Αν πίσω από κάθε επιτυχημένο άνδρα βρίσκεται μία γυναίκα, πίσω από κάθε επιτυχημένη γυναίκα βρίσκεται ο εαυτός της! Αν μάλιστα προσθέσετε στον λογαριασμό τον πολλαπλάσιο κόπο που έχει χρειαστεί κάθε επιτυχημένη γυναίκα για να φτάσει σε ανώτερες διοικητικές θέσεις, τότε οι έπαινοι οφείλουν να είναι εις τη νιοστή. Εάν, τέλος, γι’ αυτή την επαγγελματικά επιτυχημένη διαδρομή αναζητούνται επειγόντως συνοδοιπόροι, τότε έχετε ένα γυναικείο ονοματεπώνυμο ηγετικών προδιαγραφών και συγκεκριμένου «οίκου».
Η κυρία Ντιάνα Μαρκάκη, διεθνής δικηγόρος και investment banker, με σπουδές στη Νομική Σχολή Αθηνών και κάτοχος Executive MBA από το Harvard Business School, έχει εργαστεί σε Αμερική και Ευρώπη και τα τελευταία οχτώ χρόνια ζει και εργάζεται στην Ελβετία, ενώ στην Ελλάδα είναι διορισμένη στο Διοικητικό Συμβούλιο της 5G Ventures S.A. που διαχειρίζεται το Ταμείο Φαιστός.
Εκτός αυτών και πολλών άλλων, η Ντιάνα Μαρκάκη έχει δημιουργήσει (αρχικά στη Ζυρίχη) το the Boardroom, που έχει ως στόχο την προετοιμασία και υποστήριξη ικανών γυναικών με υψηλή κατάρτιση, προκειμένου να καταλάβουν θέσεις σε διοικητικά συμβούλια. Με άλλα λόγια, το the Boardroom, το οποίο από τον Οκτώβριο θα ανοίξει τις πόρτες του και στην Αθήνα, προετοιμάζει ένα στέρεο καταπώς φαίνεται έδαφος, ώστε οι γυναίκες να συναποφασίζουν για το μέλλον μιας επιχείρησης όχι κατ’ εξαίρεση αλλά κατά κανόνα.
Διαθέτετε ένα πραγματικά εντυπωσιακό βιογραφικό. Πόσο δύσκολο ήταν να χτίσετε την καριέρα σας;
Ήταν πολύ δύσκολο, αλλά ό,τι έχω κάνει ήταν δική μου επιλογή, οπότε δεν παραπονιέμαι. Βέβαια, ουσιαστικά, σε κάθε βήμα της επαγγελματικής μου πορείας έπρεπε να επιλέγω μεταξύ προβλημάτων, και αυτό δεν είναι πάντα εύκολο.
Στην επαγγελματική σας πορεία περιστοιχιζόσασταν αποκλειστικά από άνδρες;
Κατά το πλείστον, όπως άλλωστε πολλές γυναίκες στη θέση μου. Μιλάω συχνά για τις «Μόνες» («Onlys»), δηλαδή για τις λίγες ή μοναδικές γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους. Ενώ γιορτάζουμε την επιτυχία των γυναικών που είναι οι «μόνες» ή οι «πρώτες», συχνά ξεχνάμε ότι το να είσαι η μοναδική γυναίκα σε ένα δωμάτιο γεμάτο άνδρες μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις υψηλής πίεσης και απομόνωσης.
Δημιουργείται συχνά η εντύπωση ότι η «μόνη γυναίκα» σε ηγετική θέση εκπροσωπεί όλες τις γυναίκες, όλες τις γυναικείες ικανότητες, δεξιότητες, ανάγκες και προσωπικότητες, μόνο και μόνο επειδή βρίσκεται στη θέση αυτή. Εάν αποτύχει, υπάρχει η ανησυχία ότι θα δημιουργηθεί η αντίληψη πως όλες οι γυναίκες θα αποτύχουν σε αυτό τον ρόλο, ότι το «γυναικείο πείραμα» δεν πέτυχε.
