Οι κριτές του Βραβείου Booker, της σημαντικότερης διάκρισης στην αγγλόφωνη λογοτεχνία, αρχίζουν να διαβάζουν τα υπό βράβευση βιβλία 7 μήνες πριν την ημέρα της απονομής – φέτος στις 10 Νοεμβρίου. Ο αριθμός είναι σχετικός, τα 150 βιβλία είναι ένας μέσος όρος.
Άραγε είναι εφικτό; Κάνω τον πολλαπλασιασμό. Λιγότερες από 250 ημέρες – τον Σεπτέμβριο πρέπει να έχουν καταλήξει στη short list των 13 βιβλίων. Σκέφτομαι πως, για να το καταφέρεις, χρειάζεται να αφοσιωθείς. Ολοκληρωτικά.
Χαζεύοντας στην επίσημη σελίδα των Booker Prize πέφτω πάνω στις συνεντεύξεις των μελών της φετινής κριτικής επιτροπής. Ανάμεσα στα ονόματα φιγουράρει εκείνο της ηθοποιού Sarah Jessica Parker. Η ανάθεση ρόλου κριτή στα Booker σε μια από τις πιο αναγνωρίσιμες γυναίκες της ποπ κουλτούρας δεν ήταν τυχαίο γεγονός. Εκτός του ότι η τάση που συνδέει το κύρος των λογοτεχνικών θεσμών με την επιρροή της celebrity culture είναι αρκετά διαδεδομένη, η σταρ του «Sex and the City» τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε συνεπή «πρεσβευτή» του βιβλίου. Το 2016 ξεκίνησε να εργάζεται ως διευθύντρια εκδόσεων στο imprint SJP for Hogarth του εκδοτικού οίκου Penguin, πριν λανσάρει το δικό της imprint, SJP Lit, σε συνεργασία με τον ανεξάρτητο εκδοτικό οίκο Zando.
Η ίδια λέει πως το γεγονός ότι είναι αναγνώστρια, όπως και τα αδέρφια της, το χρωστάει στη μητέρα της. «Όταν οδηγούσε είχε πάντα ένα βιβλίο ανοιχτό κάτω από το τιμόνι και στο κόκκινο φανάρι διάβαζε και περίμενε να κορνάρει το αυτοκίνητο πίσω της για να ξεκινήσει. Έτσι μεγάλωσα. Κάθε ευκαιρία να διαβάσω, έστω και για δύο λεπτά, την αρπάζω».
Αλλά, 150 βιβλία σε 7 μήνες;
Λέει πως η προσέγγισή της ως προς την ανάγνωση άλλαξε στο διάστημα αυτό. Στο πρώτο πακέτο βιβλίων διάβαζε με τον «τυπικό» της ρυθμό – δηλαδή, σαν απλός αναγνώστης, για ευχαρίστηση. Με τον καιρό άρχισε να διαβάζει με διαφορετική ενέργεια. Ωστόσο επιμένει πως αν θέλουμε να βρούμε χρόνο για διάβασμα, έχουμε περισσότερες ώρες μέσα στην ημέρα απ’ ό,τι νομίζουμε. «Ανάμεσα σε ραντεβού ή τηλεφωνήματα ή ενώ περιμένετε λεωφορείο, τρένο ή στο πλυντήριο· οι καθημερινές δουλειές ρουτίνας μας προσφέρουν πάντα μικρά παράθυρα, και αυτό έκανα πάντα ως αναγνώστρια, αλλά τώρα, σε αυτή τη ζηλευτή θέση, αυτά τα μικρά παράθυρα χρόνου έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία. Τα αξιοποιώ πλήρως και, όπως πάντα, δεν φεύγω ποτέ από το σπίτι χωρίς βιβλίο».
Άραγε, το στοίχημα της υπερεντατικής ανάγνωσης σκοτώνει τον έρωτα της ανάγνωσης;
Θυμάμαι τις μέρες που η ανάγνωση βιβλίων στα μέσα μαζικής μεταφοράς ήταν οικεία. Το βιβλίο στην τσάντα ήταν ένα κιτ επιβίωσης στις χαμένες ώρες της πόλης.
