Ποιο είναι το αγαπημένο σας χρώμα; Σίγουρα έχετε άπειρες φορές ερωτηθεί ή αντίστοιχα έχετε ρωτήσει τα παιδιά σας – στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού ή σε άλλη συνθήκη. Μήπως θυμάστε τι χρώμα είχαν τα δικά σας παιχνίδια; Ποιο είναι το χρώμα που κυριαρχεί στα σημερινά παιχνίδια των παιδιών σας; Όταν ψάχνετε να αγοράσετε ένα παιχνίδι, ποια είναι τα χρώματα που μονοπωλούν τα ράφια; Συνήθως οι κατηγορίες των παιχνιδιών συνοδεύονται από δύο συγκεκριμένα χρώματα. Το ροζ για τα κορίτσια και το γαλάζιο για τα αγόρια.
Παρακολούθησα τη δράση της STEM4Equality, στο πλαίσιο του προγράμματος που υλοποιείται από το Active Citizens Fund, με φορέα την SciCo, το οποίο στοχεύει στην προσχολική ηλικία, με απώτερο στόχο τη συμβολή στην εξάλειψη των έμφυλων στερεοτύπων.
Η πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων και Καταπολέμησης των Διακρίσεων του ΑΠΘ, συντονίστρια του Δικτύου των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων των ΑΕΙ, καθηγήτρια Δήμητρα Κογκίδου, απάντησε με εξαιρετικό τρόπο για όλα τα στερεότυπα που εμφανίζονται ήδη από την προσχολική ηλικία.
«Το έμφυλο μάρκετινγκ των παιχνιδιών συχνά χαρακτηρίζεται σήμερα ως «μάρκετινγκ του χάσματος των φύλων»».
Πότε και πώς καθιερώθηκαν χρώματα, όπως το ροζ και το γαλάζιο, ως αντιπροσωπευτικά για τα φύλα;
Το έμφυλο μάρκετινγκ έχει αναγάγει το χρώμα των παιχνιδιών και των συσκευασιών τους σε ένα από τα κύρια κριτήρια έμφυλης κατηγοριοποίησης των παιχνιδιών. Το ροζ, πάντως, δεν ήταν πάντα το «κατάλληλο» χρώμα για τα κορίτσια. Η σύνδεση του μπλε με τα αγόρια και του ροζ με τα κορίτσια είναι σχετικά πρόσφατη. Σημείο-τομή για την αλλαγή του σκηνικού ήταν, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, τότε που οι διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και το φύλο χρησιμοποιήθηκαν ως στρατηγικές του μάρκετινγκ για να αυξηθούν οι πωλήσεις.
Γιατί συνήθως τα αγόρια και τα κορίτσια επιλέγουν διαφορετικά παιχνίδια; Αρέσει σε όλα τα κορίτσια να παίζουν με κούκλες ή κουζινικά και σε όλα τα αγόρια με όπλα και φορτηγά; Και όταν τα παιδιά φτάνουν σε μεγαλύτερες ηλικίες και έχουν αθλητικές δραστηριότητες, συνήθως στα αγόρια αρέσει το ποδόσφαιρο και στα κορίτσια το μπαλέτο;
Το έμφυλο μάρκετινγκ των παιχνιδιών συχνά χαρακτηρίζεται σήμερα ως «μάρκετινγκ του χάσματος των φύλων». Ας σκεφτούμε κατά πόσο έχουν επηρεαστεί οι επιλογές των παιδιών από πρώιμες δικές μας, αλλά και από τη συνεχή πίεση που ασκείται σε αυτά από πολλές πηγές. Η αιτιολογία ότι δεν θα αγοράσουμε κούκλα για το αγοράκι μας γιατί δεν του αρέσει αποκρύπτει ένα μεγάλο μέρος της αλήθειας.
«Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά μαθαίνουν ότι ο κόσμος είναι βαθιά διχοτομημένος ως προς το φύλο, ότι τα αγόρια και τα κορίτσια είναι διαφορετικά, ντύνονται με διαφορετικά ρούχα, συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο και παίζουν με διαφορετικά παιχνίδια».