Γι’ αυτό θέλησα να δημιουργήσω το the Boardroom. Έχω βιώσει τη μοναξιά μιας γυναίκας σε ηγετική θέση και είναι κάτι που επιδιώκω να αλλάξει.
Έχετε εισπράξει υποτίμηση από τους συναδέλφους σας εξαιτίας του φύλου σας;
Η αλήθεια είναι πως όχι. Παρ’ όλα αυτά, όσο είμαι η μοναδική γυναίκα, για παράδειγμα, σε ένα διοικητικό συμβούλιο ή σε ένα executive committee, δεν μπορώ να φέρω στο τραπέζι όλες τις πλευρές της προσωπικότητάς μου και τις ηγετικές ικανότητες μιας γυναίκας, οι οποίες μπορεί να είναι διαφορετικές από αυτές ενός άνδρα. Είναι δύσκολο να αισθάνεσαι μονίμως η εξαίρεση ενός κανόνα.
Το πραγματικό πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι οι άνθρωποι τείνουν να προσλαμβάνουν ανθρώπους που μοιάζουν με τον εαυτό τους. Οι γυναίκες δεν στερούνται ικανοτήτων. Αυτό που μας λείπει είναι η απόλυτη ταύτιση με την επικρατούσα ανδρική αντίληψη για το πώς μοιάζουν οι ηγέτες.
Τι εννοείτε «οι ηγετικές ικανότητες μιας γυναίκας είναι διαφορετικές»;
Για παράδειγμα, υπάρχει το στερεότυπο ότι οι γυναίκες δεν παίρνουμε ρίσκα. Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο, απλώς προσπαθούμε να έχουμε επίγνωση του κινδύνου. Δεν είναι ότι οι γυναίκες φοβούνται να βουτήξουν στην πισίνα, θέλουν όμως πρώτα να μάθουν πόσο βαθιά είναι. Και αυτή η τάση να σταματάς και να σκέφτεσαι προτού πράξεις είναι, κατά τη γνώμη μου, πλεονέκτημα, όχι μειονέκτημα.
Παράλληλα, οι γυναίκες συνήθως έχουν άλλες γνώσεις και δεξιότητες, όπως σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά και διαφορετικές οπτικές, όσον αφορά τον αντίκτυπο των αποφάσεων στους υπαλλήλους και στους πελάτες, σε κοινωνικά θέματα και σε περιβαλλοντικά ζητήματα.
Αυτή ακριβώς η ποικιλομορφία ηγετικών ικανοτήτων, γνώσεων, δεξιοτήτων, απόψεων και εμπειριών είναι που, κατά τη γνώμη μου, θα οδηγήσει στη λήψη ολοκληρωμένων αποφάσεων, προς όφελος όλων των stakeholders.
Γιατί οι γυναίκες σε ένα ηγετικό πόστο, σε διοικητικά συμβούλια στην προκειμένη περίπτωση, είναι από ανύπαρκτες έως ελάχιστες;
Επικρατεί, δυστυχώς, η αντίληψη ότι ο λόγος για τον οποίο δεν έχουμε πολλές γυναίκες σε ανώτατες διοικητικές θέσεις είναι επειδή, στην πλειονότητά τους, δεν είναι αρκετά ικανές, δεν έχουν την απαιτούμενη εμπειρία, ή δεν θέλουν να αναλάβουν αυξημένες ευθύνες και, ακόμα και αν θέλουν, δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν λόγω υπερβολικού οικογενειακού φόρτου.
Από την εμπειρία μου, αυτό δεν ισχύει. Τα μέλη του the Boardroom (το οποίο λειτουργεί ήδη στην Ελβετία) είναι η απόδειξη ότι υπάρχουν ικανές γυναίκες με υψηλή κατάρτιση, οι οποίες έχουν την εμπειρία και την τεχνογνωσία, είναι διατεθειμένες και έχουν τον χρόνο να αναλάβουν τέτοιες θέσεις.
