“Η ιστορία μιας χώρας και του λαού της, παγιδευμένων σε ένα δίκτυο εξουσίας: ο φαύλος κύκλος των συναντήσεων του Eurogroup που επέβαλε τη δικτατορία της λιτότητας στην Ελλάδα. Πίσω από τις κλειστές πόρτες, παίζεται μια ανθρώπινη τραγωδία. Μια αρχαία ελληνική τραγωδία στη σύγχρονη εποχή.”
Αν σας ακούγεται γνώριμη η πλοκή της νέας ταινίας του Κώστα Γαβρά “Ενήλικοι στο Δωμάτιο”, η οποία βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη, τα γυρίσματα της οποίας ξεκίνησαν πρόσφατα, είναι γιατί βιώσαμε όλοι το χρονικό διάστημα της θητείας του συγγραφέα στο υπουργείο Οικονομικών της χώρας κατά το σκοτεινό πρώτο εξάμηνο του 2015 και ίσως είναι λίγο νωρίς να το ξαναζήσουμε κινηματογραφικά.
Η όλη υπόθεση μου έφερε στο νου την ιστορία του Ηρόστρατου, του περιώνυμου εμπρηστή της αρχαιότητας, ο οποίος, προκειμένου να μείνει το όνομά του στην ιστορία, έφτασε στο σημείο να πυρπολήσει το Ναό της Αρτέμιδας στην Έφεσο, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Σήμερα, στα μεν αγγλικά ο όρος “herostratic fame” δηλώνει τη “δόξα με κάθε μέσο”, στα δε γερμανικά η λέξη “herostrat” αναφέρεται σε αυτόν που προξενεί ζημιά από “δίψα για δόξα”.
Στην περίπτωση Βαρουφάκη, η ζημιά της περιόδου εκείνης δεν είναι πίσω μας. Τα σπασμένα μόλις αρχίσαμε να τα πληρώνουμε και θα εξακολουθήσουμε να τα πληρώνουμε με πολλαπλούς τρόπους για δεκαετίες. Τι είναι άραγε οι δεσμεύσεις της χώρας για πρωτογενή πλεονάσματα μέχρι το 2060;
Ο θρύλος της “υπερήφανης διαπραγμάτευσης”, άλλωστε, παρά την πρωτοφανή κωλοτούμπα που έκαναν κατά την ολοκλήρωσή της, εξακολουθεί να είναι χρήσιμος και γοητευτικός.
Το ύψος της ζημιάς είναι δύσκολο να υπολογιστεί στο σύνολό του. Ο πρώην επικεφαλής του EuroWorking Group Thomas Wieser, αναφερόμενος στο κόστος της υπουργίας Βαρουφάκη για την ελληνική οικονομία, το οποίο ο ίδιος είχε υπολογίσει στα 200 δισ. ευρώ, είχε εξηγήσει πως υπάρχει το άμεσο κόστος για τον φορολογούμενο που συνδέεται με την ανακεφαλαίωση των τραπεζών, το κόστος του προγράμματος που θα αποπληρωθεί σε βάθος χρόνου, “αλλά το μεγαλύτερο ποσό όλων είναι η τεράστια πτώση που σημειώθηκε στο ΑΕΠ, η τεράστια πτώση στο εθνικό εισόδημα”. “Και αν έχετε μια τόσο απότομη πτώση στο εθνικό εισόδημα, δεν διορθώνεται την επόμενη χρονιά”, είχε συμπληρώσει χαρακτηριστικά.
