Ένα Τεράστιο Πλαστικό Πρόβλημα — Και Γιατί Σε Αφορά

Στο σώμα μας; Ναι. Δυστυχώς, όλα αυτά τα άσχημα που συμβαίνουν έχουν αντίκτυπο και στην ανθρώπινη υγεία. Τα microplastics που καταλήγουν στη θάλασσα τρώγονται από τα ψάρια, βλάπτουν την υγεία των θαλάσσιων ειδών (έχουν βρεθεί σε κοιλιές φαλαινών μέχρι πουλιών), ενώ συχνά καταλήγουν και στο πιάτο μας.

Εδώ κάπου, στη μέση πλέον της ταινίας μας, μπαίνεις σε κτίριο απαγορευμένο, χακάρεις κάποιο database και μαθαίνεις και άλλα πράγματα που θα σε κάνουν να ιδρώσεις.

Μαθαίνεις ότι τα πλαστικά κρύβουν κινδύνους για τους ανθρώπους πολύ πριν καταλήξουν στη θάλασσα, ακόμα και καθώς τα χρησιμοποιούμε. Ίσως να έχεις ακούσει για το Bisphenol A ή BPA. Το μπιμπερό του παιδιού σου ίσως λέει πως είναι BPA-free — βλέπεις το 2012 απαγορεύτηκε η χρήση του σε μπιμπερό από το Αμερικανικό FDA.

Γιατί είχε γίνει τέτοιος σάλος με το BPA που βρισκόταν τόσα χρόνια σε πλαστικά αντικείμενα και όχι μόνο; Δημοσιογραφικές έρευνες υποστηρίζουν πως το λόμπι των πλαστικών (μεγέθους 418 δισ. δολαρίων το χρόνο σε πωλήσεις το 2015 μόνο στην Αμερική), πολέμησε και ακόμα πολεμά την αξιολόγηση των επιπτώσεων του πλαστικού στην υγεία των ανθρώπων, με όπλα και λομπίστες παρόμοιους με αυτούς που είχε επιστρατεύσει κι η καπνοβιομηχανία παλαιότερα για να μας πείσει ότι το κάπνισμα δεν προκαλεί καρκίνο.

Σύντομη ιστορική αναδρομή (άξια άλλης ταινίας spin-off): ο πόλεμος για τα πλαστικά και την ασφάλεια τους για τον άνθρωπο ξεκίνησε το 1987, όταν μια επιστήμονας, η Theo Colborn, άρχισε να ερευνά μυστηριώδη προβλήματα σε ζώα στις Μεγάλες Λίμνες της Αμερικής. Καρκίνος, υπογονιμότητα, κακή λειτουργία του ανοσοποιητικού και άλλα άσχημα, που όλα συσχετίζονταν με τη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος, το οποίο είναι υπεύθυνο για πολλές λειτουργίες του οργανισμού, όπως της αναπαραγωγής, του μεταβολισμού και της εγκεφαλικής λειτουργίας, με τις ορμόνες να παίζουν σημαντικό ρόλο μεταφοράς χημικών μηνυμάτων.

Η Colborn κατέληξε ότι οι συνθετικές ορμόνες στα λιπάσματα και στα πλαστικά δημιουργούσαν αυτά τα προβλήματα, έρευνα που τελικά οδήγησε το 2000 στο να ψηφιστεί νόμος του αμερικανικού Environment Protection Agency και να ελεγχθούν 80.000 χημικά. Λύθηκε άραγε έτσι το πρόβλημα; Δυστυχώς όχι.

Στην περίπτωση του BPA πάντως, η επιστήμη κέρδισε, με έρευνες να δείχνουν ότι αυτό όχι μόνο δρούσε σαν ορμόνη στο σώμα, διαταράσσωντας την κανονική ορμονική λειτουργία, και προκαλούσε ασθένειες, άλλα άλλαζε και τα γονίδια! Για παράδειγμα, μπορούσε να “σβήσει” ένα γονίδιο που σταματούσε την αύξηση όγκων, επιτρέποντας στον καρκίνο να απλωθεί. Με άλλα λόγια, η χρήση προϊόντων με BPA βρέθηκε ότι επαναπρογραμματίζει τα κύτταρα και προκαλεί ασθένειες στα εγγόνια μας (και σε πολλές περιπτώσεις, δυστυχώς, εμείς είμαστε τα εγγόνια).

Το BPA αντικαταστάθηκε από το Tristan, βγήκαν όμως σύντομα κάποιες μελέτες που κατέληγαν ότι το χημικό αυτό είναι τελικά χειρότερο από το BPA! Σύμφωνα με δημοσιογραφικά δημοσιεύματα, το λόμπι των πλαστικών πολέμησε τα αποτελέσματα, χρηματοδοτώντας δικές του έρευνες. Θόλωσε το τοπίο. Με την πολιτεία να υιοθετεί την αρχή “innocent until proven guilty”, κυκλοφορούν πλαστικά όπως PET (Polyethylene Terephthalate) στην αγορά, μέχρι να αποδειχτεί ότι είναι επικίνδυνα -όπως έγινε και με το BPA που δεν το είχαμε ακουστά μέχρι προσφάτως και κυκλοφορούσε χρόνια- παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετές ανησυχητικές μελέτες που αμφισβητούν την απόλυτη ασφάλειά τους.

Όλα αυτά αφήνουν τους καταναλωτές σε απόλυτο κομφούζιο για το τι πραγματικά συμβαίνει — για περισσότερα πάνω στα παραπάνω ρίξε μια ματιά και σ’ αυτό το σχετικό άρθρο.