Το πραγματικό πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι οι άνθρωποι τείνουν να προσλαμβάνουν ανθρώπους που μοιάζουν με τον εαυτό τους. Οι γυναίκες δεν στερούνται ικανοτήτων. Αυτό που μας λείπει είναι η απόλυτη ταύτιση με την επικρατούσα ανδρική αντίληψη για το πώς μοιάζουν οι ηγέτες. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να αλλάξουμε το «πρόσωπο της ηγεσίας».
Το να συμπληρωθεί ένα ποσοστό εκπροσώπησης των γυναικών σε διοικητικά συμβούλια δεν αρκεί. Το σημαντικότερο, και ταυτόχρονα δυσκολότερο, εγχείρημα είναι η διαμόρφωση μιας κουλτούρας συμπερίληψης, που θα επιτρέψει σε κάθε μέλος, ανεξαρτήτως φύλου, να αντιμετωπίζεται ως ισότιμο μέλος της ομάδας, να μπορεί να εκφράζει τις απόψεις του και να συνεισφέρει με τις γνώσεις του χωρίς περιορισμούς. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να επωφεληθούμε από την προστιθέμενη αξία της πολυμορφίας σε επίπεδο διοικητικών συμβουλίων.
Οι απόψεις/προτάσεις σας εισακούγονται όταν έρθει η ώρα λήψης αποφάσεων για την πλήρωση θέσεων από γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια;
Οι περισσότεροι συμφωνούν πως έχω δίκιο και πως παρουσιάζω πολύ καλές προτάσεις. Όταν όμως έρχεται η στιγμή της απόφασης, αντιλαμβάνομαι ότι επικρατεί ο φόβος – της διαφορετικότητας, του καινούργιου, της μη πεπατημένης οδού. Φαίνεται ότι ο διορισμός γυναικών σε ηγετικές θέσεις θεωρείται ακόμα ριψοκίνδυνη επιλογή και αυτός είναι ο λόγος που αποτελεί την εξαίρεση – όχι η έλλειψη ικανοτήτων.
Λίγοι παίρνουν την πρωτοβουλία να προτείνουν ένα διαφορετικό προφίλ από αυτό που ορίζει το status quo, γιατί, κατά τη γνώμη μου, εάν κάτι πάει στραβά σε μια εταιρεία που έχει προσλάβει στο διοικητικό της συμβούλιο μια γυναίκα, η οποία εκ των πραγμάτων θα έχει διαφορετική επαγγελματική εμπειρία σε σχέση με τους άνδρες ομολόγους της, τότε το πρώτο που θα πουν όλοι είναι πως για το πρόβλημα που δημιουργήθηκε ευθύνεται η γυναίκα.
Στόχος λοιπόν του the Boardroom είναι η προετοιμασία και υποστήριξη ικανών και καταρτισμένων γυναικών προκειμένου να καταλάβουν θέσεις σε διοικητικά συμβούλια και να συνεισφέρουν με την εμπειρία τους στην στρατηγική ανάπτυξη των εταιρειών, με γνώμονα τη βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης. Προς όφελος όλων.
Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που δεν σπάει; Αυτός είναι ο λόγος που δημιουργήσατε το the Boardroom;
Και γι’ αυτό. Για να φέρουμε περισσότερες γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια, αλλά κυρίως για να αναλάβουν καθήκοντα οι κατάλληλες γυναίκες, και αυτό να γίνει με την κατανόηση και την υποστήριξη των ανδρών. Όταν λέμε ότι τα διοικητικά συμβούλια με ίση συμμετοχή των δυο φύλων είναι καλύτερα διοικητικά συμβούλια, δεν λέμε ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες από τους άνδρες. Αυτό που λέμε είναι ότι οι γυναίκες είναι ίσες.
