Η διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας μέσω της γεωμηχανικής είναι μια υπόθεση που συζητιέται χρόνια τώρα: αντί να αφήνουμε τον ήλιο να υπερθερμαίνει τη Γη, να κάνουμε κάτι ώστε μέρος της ακτινοβολίας του να ανακλάται πίσω στο Διάστημα. Μια επίθεση από τη Γη στον ουρανό, δηλαδή. Αλλά και μια έρευνα που έχει δεχτεί εν πολλοίς σκληρή κριτική και τώρα έρχεται ξανά στο προσκήνιο. Σε αυτό συνέβαλαν, εκτός από το διαρκή, αυξανόμενη και απειλητική υπερθέρμανση του πλανήτη, και οι τελευταίες δηλώσεις του Bill Gates.
Σε συνέντευξη του, ο Gates ανέφερε ότι θα υποστήριζε την ανάπτυξη τεχνολογιών τεχνητής ψύξης που θα μπορούσαν να μειώσουν τη θερμοκρασία του πλανήτη, αν η Γη φτάσει στα λεγόμενα κλιματικά σημεία καμπής. Ωστόσο, εμφανίστηκε καθησυχαστικός ως προς αυτό, λέγοντας πως ο κόσμος φαίνεται να βρίσκεται σε πορεία αποφυγής των χειρότερων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής χάρη στην αυξανόμενη χρήση καθαρής ενέργειας.
Από την άλλη, δεν απέκλεισε η θέρμανση να ενεργοποιήσει μηχανισμούς ανατροφοδότησης που επιταχύνουν την αλλαγή του κλίματος και τότε, είπε, πως «θα χρειαζόταν να καταφύγουμε σε κάποιον άλλο τύπο παρέμβασης», εννοώντας τη διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας (Solar Radiation Management – SRM) μέσω της γεωμηχανικής.
Η αντιπαράθεση γύρω από τη γεωμηχανική επιστρέφει στο προσκήνιο, όχι μόνο επειδή η υπερθέρμανση του πλανήτη επιταχύνεται, αλλά και γιατί η ιδέα της τεχνητής ψύξης της Γης αρχίζει ξανά να αντιμετωπίζεται ως πιθανό «έσχατο εργαλείο».
Το πώς εμπλέκεται ο Bill Gates στη συζήτηση αυτή και γιατί προσελκύουν το ενδιαφέρον οι δηλώσεις του έχει να κάνει με το ότι ο ίδιος έχει χρηματοδοτήσει πειραματικές σχετικές έρευνες στο παρελθόν, αλλά και γιατί η συγκεκριμένη έρευνα έχει συγκεντρώσει τα βέλη μεγάλου μέρους της επιστημονικής κοινότητας.
Η αντιπαράθεση γύρω από τη γεωμηχανική επιστρέφει στο προσκήνιο, όχι μόνο επειδή η υπερθέρμανση του πλανήτη επιταχύνεται, αλλά και γιατί η ιδέα της τεχνητής ψύξης της Γης αρχίζει ξανά να αντιμετωπίζεται ως πιθανό «έσχατο εργαλείο». Καθώς πειράματα, χρηματοδοτήσεις και πολιτικές δηλώσεις αναζωπυρώνουν το ενδιαφέρον —και τις ανησυχίες— αξίζει να δούμε καθαρά τι πραγματικά μπορεί να κάνει η διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας, τι κινδύνους κρύβει και γιατί διχάζει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
Διαμαντόσκονη και Καθρέφτες
Η διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας έχει στόχο είτε να βρει τρόπο ώστε να ανακλάται περισσότερο ηλιακό φως πίσω στο διάστημα είτε να περιορίζεται η παγίδευση της θερμότητας στην ατμόσφαιρα.
