Όταν ήμουν μαθητής, ήθελα να γίνω ή γιατρός ή δικηγόρος. Δεν ταιριάζουν, συμφωνώ. Και τα δύο όμως δίνουν την αίσθηση ότι γίνεσαι δυνατός για να βοηθάς τους αδύναμους. Ρόλοι που συνδέονταν στο μυαλό μου με έναν θετικό, ανεπαίσθητο μεσσιανισμό, που στη νεαρή ηλικία δομούσε και μια αίσθηση προσφοράς.
Τελικά, δεν κατάφερα να γίνω τίποτα από τα δύο. Πώς θα γινόμουν γιατρός όταν δεν αντέχω την όψη του αίματος; Ή πώς θα μπορούσα να γίνω δικηγόρος όταν εκείνη, τη ζόρικη εποχή των Πανελληνίων, δεν κατάφερα να αγγίξω τη δυσθεώρητη βάση; Από τη «Νομική» μου έμεινε η αγάπη για τον λόγο και η μη ανοχή στην αδικία και από την «Ιατρική» η διάθεση να κατανοώ και να σέβομαι τη γνώμη των ειδικών.
Ο κ. Χαράλαμπος Πελέκης είναι ένας από τους πιο γνωστούς δικηγόρους της Αθήνας. Ένας νομικός που, χωρίς τυμπανοκρουσίες και κινήσεις εντυπωσιασμού, σπάνια πέφτει έξω. Ένας νομικός που δύσκολα θα παρακάμψει για οποιονδήποτε λόγο τις αρχές του. Που έχει το θάρρος να απαντήσει στις κάτωθι δύσκολες ερωτήσεις, χωρίς να είναι ξύλινος. Απλά, ξεκάθαρα και απόλυτα «πολιτικά».
Το τέλος της παγκοσμιοποίησης «τελειώνει» και τη δικαιοσύνη όπως την ξέρουμε;
Η ερώτησή σας θέτει ως δεδομένο το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Εγώ διερωτώμαι ακόμα αν όντως βρισκόμαστε σε αυτό το στάδιο.
Το τέλος της παγκοσμιοποίησης δεν βάζει σε «κίνδυνο» τη δικαιοσύνη. Αλλάζει ίσως τις συνθήκες απονομής της. Η δικαιοσύνη δεν πρέπει να επηρεάζεται από τις συνθήκες που επικρατούν στις δημοκρατίες, στις οποίες αποτελεί πυλώνα του ίδιου του πολιτεύματος. Στον υπόλοιπο κόσμο, και αναφέρομαι σε αναπτυγμένες οικονομίες, η δικαιοσύνη έχει μεγαλύτερους προϋπολογισμούς και καλύτερα τεχνικά μέσα. Παντού, σε όλο τον κόσμο, η δικαιοσύνη και ειδικότερα τα δικαστήρια αποτελούν την τελευταία γραμμή άμυνας του πολίτη.
Η παγκοσμιοποίηση επέτρεψε τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών δικαιικών συστημάτων, τη δικαστική συνεργασία μεταξύ κρατών, αλλά και τη δημιουργία κοινών δικαίων, όπως π.χ. το Ευρωπαϊκό Δίκαιο ή το Διεθνές Δίκαιο. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι το τέλος της παγκοσμιοποίησης έχει ξεκινήσει, η δικαιοσύνη είναι ήδη κερδισμένη από όλα όσα έλαβαν χώρα έως και σήμερα.
«Περιορίστηκαν αρκετά κάποιες ελευθερίες μας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά αυτό έγινε για να προστατευθεί ένα άλλο κοινό αγαθό, η υγεία όλων μας».
Άλλαξε το εύρος και το βάθος της έννοιας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η πανδημία;
Τα ανθρώπινα δικαιώματα τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο προστατεύονται αρκετά, από το Σύνταγμά μας, που αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Αν θέλαμε να κρίνουμε αυστηρά τις δημοκρατίες, θα μπορούσαμε να πούμε εύκολα ότι περιορίστηκαν αρκετά κάποιες ελευθερίες μας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά αυτό έγινε για να προστατευθεί ένα άλλο κοινό αγαθό, η υγεία όλων μας. Είναι σύνηθες να επιβάλλονται περιορισμοί, προκειμένου να προστατευθεί ένα άλλο αγαθό. Πιστεύω πως η πανδημία δεν άλλαξε την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εύχομαι να έχει τελειώσει και να μην αντιμετωπίσουμε ποτέ κάτι παρόμοιο στο μέλλον.