Μέσα από ποιες διαδικασίες έμαθε να μην του αρέσει; Μήπως ως γονείς «διδάσκουμε» στα παιδιά μας τι παιχνίδια θα προτιμούν κάνοντας εμείς πρώιμες επιλογές, από την ετοιμασία του παιδικού δωματίου και όλου του παιδικού εξοπλισμού πριν ακόμα γεννηθούν μέχρι την επιλογή των παιχνιδιών με έμφυλα κριτήρια; Πόσο ενθαρρύναμε από πολύ μικρά τα παιδιά μας να παίζουν με όλα τα παιχνίδια;
Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά μαθαίνουν ότι ο κόσμος είναι βαθιά διχοτομημένος ως προς το φύλο, ότι τα αγόρια και τα κορίτσια είναι διαφορετικά, ντύνονται με διαφορετικά ρούχα, συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο και παίζουν με διαφορετικά παιχνίδια. Και μέσα από τα παιχνίδια τα παιδιά εκπαιδεύονται ως έμφυλα υποκείμενα. Μόνο που αυτό το οποίο «διδάσκονται» από πολύ μικρή ηλικία είναι κυρίως τα έμφυλα στερεότυπα, καθώς τα προτεινόμενα μοντέλα ρόλων δεν προσφέρουν μεγάλη ποικιλία αναπαραστάσεων.
Πώς τα καταστήματα παιχνιδιών διδάσκουν στα παιδιά τα έμφυλα στερεότυπα; Με ποιο τρόπο μπορούμε να ευαισθητοποιηθούμε ως γονείς ώστε να συμβάλλουμε στην κατάργησή τους;
Μια περιήγηση σε οποιοδήποτε κατάστημα παιχνιδιών ή σε μια διαδικτυακή πύλη για παιχνίδια αρκεί για να μάθουν τα παιδιά ποια παιχνίδια είναι «κατάλληλα για το φύλο» τους. Τα παιδιά παίρνουν πολλά μηνύματα για τους έμφυλους ρόλους από τη συσκευασία του παιχνιδιού και την τοποθέτησή του στα σημεία πώλησης του καταστήματος, καθώς στα περισσότερα καταστήματα παιχνιδιών υπάρχουν ροζ και γαλάζιοι διάδρομοι, ενώ συνήθως δεν υπάρχουν χώροι για «ουδέτερα ως προς το φύλο» παιχνίδια και, αν υπάρχουν, είναι σχετικά περιορισμένοι. Λίγα καταστήματα δεν χρησιμοποιούν αυτές τις κατηγοριοποιήσεις.
Το μάρκετινγκ των παιχνιδιών είναι έμφυλο. Είναι πολύ πιο επικερδές να υπάρχουν χωριστές αγορές για τα αγόρια και για τα κορίτσια, που καθεμία έχει τα δικά της διακριτά προϊόντα, αντί να κάνουν ενιαία προϊόντα που απευθύνονται στα παιδιά γενικώς και ανεξαρτήτως φύλου. Πρέπει ως κοινωνία να αποδομήσουμε τα έμφυλα στερεότυπα από τα οποία απορρέουν αντιλήψεις όπως ότι τα κορίτσια και τα αγόρια έχουν τελείως διαφορετικές ανάγκες και ενδιαφέροντα στο παιχνίδι.
Ο έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών, εκτός από το γεγονός ότι στερεί τα παιδιά από την απόκτηση ενός μεγαλύτερου εύρους δεξιοτήτων και εμπειριών, μπορεί να οδηγήσει σε εκφοβισμό των παιδιών που υπερβαίνουν τις κοινωνικές προδιαγραφές του κυρίαρχου ανδρισμού και της θηλυκότητας. Ας αφήσουμε επιτέλους τα παιχνίδια να είναι παιχνίδια και τα παιδιά να είναι παιδιά που ανασυνθέτουν τον κόσμο με τους δικούς τους όρους στο παιχνίδι, που πειραματίζονται ελεύθερα και αναπτύσσουν πρωτοβουλίες, που εκφράζουν τα θέλω τους έξω από τα ασφυκτικά έμφυλα πλαίσια –ροζ ή γαλάζια–, που περιορίζουν συστηματικά τη φαντασία τους, την έμφυλη ταυτότητά τους, και καθορίζουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές τους.
