Το φετινό καλοκαίρι ήταν πολύ δύσκολο για τη χώρα μας. Αυτή τη στιγμή, πολίτες και πολιτεία αναμετρώνται με τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία.
Ωστόσο, δεδομένου πως στη φύση όλα είναι αλληλένδετα –κι έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται–, ας επανέλθουμε με πιο ψύχραιμη ματιά στο θέμα των πυρκαγιών, που μέχρι τον Αύγουστο κατέκαψαν πάνω από 1,2 εκατομμύρια στρέμματα της ελληνικής επικράτειας.
Αλήθεια, λοπόν, τι μαθήματα πήραμε από όλη αυτήν την οικολογική καταστροφή που, όπως φαίνεται, θα μας πλήττει όλο και εντονότερα στο μέλλον;
Ας ακούσουμε τις απόψεις δύο μελών της επιστημονικής κοινότητας: του κ. Παύλου Γεωργιάδη, εθνοβιολόγου/ειδικού σε θέματα αποκατάστασης δασών, με καταγωγή από τον Έβρο (που μάλιστα έζησε από κοντά το «χρονικό» της μεγα-πυρκαγιάς στην περιοχή του), και του κ. Θεόδωρου Γιάνναρου, πυρομετεωρολόγου, του οποίου συνέντευξη φιλοξένησε η αθηΝΕΑ τον Ιούλιο.
Αναγέννηση από τις Στάχτες
Τα καλά νέα είναι πως «τα δάση αναγεννώνται από τις στάχτες τους, κυριολεκτικά. Η αναγέννηση υπάρχει μέσα στην πληροφορία του δάσους, εφόσον όμως του δώσουμε τον χώρο και τον χρόνο να το κάνει», εξηγεί ο κ. Γεωργιάδης, τονίζοντας πως «η κλιματική αλλαγή δεν βάζει φωτιές».
Ωστόσο «συντελεί στη ραγδαία και ανεξέλεγκτη εξάπλωσή τους. Θα πρέπει να πάρουμε ως δεδομένο πως οι καιρικές συνθήκες στην Ελλάδα είναι πια εξαιρετικά πυροφιλικές», αναφέρει, και πως «οι κλιματικές συνθήκες που βιώνουμε είναι πρωτόγνωρες, οπότε χρειαζόμαστε νέα σενάρια στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών, εκμεταλλευόμενοι την τεχνολογία και την επιστήμη. Δυστυχώς στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμη κενά σε τέτοιου είδους εφαρμογές, ενώ το πόρισμα Goldammer έχει εφαρμοστεί επιλεκτικά».
photo: Aris Gavrielatos
Η Επόμενη Μέρα
Για την «επόμενη μέρα» ο κ. Γεωργιάδης επισημαίνει πως –κατ’ αρχάς– οφείλουμε να κάνουμε στοχευμένες δράσεις που θα διευκολύνουν τη φυσική αναγέννηση των δασών. Όπου, δε, κρίνεται σκόπιμη η αναδάσωση, να γίνει σωστά. Πιο απλά: τα κατάλληλα δέντρα στα κατάλληλα σημεία, με πρακτικές που προάγουν συνδυασμούς διάφορων πλατύφυλλων ειδών, ώστε να επιστρέψει η αυτόχθονη χλωρίδα και πανίδα.
Όπως υποστηρίζει ο κ. Γεωργιάδης, «το ζητούμενο δεν είναι μόνο η αναδάσωση, αλλά η αποκατάσταση και η ισορροπία του οικοσυστήματος. Τα δάση πρέπει να επιστρέψουν στην πλούσια, ποικιλόμορφη και ανθεκτική βλάστηση που είχαν κάποτε. Από εκεί και μετά η φύση ξέρει καλά να κάνει τη δουλειά της. Χρειάζεται όμως δράση βάσει επιστημονικής γνώσης. Τον πρώτο λόγο πρέπει να έχουν οι δασολόγοι, υδρολόγοι, βιολόγοι, βοτανολόγοι, ορνιθολόγοι κ.ά. Η παρατήρηση της εξέλιξης της αναγέννησης του δάσους θα μας οδηγήσει και στους σωστούς τρόπους παρέμβασης».