Μπορεί να λειτουργήσει το δίκαιο στο κλίμα των ψευδών ειδήσεων και του λαϊκισμού;
Δεν είναι εύκολο να απονεμηθεί δικαιοσύνη όταν τα ΜΜΕ έχουν ήδη δικάσει έναν άνθρωπο, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις έχει μόλις συλληφθεί. Δεν είναι εύκολο επίσης να υπερασπίζεσαι μία επένδυση την οποία τα ΜΜΕ χαρακτηρίζουν ως μη φιλική για το περιβάλλον πριν καν κριθεί από τη διοίκηση ή δικαστεί η υπόθεση από τα αρμόδια δικαστήρια.
Τα ΜΜΕ, δυστυχώς, μπορούν εύκολα να αποτελέσουν μοχλό πίεσης είτε προς μια κυβέρνηση, είτε προς τη δημόσια διοίκηση, είτε προς έναν δικαστή. Είναι δύσκολο να λειτουργήσει το δίκαιο κάτω από τόσο πιεστικές καταστάσεις. Παρατηρείται έτσι συχνά το φαινόμενο τα πρωτόδικα δικαστήρια να καταδικάζουν ανθρώπους ή εταιρείες και τα δευτεροβάθμια να αθωώνουν τους ίδιους ανθρώπους ή να δικαιώνουν τις εταιρείες.
«Όπου υπάρχει έλλειψη δημοκρατίας υπάρχει και έλλειψη ανεξάρτητης δικαιοσύνης ή –θα έλεγα– παντελής έλλειψη δικαιοσύνης».
Όταν ένα καθεστώς δεν είναι δημοκρατία, έστω όπως την ορίζουμε στη Δύση, μπορεί η κοινωνία που ζει υπό αυτό το καθεστώς να βρει δικαιοσύνη;
Όχι. Το ζήσαμε και στην Ελλάδα την περίοδο της «επταετίας». Σε καθεστώτα όπου υπάρχει έλλειψη δημοκρατίας υπάρχει και έλλειψη ανεξάρτητης δικαιοσύνης ή –θα έλεγα– παντελής έλλειψη δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη είναι βασικός θεσμός των δημοκρατιών από την αρχαιότητα έως και σήμερα και εμείς, ως Έλληνες, αναδείξαμε τη σημασία της. Θυσιάσαμε ως λαός τις ζωές μας στο παρελθόν για να προστατεύσουμε τη δημοκρατία, αλλά και επαναστατήσαμε για να ξαναδημιουργήσουμε την ελεύθερη Ελλάδα. Εμείς αναδείξαμε τη δημοκρατία ως το τέλειο πολίτευμα και ταυτόχρονα νομοθετήσαμε ώστε να προστατεύουμε στο διηνεκές το τέλειο πολίτευμα που εμπνευστήκαμε.
Τι έχει αλλάξει στον ρόλο του δικηγόρου σε σχέση με το παρελθόν;
Ο ρόλος του δικηγόρου σήμερα έχει έρθει πιο κοντά στην πρόληψη. Δηλαδή, κυρίως τα γραφεία που ασχολούμαστε με το εταιρικό δίκαιο, περισσότερο συμβουλεύουμε και λιγότερο δικάζουμε πλέον. Ο σκοπός της νομικής συμβουλής είναι να προλάβει μια δυσάρεστη κατάσταση από μια λάθος συμφωνία, από έναν λάθος υπολογισμό, από μια εξαγωγή εμπορευμάτων που δεν ασφάλισες, ή να προβλέψει σε μια σύμβαση την προσφυγή σε διαιτησία αντί των δικαστηρίων, που είναι σαφώς ταχύτατη διαδικασία. Άρα, ο σύγχρονος δικηγόρος πρέπει να εκπαιδευτεί στην πρόβλεψη του νομικού κινδύνου, αλλά για τον σκοπό αυτό, για να είναι αποτελεσματική αυτή η δυνατότητα, χρειάζεται πλέον μια ομάδα δικηγόρων.
Σήμερα η τεχνολογία έχει αλλάξει τα δεδομένα. Πλέον η τεχνολογία μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε έρευνα σε εξειδικευμένες βάσεις δεδομένων σε σύντομο χρόνο, εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο σε εμάς αλλά και στον πελάτη. Ταυτόχρονα, τα αρχεία μας φυλάσσονται σε clouds, προστατευμένα από κυβερνοεπιθέσεις, και έχουμε πρόσβαση σε αυτά από οπουδήποτε, μέσα από υψηλά συστήματα ασφαλείας. Οι αμοιβές μας πλέον υπολογίζονται σε πραγματικό χρόνο εργασίας και ο πελάτης ξέρει τι πληρώνει. Ο σύγχρονος δικηγόρος έχει στη διάθεσή του μέσα και υλικοτεχνική υποδομή, ώστε να παρέχει πλέον υψηλού επιπέδου υπηρεσίες.
«Ο ρόλος του δικηγόρου σήμερα έχει έρθει πιο κοντά στην πρόληψη. Περισσότερο συμβουλεύουμε και λιγότερο δικάζουμε πλέον».
