Δύο δυστυχήματα με αυτόνομα οχήματα σε έναν μήνα. Το πρώτο στα μέσα Μαρτίου, όταν αυτοκινούμενο της Uber, με τον οδηγό επείγουσας ανάγκης στο τιμόνι, ο οποίος όμως εκείνη την ώρα δεν είχε τον έλεγχο του αυτοκινήτου, χτύπησε και σκότωσε 49χρονη πεζή στην Αριζόνα. Το δεύτερο δυστύχημα καταγράφηκε την περασμένη εβδομάδα στην Καλιφόρνια, όταν 38χρονος υπάλληλος της Apple σκοτώθηκε μετά από σφοδρή σύγκρουση του αυτόνομου Model X της Tesla, ενώ ο ίδιος βρισκόταν στη θέση του οδηγού, με το αυτοκίνητο σε λειτουργία autopilot.
Πρόκειται αναμφίβολα για δύο τραγικά περιστατικά, τα οποία φέρνουν στο προσκήνιο ξανά τη συζήτηση για το κατά πόσο μια τεχνολογία σε πειραματικό στάδιο -οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται σ’ αυτήν τεστάρουν σε πραγματικές συνθήκες τη συμπεριφορά των αυτοκινούμενων- θα έπρεπε να αφεθεί ελεύθερη στους δρόμους μας. Αποτελεί όμως παράλληλα μια αφορμή για να αναλογιστούμε τις τεράστιες αλλαγές που μπορεί να επιφέρει στην παγκόσμια οικονομία η επανάσταση των αυτοκινούμενων οχημάτων.
Στον απόηχο του πρώτου δυστυχήματος, η Uber ανακοίνωσε ότι αναστέλλει όλες τις δοκιμές αυτόνομων οχημάτων της που πραγματοποιούνται στις ΗΠΑ, στις πολιτείες της Αριζόνα και του Πίτσμπουργκ, και στο Τορόντο του Καναδά. Μένει να δούμε αν τα ατυχή συμβάντα θα επηρεάσουν τη στάση των αρχών στις περιοχές που μέχρι πρότινος είχαν καλωσορίσει με ανοιχτές αγκάλες τεχνολογικές εταιρείες με πειραματικές διαθέσεις.
Το think tank RethinkX εκτιμά ότι μέχρι το 2030, το 95% των ανθρώπων δεν θα χρειάζεται να έχουν ιδιόκτητα αυτοκίνητα, καθώς θα χρησιμοποιούν αυτοκινούμενα “ταξί”!
Δεν θέλει πάντως πολλή σκέψη για να καταλάβει κανείς τι τις είχε ωθήσει να υιοθετήσουν τέτοιου είδους φιλόξενες πολιτικές “ανοιχτών θυρών”. Τεχνολογικοί κολοσσοί όπως η Google, η Uber και η Apple μεταξύ άλλων, έχουν χρήματα να ξοδέψουν και ανάγκη να τεστάρουν τη νέα αυτή τεχνολογία, τα οφέλη της οποίας θα μπορούσαν να είναι σημαντικά και πολυποίκιλα.
Άλλωστε, η στροφή προς τα αυτοκινούμενα αναμένεται να έχει τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο, περιορίζοντας τα κόστη μεταφοράς για καταναλωτές και επιχειρήσεις, και οδηγώντας σε αύξηση της παραγωγικότητας από τις ώρες που θα κερδίσουν οι εργαζόμενοι αξιοποιώντας το χρόνο που προηγουμένως αφιέρωναν στις μετακινήσεις.