Σε αυτό το πλαίσιο προτείνεται η δημιουργία φυτωρίων με δέντρα ελληνικής βιοποικιλότητας, κυρίως στις ορεινές περιοχές, όπου το γενετικό υλικό είναι άφθονο και οι συνθήκες ευνοϊκές. Συνεταιρισμοί νέων ανθρώπων για τη διαχείρισή τους θα μπορούσαν έτσι να ευδοκιμήσουν και θα είχαν εξασφαλισμένο κέρδος από μια πανέμορφη δουλειά της υπαίθρου, μια και η ζήτηση πλέον είναι πολύ μεγαλύτερη από τη διαθεσιμότητα.
Συντονισμένη Δασοπροστασία
Η κάθετη διαχείριση της δασοπροστασίας από την Πολιτική Προστασία σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες κρίνεται επίσης εξαιρετικά σημαντική. Οι ντόπιοι πάντα ξέρουν καλύτερα τον τόπο τους και μπορούν να προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες στις αρχές, ενώ ένα συντονισμένο πρώτο σχέδιο δράσης σε τοπικό επίπεδο θα είναι ιδιαιτέρως βοηθητικό μέχρι την παρέμβαση των πυροσβεστικών δυνάμεων.
Εδώ, αξίζει να γίνει αναφορά στις επίσημες τοπικές εθελοντικές οργανώσεις Δασοφύλαξης-Δασοπυρόσβεσης, των οποίων το έργο είναι πολύτιμο και θα πρέπει όχι μόνο να υποστηριχθούν έμπρακτα, αλλά και να τους δοθεί το βήμα να εκφέρουν άποψη, σε συνδυασμό με τις κρατικές πυροσβεστικές δυνάμεις, αφού αυτοί οι άνθρωποι μπαίνουν στην κυριολεξία «μέσα στις φλόγες».
photo: Aris Gavrielatos
«Έξυπνα» Οικοσυστήματα
Επιπλέον, οι περιφέρειες θα άξιζε να εντάξουν την αναγέννηση των οικοσυστημάτων στην Εθνική Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης και στα «Έξυπνα Χωριά», αντλώντας κοινοτικούς πόρους για την άμεση δημιουργία των δομών και των υποδομών.
Σημαντικό επίσης είναι να δούμε τι πρόκειται να γίνει με τον Ευρωπαϊκό Νόμο για την Αποκατάσταση της Φύσης. Αρκετές τροπολογίες του νόμου καταψηφίστηκαν μεν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ωστόσο αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε διάλογο μεταξύ Κομισιόν, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο νόμος αυτός δίνει στοχευμένη κατεύθυνση στην αγορά και στις κοινωνίες μας, αφού αφορά τη διαφύλαξη του μέλλοντος, τη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας και τη διασφάλιση ενός βιώσιμου κόσμου για τις επόμενες γενιές.
Πρόληψη Σημαίνει…
Ο κ. Γιάνναρος τόνισε τα προβλήματα της συνεργασίας μεταξύ των επιστημόνων και της Πυροσβεστικής. Όπως είχε αναφέρει αλλά και εξακολουθεί να τονίζει σε αναρτήσεις του, η χώρα διαθέτει αξιόπιστα επιστημονικά εργαλεία, που αφορούν τόσο την πρόγνωση του καιρού με 500 μετεωρολογικούς σταθμούς ανά τη χώρα, οι οποίοι παρακολουθούν τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες, όσο και το σύστημα IRIS, το οποίο, πέρα από τα μοντέλα πρόγνωσης, παρέχει τη δυνατότητα να παρακολουθείται η συμπεριφορά της φωτιάς.
Η παρακολούθηση και ανάλυση των στοιχείων αποτελεί χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των πυροσβεστικών δυνάμεων και της Πολιτικής Προστασίας για την αποτελεσματική διαχείριση των πυρκαγιών. Δυστυχώς, τα επιστημονικά αυτά εργαλεία, αν και διαθέσιμα, χρησιμοποιήθηκαν το 2019 και το 2020 και έκτοτε παραμένουν αναξιοποίητα.