Ποια η σχέση δικαιοσύνης και ελευθερίας;
Σχέση αγάπης και έρωτα – και μάλιστα θα έλεγα παθιασμένη. Αυτή θα έπρεπε να είναι η ιδανική σχέση. Η δικαιοσύνη προστατεύει την ελευθερία, αλλά και η ελευθερία αποτελεί λόγο ύπαρξης και προϋπόθεση της δικαιοσύνης. Δυστυχώς πολλές φορές, όπως στους ανθρώπους, ο έρωτας φεύγει και μένει η αγάπη. Κάποιες φορές χωρίζουν κιόλας και κάποιες άλλες φορές οδηγούνται σε τρίτους για να βρουν το δίκιο τους.
Πρόκειται για τα υψηλότερα αγαθά τα οποία ορίζουν τις σχέσεις των ανθρώπων, αλλά και των οργανωμένων κοινωνιών, και κατά συνέπεια των κρατών.
Ποιο το όριο ανάμεσα στην ανεξαρτησία και την ασυδοσία;
Η ανεξαρτησία είναι αποτέλεσμα της ελευθερίας, αλλά σταματά ακριβώς εκεί που αρχίζει η ασυδοσία. Σε μία δημοκρατική κοινωνία τα όρια της ανεξαρτησίας ενός ανθρώπου ή ενός λαού τίθενται εκεί όπου αρχίζει η προσβολή ενός άλλου ανθρώπου ή ενός άλλου λαού.
Είναι δύσκολο να υποστηρίζουμε την άποψη της ιδεατής ελευθερίας ή ανεξαρτησίας. Σε μία σύγχρονη δομημένη κοινωνία, κυρίως αστική, ένας άνθρωπος δεν είναι ανεξάρτητος. Μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί ασύδοτος, από τη στιγμή που, ως ανεξάρτητος, αρχίζει να βλάπτει τους γύρω του. Είναι εξάλλου πολύ δύσκολο να διαχωρίσεις και να βάλεις όρια στην ελευθερία και την ανεξαρτησία, όπως και στην ασυδοσία. Πιστεύω πως ανεξάρτητος είναι ένας άνθρωπος που ζει στη φύση με δικούς τους προσωπικούς κανόνες. Αλλά ποιος θα αντέξει τόση μοναξιά;
Τι συμβουλές θα δίνατε σε έναν δικηγόρο που θα ξεκινούσε τώρα την καριέρα του;
Να έχει υπομονή. Τα αγαθά κόποις κτῶνται. Υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας νομικών και βλέπουμε πολύ καλά βιογραφικά με πολύ καλές σπουδές. Αυτό που αναζητούμε επιπλέον είναι τα ψυχικά χαρίσματα ή την περιβόητη συναισθηματική νοημοσύνη. Όπως σε όλα τα επαγγέλματα, έτσι και στη δικηγορία πρέπει να βάλεις την ψυχή σου, το πάθος σου. Θα δώσεις έτσι μεγαλύτερη αξία στην εργασία σου, στη δίκη που θα παραστείς, στη συμβουλή που θα δώσεις, στη σύμβαση που θα συντάξεις. Να βάλεις ψυχή σε κάτι άψυχο. Γίνεται; Ναι, γίνεται, αν το αγαπάς. Το πάθος δεν διδάσκεται στα πανεπιστήμια, πρέπει να το καλλιεργήσεις μόνος σου.
«Η αδικία είναι μια κατάσταση που αποτελεί δημιούργημα των ίδιων των ανθρώπων, άρα οι άνθρωποι από μόνοι τους μπορούν να επέμβουν για να την εξαλείψουν».
Είναι η εξάλειψη της αδικίας νομικό, πολιτικό ή κοινωνικό θέμα;
Οι δημοκρατίες έχουν, μεταξύ άλλων, ως σκοπό και την εξάλειψη της αδικίας. Η εξάλειψη της αδικίας είναι θέμα νομικό, πολιτικό και κοινωνικό. Οι άνθρωποι όμως ελέγχουν τις κοινωνίες, θα έλεγα πως, εκτός από κύτταρα των κοινωνιών, αν ενωθούν, ακόμα και από μόνοι τους, μπορούν να εξαλείψουν μέρος των αδικιών.
Η φιλανθρωπία είναι ένα συγκλονιστικό προνόμιο των ανθρώπων. Δεν χρειάζεται να δημιουργήσεις ένα σωματείο για να βοηθάς συνανθρώπους σου. Μπορείς να τους βοηθήσεις μόνος σου ή με τους φίλους σου. Μια παρέα δέκα φίλων μπορεί σχεδόν να σπουδάσει έναν φοιτητή σε μια πόλη ή να δίνει ένα μηνιαίο βοήθημα σε μια οικογένεια που έχει ανάγκη. Η αδικία είναι μια κατάσταση που αποτελεί δημιούργημα των ίδιων των ανθρώπων, άρα οι άνθρωποι από μόνοι τους μπορούν να επέμβουν. Φυσικά, μια διεφθαρμένη κοινωνία, μια διεφθαρμένη δικαιοσύνη και μια διεφθαρμένη κυβέρνηση θα τρέφει το άδικο και θα δημιουργεί άνισες συνθήκες για πολλούς συνανθρώπους μας. Οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη και τα χαρίσματα για να εξαφανίσουν το άδικο.