Τα παιχνίδια που αυξάνουν τις δεξιότητες των παιδιών, όπως στα επιστημονικά πεδία STEM, είναι και για αγόρια και για κορίτσια; Τι επίδραση έχει αυτή η κατεύθυνση στο μέλλον των παιδιών;
Η έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών διαφοροποιεί τις ευκαιρίες που έχουν τα κορίτσια να εξοικειωθούν από πολύ νωρίς με τα επιστημονικά πεδία STEM. Για να αυξηθεί ο αριθμός των κοριτσιών στα επιστημονικά πεδία STEM θα πρέπει να καταπολεμήσουμε τα έμφυλα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις και να σχεδιαστεί μια ολοκληρωμένη και πολυδιάστατη παρέμβαση με αλλαγές στην εκπαίδευση, στην αγορά εργασίας και στην κουλτούρα μας.
«Ο έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών εκτός από το γεγονός ότι στερεί τα παιδιά από την απόκτηση ενός μεγαλύτερου εύρους δεξιοτήτων και εμπειριών, μπορεί να οδηγήσει σε εκφοβισμό των παιδιών που υπερβαίνουν τις κοινωνικές προδιαγραφές του κυρίαρχου ανδρισμού και της θηλυκότητας».
Η έμφυλη κοινωνικοποίηση μέσα από τα παιχνίδια, διδάσκει και ενισχύει στερεότυπες έμφυλες επαγγελματικές επιλογές. Το ζήτημα της επιλογής καριέρας είναι πολυδιάστατο. Στο πλαίσιο αυτό δεν θα πρέπει να αγνοηθεί ότι η έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών μπορεί να συμβάλλει στον αποκλεισμό των παιδιών από ορισμένες επαγγελματικές επιλογές, όπως τα κορίτσια από τους STEM τομείς.
Τι σημαίνει «ουδέτερα ως προς το φύλο παιχνίδια»;
Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αναζητούν παιχνίδια που είναι συμπεριληπτικά, έχουν αρχίσει να αμφισβητούν την έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών, ενώ δημιουργήθηκαν οργανώσεις που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την κατάργησή του. «Αφήστε τα παιχνίδια να είναι παιχνίδια» λέγεται η οργάνωση Let Toys Be Toys που ξεκίνησε στα τέλη του 2012 στο Ηνωμένο Βασίλειο και ήταν η δική μου πηγή έμπνευσης. «Τα παιχνίδια δεν έχουν φύλο» είναι το κεντρικό σύνθημα της νέας εκστρατείας των Ηνωμένων Εθνών.
Επίσης, σε μικρή έκταση έχουν κατασκευαστεί παιχνίδια σε ένα ευρύ φάσμα χρωμάτων και με μια ποικιλομορφία θεμάτων για όλα τα παιδιά, παιχνίδια καινοτόμα που ανατρέπουν τα έμφυλα στερεότυπα και προσφέρουν εναλλακτικές επιλογές. Τα «ουδέτερα ως προς το φύλο» παιχνίδια συμβάλλουν στην ισόρροπη ανάπτυξη των δεξιοτήτων, στην απόκτηση ενός μεγαλύτερου εύρους εμπειριών, δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να εξοικειωθούν με ποικιλία θεμάτων, να επιλέγουν αυτά που τα ελκύουν και όχι απαραίτητα αυτά που θεωρούνται κατάλληλα για το φύλο τους.
Υπάρχουν νέες τάσεις στο μάρκετινγκ των παιχνιδιών – όχι όμως πολύ διαδεδομένες. Ορισμένοι έμποροι χρησιμοποιούν «ουδέτερο ως προς το φύλο» μάρκετινγκ, παρουσιάζοντας τα παιχνίδια με τέτοιο τρόπο που ενθαρρύνει όλα τα παιδιά να τα εξερευνήσουν. Δεν έχουν χωριστά τμήματα στα καταστήματα και στις ιστοσελίδες ηλεκτρονικού εμπορίου με πινακίδες σήμανσης «για αγόρια» ή «για κορίτσια», ή τη χρωματική σήμανση «ροζ-γαλάζιο» και τις στερεότυπες έμφυλες απεικονίσεις. Η κατηγοριοποίηση των παιχνιδιών γίνεται με κριτήριο την ηλικία, τον τύπο του παιχνιδιού, της δραστηριότητας.
Σας ευχαριστώ πολύ!
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Γιώργος Παλούμπης: «Ξορκίζω τις Αδιανόητες Νοοτροπίες Που Είχα Πάντα Γύρω μου»
MomCycle Σημαίνει Οικολογικός Τρόπος Κατανάλωσης
Στέλιος Δημόπουλος: Το «Τραυματολόγιο» του Ηθοποιού Φαρέτρα για τους Ρόλους
