Βαριά ερωτήματα, σε δύσκολες εποχές. Πριν από μερικές εβδομάδες υπήρξε μια είδηση που πραγματικά με εντυπωσίασε.
Το ξέρετε ότι υπάρχει Ετήσια Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας; Και υπάρχει και καταγράφεται η Ελλάδα σε αυτήν. Την πρώτη θέση μεταξύ 156 χωρών καταλαμβάνει η Φινλανδία (όπως είχε επίσης συμβεί το 2018 και 2019, σε ένα εντυπωσιακό «σερί» για τη βόρεια χώρα).
Την πρώτη δεκάδα φέτος συμπληρώνουν, κατά σειρά, η Δανία, η Ελβετία, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ολλανδία, η Σουηδία, η Νέα Ζηλανδία, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία. Είναι προφανής η υπεροχή των ευρωπαϊκών χωρών και ιδίως των σκανδιναβικών. Η Κύπρος βρίσκεται στην 45η θέση.
Οι χώρες κατατάσσονται επίσης με βάση πόση βελτίωση ή επιδείνωση της ευτυχίας τους έχουν βιώσει κατά την περίοδο 2017-2019 σε σχέση με την περίοδο 2008-2012. Στη λίστα αυτή, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 89η θέση, εμφανίζοντας οριακή μείωση ευτυχίας.
Η έκθεση κάνει ειδική αναφορά στην Ελλάδα, επισημαίνοντας ότι η ευτυχία στη χώρα μας εμφανίζει διαχρονικά μια καμπύλη σχήματος U, καθώς κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης έφθασε σ’ ένα «ναδίρ» ευτυχίας τη διετία 2013-2014, και έκτοτε σταδιακά ανακάμπτει, προσεγγίζοντας τα προ κρίσης επίπεδα.
Τι Καταγράφει η Ετήσια Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας;
Η ετήσια Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας (World Happiness Report), που ξεκίνησε το 2012, είναι μια έκδοση του δικτύου Sustainable Development Solutions Network (SDSN), βασίζεται σε στοιχεία της εταιρείας ερευνών Gallup και συντάσσεται από επιστημονική ομάδα, με επικεφαλής τους καθηγητές John Helliwell του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, Richard Layard του LSE και Jeffrey Sachs του Πανεπιστημίου Κολούμπια και διευθυντή του SDSN.
Άραγε, τι Φέρνει την Ευτυχία;
Η κατάταξη λαμβάνει υπόψη ποικιλία παραμέτρων, όπως αξιολογούνται υποκειμενικά από τους πολίτες: από την υγιή ζωή, το ασφαλές περιβάλλον και τη ρύπανση έως την ύπαρξη κοινωνικών δικτύων υποστήριξης, την ελευθερία επιλογών, την κοινωνική εμπιστοσύνη και την αντίληψη για την τιμιότητα της κυβέρνησης.
Η φετινή έκθεση για πρώτη φορά κάνει μια παρόμοια κατάταξη όχι μόνο για τις χώρες, αλλά και για τις μεγάλες πόλεις του κόσμου, από άποψη ικανοποίησης των κατοίκων τους και ευημερίας τους. Γενικά, η κατάταξη των πόλεων αντικατοπτρίζει εκείνη των χωρών.
Τι διαφορετικό κάνει η μικρή σκανδιναβική χώρα και έχει τους πιο ευτυχισμένους κατοίκους; Ρώτησα τον Πρέσβη της Φινλανδίας στην Ελλάδα Jari Gustafsson και μου απάντησε με περισσή ευγένεια σε όλες τις απορίες μου.
«Η βράβευση αυτή σημαίνει πολλά για μας. Αν και πολλοί αναρωτιούνται πώς μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι με το δύσκολο, μουντό καιρό μας, εμείς είμαστε εξόχως υπερήφανοι. Θεωρούμε ότι στα 103 χρόνια της ανεξαρτησίας της Φινλανδίας, καταφέραμε να δημιουργήσουμε μια από από τις πιο ανεπτυγμένες και λειτουργικές χώρες στον κόσμο».
Λογικό, του απαντώ. Αλλά, τελικά, πώς ορίζει εκείνος και οι Φινλανδοί την ευτυχία;
Αντιλαμβανόμαστε την ευτυχία ως ένα παζλ που αποτελείται από πολλά κομμάτια. Έχουμε υψηλό προσδόκιμο ζωής, μια δημοκρατία που λειτουργεί, χαμηλά επίπεδα διαφθοράς, σχετικά χαμηλά επίπεδα κοινωνικής αδικίας, καλό σύστημα υγείας.