Αν δεν ήσασταν αυτό που είστε, τι θα θέλατε να είστε;
Αγαπώ πολύ αυτό που κάνω. Αγαπώ τη νομική επιστήμη παρά τα ελαττώματά της, τα οποία όσο μεγαλώνω ανακαλύπτω όλο και περισσότερο. Πιστεύω πολύ στο δίκαιο και χαίρομαι να είμαι κομμάτι του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης στη χώρα μας, αν και σπούδασα στο εξωτερικό.
Η στιγμή της απονομής της δικαιοσύνης και ειδικά όταν κερδίζεις μία υπόθεση που ξέρεις ότι έχεις δίκιο, είναι τρομακτικό συναίσθημα. Το ίδιο συμβαίνει όταν παλεύεις το άδικο. Έχει συμβεί να γνωρίζουμε ότι αδικούμαστε, αλλά απλά συνεχίζουμε, πιστεύουμε στον εαυτό μας και αγωνιζόμαστε μέχρι να αναγνωριστεί το δίκαιο της υπόθεσης. Νιώθεις τρομακτικά συναισθήματα αυτές τις στιγμές.
Πιστεύω πως δεν θα ήθελα να γίνω κάτι άλλο από αυτό που είμαι, εξάλλου εύχομαι όλοι οι άνθρωποι, όταν γυρνούν σπίτι από την εργασία τους, να έχουν πάντα μια αγκαλιά, είτε παιδική, είτε συντροφική, είτε και τα δύο μαζί, που να ολοκληρώνει την ημέρα τους. Η εργασία δεν είναι κόπος όταν αγαπάς αυτό που κάνεις.
***
Πάντα με εντυπωσίαζαν τα γραφεία των νομικών. Όχι αυτά που μυρίζουν από την κλεισούρα και την υγρασία των νομικών βιβλίων. Μου αρέσουν αυτά που έχουν φως, απλότητα και των οποίων ο χώρος σου δίνει την εντύπωση ενός προστατευτικού περιβάλλοντος. Το γραφείο του κ. Πελέκη βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας. Σε ένα κτίριο με εντυπωσιακή ιστορία, σε έναν δρόμο με φασαρία και σε μια περιοχή όπου, αν γυρίσεις γύρω σου, θα δεις τον Λυκαβηττό, το Σύνταγμα και στο βάθος τη Βουλή. Φεύγω χαμογελαστός. Οι απαντήσεις μού έλυσαν απορίες και μου έδωσαν την αίσθηση πως αυτή τη μάχη, τη μάχη ενάντια στο άδικο στην Ελλάδα, δεν κινδυνεύουμε να τη χάσουμε. Γιατί έχουμε νομικούς που μπορούν να είναι αποτελεσματικοί και άκαμπτοι. Ειδικά τώρα, που η αδικία μασκαρεύεται, επιβάλλεται και εν τέλει διαφημίζεται περισσότερο από αυτούς που τάχα την πολεμάνε.
***
Ο Χαράλαμπος Πελέκης γεννήθηκε το 1971, σπούδασε Νομικά στο Παρίσι (Γαλλία), Ευρωπαϊκό Δίκαιο (DEA) στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών στις Βρυξέλλες και Διεθνές Ιδιωτικό Δίκαιο (DEA) στη Λιέγη. Εργάστηκε ως νομικός σύμβουλος για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG Enterprise) και για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Επιχειρήσεων στις Βρυξέλλες. Ίδρυσε την πρώτη Ελληνική Ένωση Νέων Επιχειρηματιών και διοργάνωσε για πρώτη φορά το 1999 τα European Business Awards, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ελληνικής Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς. Μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών από το 1998. Μέλος του International Law Association και του Greek Commercial Law Association. Μιλά Ελληνικά, Γαλλικά και Αγγλικά. Οι πληροφορίες λένε ότι παίζει τένις τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα ό,τι κι αν συμβεί!
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Χ. Κώνστας-Ν. Ταμπακόπουλος: Ο Παλιός είναι Ωραίος και ο Νέος είναι Αλλιώς
The Boardroom: Ένας Ενάρετος Κύκλος διά Χειρός Ντιάνας Μαρκάκη
Κωνσταντίνος Φουτζόπουλος: Οι Διεθνείς Σχέσεις Είναι σαν τις Ανθρώπινες