Φτάνουμε πια στο τέλος της ταινίας μας. Ο πρωταγωνιστής, εσύ, έχεις φτάσει στο συμπέρασμα ότι ολόκληρο το σύστημα έχει παραλογιστεί. Ναι, η ιστορία του πλαστικού είναι μια ιστορία παραλογισμού. Βλάπτει τον πλανήτη μας, βλάπτει εμάς και δεν λύνεται μόνο με την ανακύκλωση.

Πατάμε pause στην ταινία και επίτρεψέ μου στο σημείο αυτό μια σύντομη κραυγή-παράπονο: αναρωτιέμαι, πώς έχουμε δεχτεί το γεγονός ότι ένας στους δύο ανθρώπους σήμερα θα διαγνωστούν με καρκίνο και παρά ταύτα συνεχίζουμε να βλέπουμε προϊόντα στα ράφια του σουπερμάρκετ με χημικά και συστατικά που δεν έχουν ελεγχθεί ποτέ για την ασφάλεια τους στον άνθρωπο; Παραλογισμός, σου λέω (και μιας και το φέρνει η συζήτηση, αν έχεις χρόνο δες και μια ωραία συνέντευξη με το διατροφολόγο Adam Cunliffe για φαγητά που πολεμούν τον καρκίνο).

Επιστροφή όμως στον παραλογισμό στην καρδιά του θρίλερ μας. Πλέον τα έχεις χάσει (στην ταινία). Μαθαίνεις ότι ο παραλογισμός ισχύει και στην οικονομική διάσταση του προβλήματος. Σε οικονομικά μεγέθη, αρκεί να πει κανείς ότι το 95% της αξίας των πλαστικών συσκευασίας (ή 80–120 δισ. δολάρια ετησίως), χάνεται στην οικονομία μετά από μια σύντομη πρώτη χρήση, ενώ η πλαστική συσκευασία δημιουργεί σημαντικές αρνητικές εξωτερικότητες, όπως αυτές στη θάλασσα, που συντηρητικά εκτιμάται από την UNEP σε 40 δισ. δολάρια κόστος, μεγαλύτερο από τα κέρδη του κλάδου πλαστικής συσκευασίας.

Μετά απ’ όλα αυτά, επιστροφή στην πραγματικότητα. Πώς θα λάβεις δράση; Τι μπορεί να κάνει κάποιος για όλα αυτά; Χρειάζεται να είναι James Bond;

Η απάντηση είναι φυσικά όχι. Το βασικό είναι μια λέξη, η λέξη μειώνω. Θυμάσαι το μειώνω-επαναχρησιμοποιώ-ανακυκλώνω; 3 Rs στα αγγλικά: reduce-reuse-recycle… Όπως λέμε στους μικρούς “Πράκτορες του Πλανήτη” στα βιβλία μου και στα περιβαλλοντικά εκπαιδευτικά προγράμματα που τρέχουμε, υπάρχει σημαντικός λόγος που η λέξη μειώνω είναι πρώτη. Η ανακύκλωση είναι μια τελευταία, μη-βέλτιστη λύση, η οποία πολλές φορές οδηγεί στη δημιουργία περισσότερου πλαστικού απορρίμματος, καθώς επαναπαυόμαστε ότι θα ανακυκλωθεί, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει δυστυχώς πάντα. Παγκοσμίως, μόνο το 14% του πλαστικού ανακυκλώνεται.

Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι να βγάλουμε τα πλαστικά μιας χρήσης από τη ζωή μας. Χρειάζεσαι π.χ. πάντα καλαμάκι με το αναψυκτικό; Αν δεν μπορείς να το αποχωριστείς για το φραπέ σου, αγόρασε ένα ατσάλινο ή χάρτινο. Προτίμησε ατσάλινο επαναγεμιζόμενο μπουκάλι για το νερό σου και όχι πλαστικό. Υφασμάτινη επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα για τα ψώνια σου. Μη χρησιμοποιείς πλαστικό περιτύλιγμα στο φαγητό σου.

Μετά, μόλις συνέλθεις απ’ όλες αυτές τις αντιξοότητες (αστειεύομαι, πραγματικά δεν είναι τόσο δύσκολα πράγματα, μια συνήθεια πιστεύω είναι…), δες πώς μπορείς να βγάλεις το πλαστικό όσο το δυνατόν περισσότερο από τη ζωή σου. Αντικατάστησε πλαστικά τάπερ με γυάλινα — ειδικά όταν το φαγητό είναι ζεστό, μη το ακουμπάς σε πλαστική επιφάνεια! Άλλαξε την πιπίλα του παιδιού σου ή το μπουκάλι για το γάλα με προϊόντα φτιαγμένα από BPA-free και plastic-free σιλικόνη, η οποία σύμφωνα με πηγές όπως το Environmental Working Group (EWG) που μελετά το θέμα φαίνεται να είναι ασφαλέστερη. Σε όλα τα προϊόντα που αγοράζεις, κοίταζε τα συστατικά. Προσπάθησε να μείνεις ενήμερος, όσο το δυνατόν περισσότερο.

Το μήνυμα της ταινίας; Μειώνουμε τη χρήση του πλαστικού. Και δυστυχώς, δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε ότι το κράτος μας προστατεύει όσον αφορά το τεράστιο αυτό θέμα. Άρα Πέτρο, πρέπει να γίνουμε οι ίδιοι ντετέκτιβ και μυστικοί πράκτορες. Καλή επιτυχία στην αποστολή σου.