Κυρίως έχουμε πολίτες που εμπιστεύονται τους θεσμούς, όπως η Αστυνομία, η Εφορία και οι δάσκαλοι. Άρα, κατ’ εμέ, η ευτυχία ορίζεται από το ασφαλές κοινωνικό πλαίσιο που επιτρέπει στον πολίτη να διεκδικήσει την ευτυχία του όπως αυτός την αντιλαμβάνεται.
Και αυτό πώς μεταφράζεται στον φινλανδικό τρόπο ζωής;
Παραδοσιακά, μέσα από την κοντινή επαφή με τη φύση· αγαπάμε να βρισκόμαστε στην ύπαιθρο με κάθε ευκαιρία, ακόμα και στις μεγάλες πόλεις. Το χειμώνα μπορείς να δεις ακόμα και ανθρώπους να κάνουν σκι στο Ελσίνκι και το καλοκαίρι να πηγαίνουν στο εξοχικό τους, μέσα στη φύση.
Η φύση είναι προσβάσιμη σε όλους. Κανείς δεν αποκλείεται και κανείς δεν μπορεί να αποκλειστεί από κανέναν. Η Φινλανδία έχει τα περισσότερα δάση από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Και, ακόμα και με το 60% των δασών να ανήκουν σε ιδιώτες, όλοι μπορούν να τα ευχαριστηθούν.
Για τους Φινλανδούς είναι σημαντική η οικογένεια και γι’ αυτό μεγάλο κομμάτι το περνάνε στο σπίτι με την οικογένεια. Αυτό δεν σημαίνει ότι πολλοί από τους μορφωμένους νέους μας δεν θέλουν να φύγουν για να δοκιμάσουν την τύχη τους κάπου αλλού. Χρειαζόμαστε, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, να δούμε πώς μπορούμε να κρατήσουμε τους νέους στην πατρίδα τους.
Και γιατί να έρθει να μείνει κάποιος στη Φινλανδία, τον ρωτώ.
Για όλους τους λόγους που ήδη ανέφερα. Φύση, λειτουργικό κράτος και καλοί άνθρωποι. Συγχρόνως, η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι περισσότερες επιχειρήσεις μας είναι η αγγλική. Άρα, αν εξαιρέσεις τον καιρό, όλα τα άλλα είναι εξόχως θελκτικά.
Γνώμες
Ποια είναι η άποψη Ελλήνων που έχουν και φιλανδικές ρίζες και ζουν στη Φινλανδία;
Ο Tio Delikouras είναι 29 χρόνων και εργάζεται ως φυσιοθεραπευτής στο Ελσίνκι.
Για μένα η ευτυχία δεν είναι αυτοσκοπός, είναι περισσότερο αποτέλεσμα που απορρέει από τη συνολική δυνατότητα να έχεις μια ολοκληρωμένη ζωή που σε γεμίζει. Χρειάζεται μετριοπάθεια, χωρίς ακρότητες, υψηλούς στόχους και ανταγωνισμό, τον οποίο επιβάλλουν οι σύγχρονες κοινωνίες. Η ζωή είναι μια αέναη αναζήτηση για να ζεις το σήμερα και να ξεπερνάς το χθες, μακριά από μεγάλους στόχους ή φιλοδοξίες. Σκέφτομαι, γιατί να μην είναι ευτυχισμένος ένας λαός που έχει καλό σύστημα υγείας και κοινωνικές πολιτικές;
Τι του λείπει από την Ελλάδα και τι του αρέσει στη Φινλανδία;
Μου λείπει η ελληνική κουζίνα, η θάλασσα και η ορειβασία, και η ευγένεια των Ελλήνων. Αγαπώ το φινλανδικό καλοκαίρι, τη φύση, και εκτιμώ την οργάνωση του κράτους και τις υποδομές. Αλλά στον αντίποδα, για να ζήσεις στη Φινλανδία πρέπει να μάθεις να κατανοείς ότι οι Φινλανδοί είναι κλειστοί και όχι τόσο κοινωνικοί όσο οι Έλληνες. Στη Φινλανδία υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες για μια καλή καριέρα και μια ποιοτική και ήρεμη ζωή.
Υπάρχει και η αντίθετη άποψη, την οποία επισημαίνει η Riikka Pulkkinen, Φινλανδή που ζει στην Ελλάδα.
Η επιλογή της Φινλανδίας ως πιο ευτυχισμένης χώρας προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις από τον λαό και στα σχόλια φαινόταν ότι δεν συμφώνησαν όλοι με αυτό. Σε όλες τις χώρες υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και αυτό φαίνεται να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την αίσθηση της ευτυχίας τους. Η ευτυχία δεν είναι το πώς είναι τα πράγματα στη χώρα, αλλά η στάση μας απέναντί τους.