Και όμως, είναι σαφές ότι για τον πάλαι ποτέ υπουργό Οικονομικών της χώρας, η ευκαιρία να αξιοποιεί τις τραυματικές εκείνες στιγμές στο βωμό της προσωπικής του φιλοδοξίας και των πλεονεκτημάτων που αποφέρει η αναγνωρισιμότητα ήταν πάντα fair game. Στην εποχή των πάσης φύσεως influencers, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η φήμη που απέκτησε στην πορεία ο Γιάνης Βαρουφάκης έχει τα θέλγητρά της. Μόνο που σε αντίθεση με τις αδελφές Καρντάσιαν, που αξιοποίησαν τα εξωτερικά τους κάλλη για να χτίσουν το κοινό τους, εκείνος αξιοποιεί τα παθήματα ενός ολόκληρου λαού, για μέρος των οποίων φέρει βαρύτατη ευθύνη. Ανέδειξε τον εαυτό του σε προσωπικότητα διεθνούς ακτινοβολίας στις πλάτες μας, δίχως ποτέ να μπει στον κόπο να κάνει ίχνος αυτοκριτικής για την τεράστια καταστροφή που προκάλεσε, μαζί με τους υπόλοιπους συναγωνιστές από τις τάξεις των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Ίσως η μόνη διαφορά του με τους τελευταίους είναι ότι εκείνοι ενθυμούνται την ίδια περίοδο με τη γλυκιά νοσταλγία που αφήνουν οι “τρέλες της νεότητας” στην εξουσία. Ίσως εκεί να οφείλεται και ο θετικός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν το εγχείρημα μεταφοράς του βιβλίου Βαρουφάκη στον κινηματογράφο. Δεν περνά απαρατήρητο ότι στο πρόσφατο σημείωμα που έδωσε στη δημοσιότητα ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς για την ταινία, κάνει ειδική μνεία στο υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, αναφέροντας χαρακτηριστικά: “Πρέπει επίσης να προσθέσω ότι το πρόγραμμα του ΕΚΟΜΕ είναι μεγάλη βοήθεια για τις παραγωγές που γίνονται στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, θα ήθελα να εκφράσω ένα μεγάλο ‘ευχαριστώ’ στο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης. Ο Νίκος Παππάς και ο Λευτέρης Κρέτσος έκαναν σπουδαία δουλειά θέτοντας σε εφαρμογή το πρόγραμμα του ΕΚΟΜΕ σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα”.
Ο θρύλος της “υπερήφανης διαπραγμάτευσης”, άλλωστε, παρά την πρωτοφανή κωλοτούμπα που έκαναν κατά την ολοκλήρωσή της, εξακολουθεί να είναι χρήσιμος και γοητευτικός. Γι’ αυτό άλλωστε παραμένει ζωντανός. Όταν μάλιστα ένας από τους πιο καταξιωμένους Έλληνες σκηνοθέτες ετοιμάζεται να του δανείσει λίγο από το κύρος του, μεταφέροντάς τον στη μεγάλη οθόνη με την περιγραφή που διαβάσατε, η οποία δεν αφήνει την παραμικρή αμφιβολία ως προς τις απόψεις που θα εκφραστούν, είναι σαφές ότι ο θρύλος μπορεί να ετοιμάζεται για comeback.
Το τέλειο αντίδοτο στην “εναλλακτική” αυτή οπτική της πρόσφατής μας ιστορίας το συνάντησα πρόσφατα, διαβάζοντας το βιβλίο του Αλέξη Αρβανίτη “Πώς Να (Μη) Διαπραγματεύεσαι: Τι Μας Διδάσκει η Διαπραγμάτευση Τσίπρα-Βαρουφάκη”, το οποίο αποδομεί βήμα βήμα και με επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο την “υπερήφανη διαπραγμάτευση”, αποκαλύπτοντας ότι “τη δικτατορία της λιτότητας στην Ελλάδα” την επέβαλε πρωτίστως η πρωτοφανής ανικανότητα των Ελλήνων πρωταγωνιστών της περιόδου εκείνης. Ως άλλοι Ηρόστρατοι βάλθηκαν να γίνουν παγκοσμίως διάσημοι πάνω στα αποκαΐδια μιας χώρας. Μόνο που οι αρχαίοι ημών πρόγονοι δεν είχαν σκεφτεί να αφιερώσουν στον εμπρηστή ούτε ηρωικά έπη, ούτε τραγωδίες. Σε αυτό ετοιμαζόμαστε να πρωτοτυπήσουμε.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο Liberal την 1η Απριλίου 2019.