Η Επανάσταση των Αυτοκινούμενων
Το think tank RethinkX, με βάση το Σαν Φρανσίσκο, υποστηρίζει ότι έρχεται μια επανάσταση στον τομέα των μεταφορών που θα αλλάξει όλη τη δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας. Μάλιστα, εκτιμά ότι μέχρι το 2030, το 95% των ανθρώπων δεν θα χρειάζεται να έχουν ιδιόκτητα αυτοκίνητα, καθώς θα χρησιμοποιούν αυτοκινούμενα “ταξί”! Υπολογίζει τα οφέλη για τα αμερικανικά νοικοκυριά από την εξοικονόμηση χρημάτων σε 1 τρισεκατομμύριο δολάρια και εκτιμά ότι η οικονομία των ΗΠΑ θα κερδίσει άλλο ένα τρισεκατομμύριο από την αύξηση της παραγωγικότητας.
Ο δραματικά μικρότερος αριθμός αυτοκινήτων στους δρόμους -το λογικό επακόλουθο της αυτοκινούμενης επανάστασης- θα απελευθερώσει παράλληλα τεράστια κομμάτια γης, ιδιαίτερα εντός των πόλεων, για άλλες χρήσεις, με τα αντίστοιχα περιβαλλοντικά οφέλη. Θα μειώσει επίσης τις ανάγκες μας σε πετρέλαιο και τις γεωπολιτικές εξαρτήσεις που αυτές συνεπάγονται.
Βέβαια, μέχρι να φτάσουμε εκεί έχουμε δρόμο. Μπορεί δε κάποιοι να προβλέπουν ότι ήδη μέχρι το 2020, 10 εκατομμύρια αυτοκινούμενα θα κινούνται στους δρόμους της Αμερικής, όμως υπάρχει κι η άποψη ότι πιθανώς να χρειαστούν δεκαετίες μέχρι να φτάσουμε στο σημείο να βασιζόμαστε αποκλειστικά σ’ αυτά. Ιδίως μάλιστα αν έχει προηγηθεί μια έντονη αντίδραση της κοινής γνώμης σε περιστατικά όπως αυτό της Κυριακής, που να πατήσει φρένο στην ταχύτητα με την οποία θα υιοθετηθεί η αυτοκινούμενη τεχνολογία.
Σε απόλυτους αριθμούς, τα αεροπορικά ταξίδια είναι συντριπτικά ασφαλέστερα από τα οδικά ταξίδια. Για την ακρίβεια, με βάση τα στοιχεία των αμερικανικών αρχών για το 2015, η πιθανότητα να χάσει κάποιος τη ζωή του εξαιτίας ενός τροχαίου δυστυχήματος ήταν 1 στις 114 – η πιθανότητα να σκοτωθεί σε αεροπορικό δυστύχημα 1 στις 9.821.
Και όμως, φοβόμαστε τα αεροπλάνα περισσότερο απ’ τα αυτοκίνητα. Η λεγόμενη “πετοφοβία” εμφανίζεται σύμφωνα με εκτιμήσεις στο 10% του πληθυσμού και θεωρείται μια απ’ τις συνηθέστερες φοβίες παγκοσμίως. Όταν μάλιστα γίνεται ένα αεροπορικό ατύχημα, τα ποσοστά πετοφοβίας εκτοξεύονται και τα μάτια της κοινής γνώμης στρέφονται αυτομάτως στα ζητήματα ασφαλείας των αεροπλάνων.
Τι σχέση έχει η αεροπορία με τα αυτοκινούμενα; Και στις δύο περιπτώσεις, ο επιβάτης ξέρει ότι δεν κρατά πια την τύχη του στα χέρια του.
Ίσως να είναι η αντίδραση αυτή της κοινής γνώμης που μετέτρεψε τις αερομεταφορές σε έναν απ’ τους ασφαλέστερους τρόπους μετακίνησης τις τελευταίες δεκαετίες. Μετά από κάθε ατύχημα στους αιθέρες, οι αεροπορικές εταιρείες προχωρούν σε ενδελεχείς ελέγχους των συστημάτων ασφαλείας τους, των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν, της ψυχικής κατάστασης των πιλότων κ.λπ.