Επίσης σημειώνει πως οι επιστήμονες προτείνουν οι δράσεις αντιπυρικής προστασίας από την πολιτεία, τους δήμους και τις περιφέρειες να ξεκινούν ήδη από το τέλος της αντιπυρικής περιόδου, δηλαδή από την 1η Νοεμβρίου, και όχι τον Απρίλιο ή τον Μάιο. Σύμφωνα με τους ίδιους, η συνεργασία της πολιτείας αλλά και οι δράσεις των ΟΤΑ είναι καθοριστικής σημασίας για την αντιπυρική θωράκιση των περιοχών.
photo: Aris Gavrielatos
Κάποια Συμπεράσματα
Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για άμεσο και ολικό επανασχεδιασμό της στρατηγικής διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας, με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την προσαρμογή στις νέες συνθήκες που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή. Επίσης, κρίνεται ουσιαστική η εντατική εκπαίδευση όλων μας, ήδη από τα σχολεία: όπως μαθαίνουμε πώς να ενεργούμε σε έναν σεισμό, έτσι πρέπει να γίνει και με τις δασικές πυρκαγιές.
Η νέα στρατηγική διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών θα πρέπει να βασίζεται σε σύγχρονη επιστημονική γνώση, αξιοποιώντας υπηρεσίες και εργαλεία που είναι ήδη διαθέσιμα.
Ως εκ τούτου, η ανθρώπινη παρέμβαση όσον αφορά την πρόληψη πρέπει να στοχεύει στη διατήρηση του δάσους, αλλά και στην ελεγχόμενη διαχείριση των δασικών καυσίμων που συσσωρεύονται με τα χρόνια.
Πρακτικές συμβατές με τη φύση, όπως η ελεγχόμενη βόσκηση, η προδιαγεγραμμένη καύση –κάτι που έγινε πιλοτικά πέρυσι στη Χίο–, η ρύθμιση των χρήσεων γης, η ενίσχυση της τοπικής δασικής παραγωγής και η αξιοποίηση της συσσωρευμένης βιομάζας, μπορούν να παίξουν κρίσιμο ρόλο.
photo: Aris Gavrielatos
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η αναφορά του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρου Σκυλακάκη, ο οποίος σε συνέντευξή του δήλωσε χαρακτηριστικά πως για τη δασοπροστασία, εκτός από τη συντήρηση-διάνοιξη δασικών δρόμων και αντιπυρικών ζωνών, προβλέπεται να προαχθεί η ανάπτυξη του «έξυπνου δάσους», που αφορά τον εξοπλισμό και την παρακολούθηση κρίσιμων και ευαίσθητων δασικών οικοσυστημάτων με χρήση τεχνολογιών αιχμής.
Τόνισε, επίσης, πως καταλυτικό ρόλο θα παίξει η ενθάρρυνση για αξιοποίηση της υπερβάλλουσας βιομάζας (κατά προτεραιότητα σε προϊόντα ξύλου και έπειτα σε άλλους σκοπούς, όπως τα βιοκαύσιμα, το βιοαέριο κ.ά.) των δασικών οικοσυστημάτων, σε συνδυασμό με τον καθαρισμό τους.
Μάλιστα, σημείωσε πως θα τεθεί ως υποχρέωση, όταν συλλέγεται υπερβάλλουσα βιομάζα από ένα παραγωγικό δάσος και αξιοποιείται, ταυτόχρονα να γίνονται έργα πρόληψης και διαχείρισης σε ένα άλλο, μη παραγωγικό (σήμερα) δάσος, ώστε τελικά να δημιουργηθεί ένας νέος τρόπος μόνιμης αποτελεσματικής διαχείρισης υπό την ευθύνη και επιστημονική καθοδήγηση της Δασικής Υπηρεσίας, που πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά για να επιτελέσει αποτελεσματικά αυτό το πολύ κρίσιμο έργο.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ήμουν Πεύκο και Κάηκα, Εσείς Κοιτάξτε τι θα Κάνετε…
Θα Ζήσουμε Πρωτόγνωρους Καύσωνες;
HYDROUSA, για να μη Διψάει η Μεσόγειος