Πώς λειτουργεί το the Boardroom;
Η δομή του βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες, και αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση για την προετοιμασία επίδοξων μελών διοικητικών συμβουλίων.
Ο πρώτος πυλώνας είναι εκπαίδευση για Μέλη Διοικητικών Συμβουλίων (Board Education), το οποίο έχει υλοποιηθεί από international board experts που προσλάβαμε, έχοντας παρακολουθήσει τα καλύτερα προγράμματα διεθνώς, όπως στο Harvard Business School. Η εκπαίδευση, που χωρίζεται σε πέντε θεματικές ενότητες, καλύπτει νομικά, οικονομικά, θέματα εταιρικής διακυβέρνησης, στρατηγικής και leadership, ενώ ολοκληρώνεται με προσομοιώσεις συνεδριάσεων διοικητικού συμβουλίου.
Ο δεύτερος πυλώνας είναι το Inner Circle Program, ένας συνδυασμός ανάπτυξης ηγετικών ικανοτήτων (leadership development) και εκμάθησης από ομότιμους (peer learning). Τα μέλη του the Boardroom χωρίζονται σε ομάδες 8-10 ατόμων (Inner Circle), και κάθε ομάδα λειτουργεί ως διοικητικό συμβούλιο. Φροντίζουμε στην ίδια ομάδα να συμμετέχουν γυναίκες από διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας, διαφορετικές εταιρείες και με διαφορετική επαγγελματική εξειδίκευση, ώστε να δημιουργείται ένας μικρόκοσμος ολόκληρης της επιχειρηματικής δραστηριότητας της χώρας.
Ο τρίτος πυλώνας αφορά το Strategic Networking, με τη συμμετοχή υψηλόβαθμων στελεχών σε θέσεις επιρροής. Έτσι λοιπόν, σε αυτό το στάδιο του the Boardroom, εντάσσονται και οι άνδρες που υποστηρίζουν τη γυναικεία επιχειρηματικότητα και αντιλαμβάνονται τα πλεονεκτήματα της ποικιλομορφίας ενός διοικητικού συμβουλίου.
Η προβολή θετικών προτύπων (role models) από όλο τον κόσμο, με τη λογική «you can’t be what you can’t see», ολοκληρώνει το πρόγραμμα του the Boardrooom, το οποίο διεξάγεται αποκλειστικά σε ιδιωτικό χώρο του club (Private Clubhouse), με στόχο τη συνεχή ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ των μελών.
Αποφασίσατε να φέρετε το the Boardroom στην Ελλάδα. Γιατί;
Γιατί η Ελλάδα είναι η πατρίδα μου και γιατί, μετά την επιβολή ποσοστώσεων στα διοικητικά συμβούλια εισηγμένων εταιρειών, χρειάζονται άμεσες πρωτοβουλίες ώστε να αποφευχθεί ο συμβολικός διορισμός γυναικών, καθώς, εάν διοριστούν γυναίκες αποκλειστικά λόγω φύλου, το μέτρο θα αποτύχει.
Στόχος λοιπόν του the Boardroom είναι η προετοιμασία και υποστήριξη ικανών και καταρτισμένων γυναικών προκειμένου να καταλάβουν θέσεις σε διοικητικά συμβούλια και να συνεισφέρουν με την εμπειρία τους στην στρατηγική ανάπτυξη των εταιρειών, με γνώμονα τη βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης. Προς όφελος όλων.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land:
Women Act: Οι Γυναίκες στο Επίκεντρο της Οικονομίας
Είμαι Επικίνδυνη: 1 Φράση, 100 Γυναίκες, 100 Μαρτυρίες
«Μαθήματα Οικονομίας»: Για τη Χρηματοοικονομική Ανθεκτικότητα των Γυναικών
Έρευνα: Ο Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός των Γυναικών στην Ελλάδα