Ανατρέχω και στις απαντήσεις των άλλων μελών της κριτικής επιτροπής, που, τελικά, επιβεβαιώνουν αυτό που πάντα ήξερα. Ότι το βιβλίο, εκτός από κιτ επιβίωσης, είναι και… ευέλικτο. Μπορεί να καταλάβει ώρες ολοκληρωτικής αφοσίωσης, αλλά και να στριμωχτεί σε μικρά διαλείμματα – ακόμα και πίσω από μια εκκλησία την ώρα μιας κηδείας.
Μικρά Διαλείμματα Ανάγνωσης
Ο επικεφαλής της επιτροπής, ο συγγραφέας Roddy Doyle, βραβευμένος και ο ίδιος με Booker το 1993, λέει πως λειτουργεί με αυστηρή μέθοδο, για παράδειγμα δεν ξαναγυρνάει σε κάτι που μόλις διάβασε, όπως θα έκανε συχνά πριν το Booker. «Δεν γυρνάω πίσω για να θυμηθώ ονόματα χαρακτήρων, μέρη ή ημερομηνίες. Προχωράω μπροστά· αν μπερδευτώ λίγο, είναι πρόβλημα του συγγραφέα, όχι δικό μου. Ξεκινάω το διάβασμα περίπου στις 6 το πρωί και, βασικά, συνεχίζω όλη μέρα. Διαβάζω ενώ τρώω, ενώ περιμένω στην ουρά ή στα λεωφορεία, σε μια καρέκλα σε μια γωνιά της κουζίνας μου, σε παμπ και καφέ και –μια φορά– στο πίσω μέρος μιας εκκλησίας σε κηδεία. (Όπως θα ήθελε εκείνος.)».
Έτερο μέλος της φετινής επιτροπής, η συγγραφέας Ayòbámi Adébáyò, που είχε προταθεί για το βραβείο το 2023, λέει πως, πράγματι, είναι απαιτητική διαδικασία, όμως η συνέπεια βοηθάει. «Κάνω συνειδητή προσπάθεια να εκμεταλλεύομαι κάθε ελεύθερη στιγμή –μερικές φορές μόλις δέκα λεπτά εδώ ή εκεί– για να διαβάσω μερικές σελίδες. Για τους πολυάσχολους που θέλουν να διαβάζουν περισσότερο, η συμβουλή μου είναι να έχουν πάντα μαζί τους ένα βιβλίο ή ένα e-reader. Αυτά τα μικρά κομμάτια χρόνου για διάβασμα πραγματικά προσθέτουν, και μέσα σε λίγες εβδομάδες θα εκπλαγείτε από το πόσα βιβλία μπορείτε να ολοκληρώσετε».
«Η απόδειξη γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι έχω διαβάσει πάνω από 150 βιβλία σε 7 μήνες και, παρ’ όλα αυτά, εξακολουθώ να περνάω υπερβολικό χρόνο σκρολάροντας στο κινητό μου»
Επίσης μέλος της επιτροπής, ο συγγραφέας και κριτικός Chris Power, λέει πως υπάρχει μόνο μία απάντηση σε αυτό: να «δημιουργήσεις» τον χρόνο. «Το ξυπνητήρι χτυπάει στις 5:45 κάθε πρωί και, αφού πλύνω τα δόντια μου και ταΐσω τις γάτες (ο σκύλος, ευτυχώς, κοιμάται μέσα), έχω μιάμιση ώρα πριν ξυπνήσουν οι κόρες μου και ξεκινήσει η διαδικασία της σχολικής ρουτίνας». Αυτό είναι μια καλή αρχή, λέει, αλλά χρειάζεται να εξασφαλιστούν ακόμα αρκετές ώρες. «Και ο χρόνος μπορεί σχεδόν πάντα να βρεθεί. Η απόδειξη γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι έχω διαβάσει πάνω από 150 βιβλία σε 7 μήνες και, παρ’ όλα αυτά, εξακολουθώ να περνάω υπερβολικό χρόνο σκρολάροντας στο κινητό μου».