Η πιο μελετημένη μέθοδος είναι η Stratospheric Aerosol Injection (SAI), κατά την οποία ψεκάζονται σωματίδια θειικού οξέος στη στρατόσφαιρα, που εμπνεύστηκαν από τους ηφαιστειακούς χειμώνες, τις περιόδους, δηλαδή, που έχουμε πτώση της παγκόσμιας θερμοκρασίας έπειτα από μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις. Κατά τη διάρκεια των εκρήξεων, διοχετεύονται τεράστιες ποσότητες μικροσκοπικών σωματιδίων θείου (γνωστά και ως αερολύματα) στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, τα οποία είναι ιδιαίτερα ανακλαστικά και εμποδίζουν σημαντικό μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας να φτάσει στην κατώτερη ατμόσφαιρα. Αυτά, ωστόσο, δεν παραμένουν στην ατμόσφαιρα για πολύ, διαλύονται στα σύννεφα και πέφτουν ως όξινη βροχή, η οποία μπορεί να είναι καταστροφική για τα οικοσυστήματα.
Οι επιστήμονες, εκτός από το διοξείδιο του θείου, δοκίμασαν άλλες 7 ενώσεις, μεταξύ αυτών, και διαμαντένια σωματίδια, που αποδείχτηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην ανάκλαση της ακτινοβολίας, ενώ δεν συμμετείχαν σε αντιδράσεις που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν όξινη βροχή.
Παρότι η SRM θα μπορούσε προσωρινά να περιορίσει την υπερθέρμανση, συνοδεύεται από σημαντικές αβεβαιότητες, όπως πιθανές μεταβολές στις βροχοπτώσεις, περιφερειακές ξηρασίες, κινδύνους για το όζον, αλλά και γεωπολιτικές εντάσεις.
Μια δεύτερη μέθοδος στο πλαίσιο της γεωμηχανικής είναι το Marine Cloud Brightening (MCB), σε παράκτιες περιοχές ή ωκεανούς, κατά την οποία ψεκάζονται με θαλασσινό νερό τα θαλάσσια νέφη, ώστε να ενισχυθεί η λαμπρότητά τους και έτσι να ανακλούν περισσότερη ακτινοβολία.
Μια τρίτη προσέγγιση είναι η Cirrus Cloud Thinning (CCT), που στοχεύει στην αραίωση των cirrus, των υψηλών σύννεφων, των θύσανων, που βρίσκονται στα 6.000 μέτρα σαν μεταξένια νήματα πούπουλα, τα οποία παγιδεύουν θερμότητα. Με την αραίωσή τους, οι ερευνητές μελετούν κατά πόσο μπορεί να διαφεύγει περισσότερη θερμική ακτινοβολία στο Διάστημα.
Τέλος, υπάρχουν και πιο «επιφανειακές» τεχνικές, όπως η αύξηση της ανακλαστικότητας της επιφάνειας της Γης (με λευκές στέγες και δρόμους, ανακλαστικά υλικά σε γεωργικές ή άνυδρες περιοχές, ακόμη και με αύξηση φυτών με ανοιχτόχρωμα φύλλα) ή οι προτάσεις για ανακλαστικούς καθρέφτες στο Διάστημα (η πιο sci-fi εφαρμογή).
Ποιος αποφασίζει, ποιος επωφελείται, ποιος πληρώνει τις συνέπειες από πιθανή εφαρμογή της SRM;
SRM: Πιθανή Διέξοδος;
Παρότι η SRM θα μπορούσε προσωρινά να περιορίσει την υπερθέρμανση, συνοδεύεται από σημαντικές αβεβαιότητες, όπως πιθανές μεταβολές στις βροχοπτώσεις, περιφερειακές ξηρασίες, κινδύνους για το όζον, αλλά και γεωπολιτικές εντάσεις.
Πράγματι, θεωρητικά μπορεί να συμβάλλει στην ταχεία μείωση θερμοκρασίας και με χαμηλότερο κόστος απ’ ό,τι άλλες λύσεις, όπως να ανακουφίσει περιοχές που κινδυνεύουν ιδιαίτερα από την υπερθέρμανση, προστατεύοντας ανθρώπινες ζωές και οικοσυστήματα, ή να λειτουργήσει ως «προσωρινό φρένο» στην υπερθέρμανση, δίνοντας χρόνο για μετάβαση σε καθαρές λύσεις.
