Βιοάνθρακας: Το Κάρβουνο που Σώζει το Κλίμα

Για τον βιοάνθρακα (biochar) ή βιοκάρβουνο άκουσα για πρώτη φορά από τον Paul Fürst, όταν επισκέφθηκα το οινοποιείο του στο Franken της Γερμανίας, για να δοκιμάσω τα φημισμένα του Pinot Noir και τα κλασικά του Riesling. Καθώς περιφερόμασταν στα καλοφροντισμένα του αμπέλια, όπου καλοθρεμμένα προβατάκια κούρευαν με επιμέλεια τα αγριόχορτα ανάμεσα στις σειρές, σε μια άκρη τράβηξαν την προσοχή μου κάτι άχαρες τούμπες σκεπασμένες με πλαστικό κάλυμμα.

Υπέθεσα πως ήταν το μέρος όπου γίνεται η κομποστοποίηση για την ετήσια λίπανση του αμπελώνα, αλλά ο Her Paul με διέψευσε –εν μέρει–, εξηγώντας μου ότι εκεί, εκτός από την κομποστοποίηση, γινόταν η παραγωγή του δικού τους βιοάνθρακα. Και όπως μου τόνισε, «σε λίγα χρόνια, όλο και περισσότεροι αγρότες θα στρέψουν την προσοχή τους σε αυτό το υλικό».

Ήταν μια άγνωστη λέξη για μένα, αλλά η περιγραφή αρκετή για να φουντώσει η περιέργειά μου. Όπως διαπίστωσα στη συνέχεια, είναι ένας καινούργιος όρος στον χώρο της βιωσιμότητας, αν και στο Weingut Rudolf Fürst η χρήση του γίνεται συστηματικά εδώ και δεκαετίες.

Η χρήση του βιοάνθρακα, λοιπόν, ελάχιστα γνωστή μέχρι τώρα για τις ευεργετικές ιδιότητες σε κάποιους τύπους αμπελώνων, φαίνεται πως θα είναι το νέο εργαλείο οινικής εξερεύνησης, που ταυτίζεται μάλιστα με το πιο καυτό από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, τη φωτιά.

Βιοάνθρακας

Τι Είναι ο Βιοάνθρακας;

Είναι ένας ξυλάνθρακας που παράγεται, όπως και το κοινό κάρβουνο, με πυρόλυση, κατά την οποία μια βιομάζα (οργανική ύλη, όπως ξύλα, κλαδιά, φύλλα και άλλα οργανικά υλικά, όπως τα απόβλητα τροφίμων) θερμαίνεται σε υψηλή θερμοκρασία, με ελάχιστη παρουσία ή απουσία οξυγόνου.

Πρόκειται για ένα συμπαγές στερεό υλικό, πλούσιο σε άνθρακα, που προέρχεται από μια διαδικασία εντελώς διαφορετική από την κοινή καύση και συνεπώς το προϊόν που παράγεται είναι καθαρός άνθρακας και όχι ανόργανη τέφρα.

Ο βιοάνθρακας έχει επίσης τη δυνατότητα να παραμένει σχεδόν αναλλοίωτος για πολλούς αιώνες, έως και χιλιετίες στο έδαφος.

Τα Οφέλη του στο Έδαφος

Οι ιδιότητες του βιοάνθρακα σχετίζονται με την πρώτη ύλη από την οποία παράγεται. Η χημική του σύνθεση αποτελείται από οργανικά και ανόργανα συστατικά. Στην οργανική ύλη τα στοιχεία που κυριαρχούν είναι κυρίως ο άνθρακας, το οξυγόνο, το υδρογόνο, το θείο και το άζωτο, ενώ τα ανόργανα είναι συνήθως πυρίτιο, ασβέστιο, μαγνήσιο, φώσφορος, νάτριο και κάλιο.

Οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του βιοάνθρακα απελευθερώνουν αρκετά μικρότερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα απ’ ό,τι αν αποσυντεθούν με φυσικό τρόπο ή καούν.

Πώς Επιδρά στο Έδαφος του Αμπελώνα

Οι πιο σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η αμπελοκαλλιέργεια είναι η ξηρασία και η υποβάθμιση του εδάφους. Αυτός είναι και ο λόγος που τον τελευταίο καιρό γίνονται ολοένα και περισσότερες έρευνες από πανεπιστήμια και οργανισμούς, όπως το Harvard, το UC Davis, το Wine Australian Research Institute, το European Society for Agronomy, αλλά και αρκετούς ιδιώτες αμπελουργούς, σχετικά με την εφαρμογή του βιοάνθρακα σε υποβαθμισμένα εδάφη, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητά τους.

Αν και οι περισσότερες έρευνες βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο, έχουν προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον χάρη στις δυνατότητές του:

να ενισχύει τη γονιμότητα και τη δομή του εδάφους,
να μειώνει την οξύτητα,
να αυξάνει την ικανότητα συγκράτησης νερού,
να μειώνει την οξύτητα και την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου,
να ενισχύει τη δέσμευση του άνθρακα.

Πώς Εφαρμόζεται

Για να γίνει προσθήκη του βιοάνθρακα σε έναν αμπελώνα θα πρέπει ο αμπελουργός να γνωρίζει καλά τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του εδάφους, όπως και τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του βιοάνθρακα και ως εκ τούτου τα συστατικά του.