Προσωπικά, συμφωνώ με την άποψή της. «Πιστεύω ότι η ευτυχία σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή. Η Φινλανδία, ως κράτος, προσφέρει αρκετές δυνατότητες στους ανθρώπους να δημιουργούν το επάγγελμά τους, η πρόνοια επιτρέπει στον καθένα να σπουδάσει και να ζει αυτόνομα, ανεξάρτητα από το οικογενειακό και οικονομικό ιστορικό του».
Υπάρχουν και άλλα θετικά στοιχεία που κάνουν την Φινλανδία να ξεχωρίζει. «Ένα από τα στοιχεία που προσωπικά θεωρώ σημαντικά είναι το σχολείο. Τα παιδιά ενθαρρύνονται στην αυτονομία από μικρή ηλικία και το σχολείο τους προσφέρει τη δυνατότητα να ασχοληθούν με τη ζωγραφική, με τη γλυπτική, με την ξυλουργική, ακόμα και να χειριστούν καλά τη ραπτομηχανή. Κάθε παιδί που έχει πάει στο σχολείο στη Φινλανδία ξέρει να κάνει πατινάζ και σκι και έχει δοκιμάσει όλα τα αθλήματα που μπορεί να φανταστεί κανείς. Στην ενήλικη ζωή μπορούν να επιλέξουν πού θα σπουδάσουν και στα πανεπιστήμια υπάρχει δυνατότητα επιλογής των μαθημάτων: μπορεί κάποιος να δημιουργήσει ένα δικό του πτυχίο, στα μέτρα του. Η φύση είναι παντού κοντά, αρκεί να την αξιοποιήσει κανείς».
Άρα, τι κάνει μια χώρα ευτυχισμένη;
Εξαρτάται από τον άνθρωπο και από την προσωπική του διάθεση να καταπιαστεί με κάτι που θα του δημιουργήσει σταθερότητα και ευτυχία. Πιστεύω ότι η επιτυχία στις στατιστικές βασίζεται σε αυτό. Δεν είναι όλοι οι Φινλανδοί ευτυχισμένοι, αλλά οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι μπορούν να επηρεάζουν την προσωπική τους κατάσταση και ότι υπάρχουν δυνατότητες για μια καλή ζωή.
Η στάση των ανθρώπων και ιδιαίτερα των νέων είναι κάτι που θαυμάζω εδώ στην Ελλάδα, ξέρουν να βρίσκουν τη χαρά. Στις στατιστικές, όμως, αυτό δεν φαίνεται, γιατί η προσπάθειά τους δεν στηρίζεται από κάπου.
O Antti Johannes Lampinen είναι ο αναπληρωτής διευθυντής του Φινλανδικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, όπου ζει από 2018. Και για εκείνον, «η ευτυχία είναι συνισταμένη απλών πραγμάτων, όπως η υγεία, η ενδιαφέρουσα δουλειά και μια καλή σχέση. Η ευτυχία δεν είναι στρατηγική, είναι καθημερινή εμπειρία».
Γι’ αυτόν «Ελλάδα είναι η αυθεντικότητα και η φιλική προσέγγιση των ανθρώπων, οι καλές πρώτες ύλες. Στον αντίποδα, στη Φινλανδία είναι πιο εύκολο να είσαι στη φύση».
Επίλογος
«Μόνο για λίγες σταγόνες ευτυχίας», αναφέρει ένα παλιό τραγούδι. Από όλες τις συζητήσεις που έκανα, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι, τελικά, η ευτυχία είναι σαν την ομορφιά. Εξαρτάται από αυτόν που την ορίζει, το πώς την ορίζει και τι ψάχνει σε αυτήν.
Σίγουρα, στη μετα-πανδημική εποχή, οφείλουμε όλοι να επαναπροσδιορίσουμε τι μας κάνει ευτυχισμένους. Τι ζητάμε από τη ζωή μας για να είμαστε ευτυχισμένοι. Ένα βλέμμα, ένα φιλί, μια αγκαλιά, ένα καλό ποτήρι κρασί, το ψωμί της γιαγιάς, ο μεζές που ψήθηκε σε μια μικρή χόβολη στον δρόμο. Άλλωστε, άλλο τα μεγαλεία, άλλο τα μεγάλα.
Κάποια ενδιαφέροντα γραφήματα για την ευτυχία:
https://www.visualcapitalist.com/visualizing-the-happiest-country-on-every-continent/
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Δίαιτα, Διατροφή, Άσκηση Μέρος 1ο: Ευάγγελος Ζουμπανέας