Ωστόσο, η SRM δεν αντιμετωπίζει την αιτία του προβλήματος, δεν μειώνει τα αέρια του θερμοκηπίου ούτε σταματά την οξίνιση των ωκεανών (τη μείωση της τιμής του pH του θαλασσινού νερού από την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα).
Επιπλέον, εγείρονται και γεωπολιτικά και ηθικά ζητήματα: ποιος αποφασίζει, ποιος επωφελείται, ποιος πληρώνει τις συνέπειες; Η δυνατότητα μονομερούς εφαρμογής από κράτος ή εταιρεία θα έθετε σοβαρό ζήτημα ασφάλειας, δικαιοσύνης και συνεργασίας. Η απουσία ενός παγκόσμιου θεσμικού πλαισίου θα οδηγούσε σε πιθανό κίνδυνο κατάχρησης, μονομερών αποφάσεων ή έλλειψης διαφάνειας.
Τελικά, πώς Εμπλέκεται ο Bill Gates σε Αυτό;
Από το 2007, ο Gates δημιούργησε ένα χρηματοδοτικό ταμείο για έρευνα σχετικά με την ενέργεια και το κλίμα, το Fund for Innovative Climate and Energy Research (FICER). Μέρος από αυτά τα χρήματα έχει δοθεί σε ερευνητικά προγράμματα που μελετούν τη διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας.
Συγκεκριμένα, μέσω του FICER, έχει υποστηρίξει οικονομικά το SCoPEx –ένα πειραματικό πρόγραμμα, το οποίο δεν προέβη σε ευρεία εφαρμογής κάποιας μεθόδου. Στόχος του ήταν να μελετήσει θεωρητικές πτυχές: πώς τα σωματίδια μιας έγχυσης συμπεριφέρονται στη στρατόσφαιρα, πώς αλληλεπιδρούν με την ακτινοβολία κ.λπ.
Το 2024, δε, ανακοινώθηκε ότι το SCoPEx έχει σταματήσει, άρα ο Gates δεν χρηματοδοτούσε –ούτε στηρίζει σήμερα– κάποιο μεγάλο πείραμα που να «μπλοκάρει» τον ήλιο σε παγκόσμια κλίμακα, όπως του προσάπτουν πολλοί, κατηγορώντας τον για σκοτεινές ενέργειες και σκοπούς.
Ίσως περισσότερο ενδιαφέρον στην παρούσα στιγμή να έχει η αναφορά του Bill Gates σε 17σέλιδο κείμενο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, στο οποίο καλεί σε μια «στρατηγική στροφή» από την αποκλειστική έμφαση στη μείωση των εκπομπών προς τη στόχευση για την αποτροπή της φτώχειας και της ανθρώπινης δυστυχίας. Η θέση αυτή υιοθετήθηκε, μεταξύ άλλων, και από τον Donald Trump: «Εγώ (ΕΜΕΙΣ!) μόλις κερδίσαμε τον Πόλεμο ενάντια στην Απάτη της Κλιματικής Αλλαγής. Ο Bill Gates παραδέχτηκε επιτέλους ότι είχε εντελώς ΑΔΙΚΟ στο ζήτημα», δημοσίευσε στο Truth Social.
Προς απάντηση, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Axios, ο Gates δήλωσε ότι η ανάρτηση του Trump ήταν μια «τεράστια παρερμηνεία» της θέσης του και πως ο ίδιος αυξάνει τη χρηματοδότησή του για το κλίμα και την υγεία. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι οι προϋπολογισμοί για διεθνή βοήθεια προς φτωχότερες χώρες συχνά αναγκάζονται να επιλέξουν ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τομείς.
Το σίγουρο είναι, πάντως, πως η κλιματική αλλαγή συμβάλλει στην ακόμα μεγαλύτερη φτωχοποίηση μεγάλων πληθυσμών του πλανήτη. Και πως η χρηματοδότηση των ερευνών θα μπορούσε να συνεχιστεί παράλληλα, για παράδειγμα, με τη συζήτηση για μείωση των ορυκτών καυσίμων ή με την προστασία του Αμαζονίου.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Τεχνητή Νοημοσύνη: Όσα Δεν Λέμε