Βιοάνθρακας

Πριν από την εφαρμογή, γίνεται ανάμειξη του βιοάνθρακα με κομπόστ ή άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό του εδάφους.

Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι οι αναλογίες βιοάνθρακα με λίπασμα ή κομπόστ βρίσκονται υπό έρευνα και τα πρώτα αποτελέσματα φαίνονται διφορούμενα και διαφορετικά από τη μια περιοχή στην άλλη. Ωστόσο, ένα σταθερά θετικό συμπέρασμα είναι η μείωση του υδατικού στρες κατά τη διάρκεια των περιόδων ξηρασίας.

Γιατί Βοηθάει στην Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής

Οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του βιοάνθρακα απελευθερώνουν αρκετά μικρότερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα απ’ ό,τι αν αποσυντεθούν με φυσικό τρόπο ή καούν. Με τη θέρμανση των πρώτων υλών και τη μετατροπή τους σε άνθρακα αποκτούν σταθερή δομή που δεν αντιδρά με το οξυγόνο, μειώνοντας έτσι το διοξείδιο του άνθρακα που θα είχε διοχετευτεί στην ατμόσφαιρα. Η βελτίωση επίσης της γονιμότητας του εδάφους ενισχύει την ανάπτυξη των φυτών, τα οποία καταναλώνουν διοξείδιο του άνθρακα για τη φωτοσύνθεσή τους.

Το άλλο βασικό πλεονέκτημα του βιοάνθρακα είναι η ενίσχυση της υδατοχωρητικότητας. Αν αναλογιστούμε συνεπώς τις ξηροθερμικές συνθήκες που παρατηρούνται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια, αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντικό είναι.

Ο Μιχάλης Αϊναζόγλου, ο οποίος έχει χρησιμοποιήσει τον βιοάνθρακα στην καλλιέργεια του οικογενειακού του ελαιώνα, αναφέρει σε άρθρο του στο olivenews.gr: «Εκτιμάται ότι, αν μόνο η μισή από τη συνολική ετήσια ποσότητα των ελαιοκλαδεμάτων μετατραπεί σε βιοάνθρακα, η δέσμευση του άνθρακα θα φτάσει στο 0,6% των συνολικών ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της χώρας μας».

Μπορεί όμως και ένας αμπελουργός, όπως ο Paul Fürst, να παρασκευάσει τον δικό του βιοάνθρακα, χρησιμοποιώντας όχι μόνο υπολείμματα από το κλάδεμα του δικού του αμπελώνα, που δεν είναι αρκετά, αλλά και πρώτες οργανικές ύλες ή υπολείμματα άλλων καλλιεργειών.

Ο Βιοάνθρακας στην Αγορά

Στην Ελλάδα δεν φαίνεται να παράγει κάποιος βιοάνθρακες για εμπορικούς σκοπούς. Στις ΗΠΑ έχουν ξεφυτρώσει ήδη αρκετοί προμηθευτές τύπου boutique που παράγουν βιοάνθρακες με ποικιλία πρώτων υλών, τους οποίους πωλούν σε εξαιρετικά υψηλές τιμές. Η τρέχουσα τιμή αγοράς εκεί είναι περίπου 1.000 δολάρια ανά τόνο και εικάζεται πως απαιτούνται τουλάχιστον 400 έως 600 κιλά ανά στρέμμα, ανάλογα με τη σύσταση του εδάφους.

Μπορεί όμως και ένας αμπελουργός, όπως ο Paul Fürst, να παρασκευάσει τον δικό του βιοάνθρακα, χρησιμοποιώντας όχι μόνο υπολείμματα από το κλάδεμα του δικού του αμπελώνα, που δεν είναι αρκετά, αλλά και πρώτες οργανικές ύλες ή υπολείμματα άλλων καλλιεργειών, όπως τα ελαιόδεντρα και τα οπωροφόρα – και όχι μόνο.

Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η παγκόσμια αύξηση της παραγωγής τροφίμων δημιουργεί μια τεράστια αύξηση παραγωγής απορριμμάτων. Η Ευρώπη μόνο παράγει ετησίως 1,3 δισεκατομμύρια τόνους απορριμμάτων, εκ των οποίων οι 700 εκατομμύρια τόνοι προέρχονται από γεωργικές δραστηριότητες.

Η χρήση λοιπόν του βιοάνθρακα με τα πολλαπλά οφέλη του, τόσο για το κλίμα όσο και για τα γεωργικά συστήματα, το καθιστούν ένα πολλά υποσχόμενο εργαλείο για την αειφορία.

Μπορεί να Παραχθεί Καλύτερο Κρασί;

Θα πρέπει εδώ να διευκρινιστεί ότι η χρήση του βιοάνθρακα δεν αυξάνει απαραίτητα ούτε την παραγωγή ούτε την ποιότητα των σταφυλιών, γιατί δεν είναι λίπασμα.

Όσο για τους λάτρεις του κρασιού, που θα αναρωτιούνται με ποιο τρόπο η χρήση του βιοάνθρακα θα επηρεάσει το κρασί που καταναλώνουν ή αν θα έχει κάποια δραματική επίδραση στο terroir κάποιων ιδιαίτερων αμπελοτεμαχίων, σαφείς απαντήσεις δεν υπάρχουν. Η έρευνα βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη – και για αυτό υπόσχομαι να επανέλθω όταν συγκεντρώσω νεότερα στοιχεία.