Τέλος, το πέμπτο μέλος της επιτροπής, η συγγραφέας Kiley Reid, υποψήφια επίσης για το Booker το 2020, λέει πως το να βρίσκεις χρόνο για διάβασμα είναι σαν να βρίσκεις χρόνο για οτιδήποτε άλλο – πρέπει είτε να συνδυάσεις συνήθειες είτε να θυσιάσεις κάτι άλλο. «Αλλά το να θυσιάσεις κάτι δεν σημαίνει απαραίτητα απώλεια. Τους τελευταίους επτά μήνες δεν έχω ασχοληθεί με τη συγγραφή […], όμως το διάβασμα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της συγγραφής». Επίσης, μας συστήνει να διαβάζουμε «περισσότερα από ένα βιβλία ταυτόχρονα. Μου αρέσει να βάζω τα βιβλία να “ανταγωνίζονται” μεταξύ τους. Με αυτόν τον τρόπο τα συναισθήματά μου γι’ αυτά γίνονται πολύ γρήγορα σαφή».
Η Στρατηγική Σκοτώνει τον Έρωτα;
Ακόμα και μετά τις απαντήσεις των κριτών, «η αναλογία 150 βιβλία σε 7 μήνες» παραμένει δυσθεώρητη. Δεν μπορεί κανείς να αποφύγει τη σκέψη: άραγε το στοίχημα της υπερεντατικής ανάγνωσης σκοτώνει τον έρωτα της ανάγνωσης;
Μπορούμε να φανταστούμε την πίεση. Όμως, αυτό το κρυφοκοίταγμα στην «κουζίνα της κριτικής επιτροπής» μας ανοίγει και μια άλλη θέαση, αυτή στην οποία η ανάγνωση δεν είναι μόνο απόλαυση, αλλά και προπόνηση της συγκέντρωσης, της υπομονής και της δημιουργικότητας. Ωστόσο, το πιο σημαντικό που αξίζει ίσως να κρατήσουμε είναι το ότι, με στρατηγική, αφοσίωση και λίγη εφευρετικότητα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε ως αναγνώστες κάθε στιγμή της ημέρας.
Και σε μια δεύτερη σκέψη να συμφωνήσουμε, πως όχι, ακόμα και αν αισθανόμαστε καμιά φορά τη μεγάλη πίεση με τις στοίβες των «μη διαβασμένων», που ολοένα αυξάνονται στη βιβλιοθήκη μας, η αγάπη για τα βιβλία παραμένει κινητήρια δύναμη. Διαπιστωμένο: όταν βυθίζεσαι στον κόσμο τους, ο έρωτας ξαναγεννιέται.
ΥΓ.: Το Βραβείο Booker 2025 απονεμήθηκε στον ουγγρικής καταγωγής David Szalay για το βιβλίο του «Flesh» (θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2026 από τις εκδόσεις Ψυχογιός). Περιγράφει τη ζωή ενός άνδρα της εργατικής τάξης από τα νεανικά του χρόνια μέχρι τα μέσα της ζωής του. Ο συγγραφέας σε συνέντευξή του στον Guardian, αναφέρει: «Στόχος μου ήταν να είμαι όσο πιο ειλικρινής γίνεται για το πώς είναι πραγματικά να ζεις μέσα σε ένα αντρικό σώμα – ένα σώμα με τις δικές του απαιτήσεις, στις οποίες προσπαθείς να ανταποκριθείς, να το φροντίσεις, να το ικανοποιήσεις ή και να αποτύχεις. Και να δεις, ταυτόχρονα, σε ποιες εμπειρίες σε οδηγεί αυτή η σχέση με το σώμα σου».
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
H Elif Shafak και η Lea Ypi Λένε πως η Μνήμη Είναι Θεραπευτική
«Στέλλα, Κρατάω Βιβλίο!» | Στοές Αδικίας – Σκληρό Περιεχόμενο