Καθισμένος στη θέση του, κοιτώντας τον πλανήτη από πολύ ψηλά, χιλιάδες πόδια από την επιφάνεια της Γης, ένας επιβάτης αεροπλάνου δεν έχει την παραμικρή ψευδαίσθηση ότι ελέγχει τι θα του συμβεί. Θέλει λοιπόν να είναι σίγουρος ότι οι αρμόδιοι επιδεικνύουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προσοχή για να ελαχιστοποιήσουν την πιθανότητα ενός ατυχήματος. Τι σχέση έχει η αεροπορία με τα αυτοκινούμενα; Και στις δύο περιπτώσεις, ο επιβάτης ξέρει ότι δεν κρατά πια την τύχη του στα χέρια του.
Αντιθέτως, οδηγώντας το δικό του αυτοκίνητο, έχει την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να κάνει κάτι για ν’ αποφύγει ένα ατύχημα, ότι τα αντανακλαστικά του θα είναι αρκετά για να τον σώσουν. Ότι αν δεν έχει πιει, αν είναι ξεκούραστος και προσεκτικός, θα αποφύγει την κακοτοπιά. Λέω ψευδαίσθηση γιατί αυτό είναι: στην πραγματικότητα το τι θα συμβεί δεν εξαρτάται μόνο από εμάς, εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, εξαρτάται και από τους άλλους οδηγούς, όπως εξαρτάται και από τους άλλους ανθρώπους που κινούνται στο χώρο – πεζούς, ποδηλάτες, μοτοσικλετιστές…
Ένας Απρόβλεπτος Κόσμος
Εδώ έγκειται και το μεγάλο στοίχημα για την αυτοκινούμενη τεχνολογία: να μας πείσει ότι, πέρα από το όποιο οικονομικό όφελος, το να σταματήσουμε να οδηγούμε εμείς τα πάσης φύσεως οχήματα είναι τελικά πιο ασφαλές, καθώς βγάζει από την εξίσωση τον απρόβλεπτο ανθρώπινο παράγοντα. Μπορεί μάλιστα, σ’ ένα αποστειρωμένο περιβάλλον στο οποίο υπάρχουν μόνο αυτοκινούμενα οχήματα, οι πιθανότητες ενός ατυχήματος να είναι σχεδόν μηδενικές! Η πραγματικότητα όμως, ιδιαίτερα όσο υπάρχουν συντριπτικά περισσότεροι άνθρωποι-οδηγοί στους δρόμους, είναι βέβαια εντελώς διαφορετική.
Έτσι, το μεγάλο ερώτημα για τους επιστήμονες που εξελίσσουν την αυτοκινούμενη τεχνολογία είναι στη φάση αυτή το εξής: πώς μαθαίνουμε στο σύστημα του αυτοκινήτου να αντιδρά στην απρόβλεπτη συμπεριφορά των ανθρώπων;
Το ερώτημα έχει μια σειρά από ηθικά παρακλάδια. Ποιος ευθύνεται αν ένα αυτοκινούμενο προκαλέσει ένα ατύχημα; Ένα αυτοκινούμενο έχει υποχρέωση να προστατεύσει πρωτίστως τον επιβαίνοντα σε αυτό ή έναν άνθρωπο που βρίσκεται στο δρόμο του; Αν έχει να διαλέξει το σύστημα μεταξύ του να σώσει έναν ή περισσότερους ανθρώπους, του δίνουμε την οδηγία να χτυπήσει τον έναν; Είναι προτιμότερο να σώσει ένα παιδί ή έναν ηλικιωμένο;
Σύνθετα ερωτήματα, δύσκολες απαντήσεις. Ανοίγουν μια τεράστια συζήτηση, η οποία όμως είναι απαραίτητο να γίνει γιατί η τεχνολογία των αυτοκινούμενων είναι ήδη εδώ.
Tο άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» την Τρίτη 10 Απριλίου.
