Δεν είναι και ο πιο εύκολος άνθρωπος ο Γιώργος Νόκος. Σε πρώτη ανάγνωση, σκέφτεται περισσότερο από ό,τι μιλάει. Αυτό, σε δεύτερη ανάγνωση, είναι και προσόν. Φιγούρα εστέτ, που όλα αυτά τα χρόνια κάλυψε το χάσμα να είναι «χαρακτηριστικό» δείγμα κατοίκου των βορείων προαστίων και για πολλά χρόνια να εργάζεται στον εξωτικό Πειραιά.
Αποτελεί τον άοκνο εργάτη του site αρχικά των Παραπολιτικών και μετέπειτα ολόκληρου του ομίλου. Σοβαρός, σκληρός και δίκαιος. Με τηλεοπτική παρουσία μετρημένη και με συμπάθειες παντού. Λένε ότι είναι καλός και στην παρέα. Σίγουρα είναι ένας από τους δημοσιογράφους της νέας γενιάς που πρέπει να προσέξουμε, γιατί είναι και καταρτισμένος και με ήθος και κυρίως με διάθεση να δίνει το κάτι παραπάνω στα πονήματά του.
Κάνει ρεπορτάζ για διπλωματικά και διεθνή. Είναι συντηρητικός και δεν ντρέπεται γι’ αυτό. Αυτό που κυρίως τον γοητεύει και γνωρίζει καλά είναι οι διεκκλησιαστικές σχέσεις που, με το ξεμπρόστιασμα των πραγματικών επιδιώξεων του «ξανθού γένους», αποτελούν τομέα που εξηγεί πολλά σε ό,τι αφορά τη σημερινή πραγματικότητα.
Γιατί ένας νέος δημοσιογράφος επιλέγει να ασχοληθεί με τις διεκκλησιαστικές σχέσεις και όχι με πιο «παραδοσιακά» ρεπορτάζ, όπως το πολιτικό, το οικονομικό ή το ελεύθερο.
Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για έναν τομέα με μακραίωνη ιστορία, ιστορία που έχει την Ελλάδα σε εξέχουσα θέση, είναι δυναμικός και πρέπει επιτέλους να ξεπεράσουμε στερεότυπα και κατεστημένες ιδεοληψίες που περιορίζονται στην αντίληψη ότι η Εκκλησία είναι μόνο η ενορία στην οποία ανήκουμε και ο ιερέας που τελεί τη θεία λειτουργία, έναν γάμο ή μια βάφτιση – και αυτά μάλιστα υπό αίρεση.
Η Εκκλησία αποτελεί έναν θεσμό ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις προϋπάρχει των ίδιων των κρατών και εμφανίζει ιδιαιτερότητες. Αρκεί να σας αναφέρω ότι στην ελληνική επικράτεια ισχύουν διαφορετικά εκκλησιαστικά καθεστώτα. Η Εκκλησία της Ελλάδος, το Άγιον Όρος, το εκκλησιαστικό καθεστώς της Κρήτης, με τη μορφή ημιαυτόνομης Εκκλησίας που διαθέτει τη δική της επαρχιακή σύνοδο, υπαγόμενη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, και της Δωδεκανήσου, με τη μορφή Μητροπόλεων του Οικουμενικού Θρόνου και της Πατριαρχικής Εξαρχίας Πάτμου, καθώς και οι Μητροπόλεις των Νέων Χωρών, οι οποίες έχουν δοθεί, με Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη, «επιτροπικώς» προς διοίκηση στην Εκκλησία της Ελλάδος.
Σύνθετο; Προφανώς. Αν σκεφτούμε σε μία μεγαλύτερη εικόνα ότι τα πατριαρχεία, οι αυτοκέφαλες Εκκλησίες και οι μητροπόλεις έχουν το δικό τους σύστημα διοίκησης, τα δικά τους όρια και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι παράγονται αποτελέσματα. Το είδαμε πιο ξεκάθαρα από ποτέ στην περίπτωση της αυτοκεφαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας.
Όλο αυτό το «πλέγμα», προσωπικά, μου προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον και θεωρώ ότι δεν έχει αναλυθεί επαρκώς, ειδικά σε μια χώρα ορθόδοξη και με βαρύνουσα σημασία όπως η Ελλάδα.
«Η Εκκλησία αποτελεί έναν θεσμό ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις προϋπάρχει των ίδιων των κρατών και εμφανίζει ιδιαιτερότητες».
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε μια πραγματικότητα και συγχρόνως «κατέρριψε» έναν μύθο: η ορθοδοξία δεν μπορεί να αποτελέσει στοιχείο ενότητας για τους Ρώσους και τους υπόλοιπους ορθόδοξους. Τι συνέπεια θα έχει αυτό για την ορθοδοξία;
Θα ξεκινήσω αντίστροφα. Η ενότητα της ορθοδοξίας έχει διαρραγεί με κύρια και αποκλειστική ευθύνη της Ρωσίας ήδη από τα τέλη του 2018, όταν το Πατριαρχείο Μόσχας διέκοψε την ευχαριστιακή κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και στη συνέχεια με το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, την Ελλαδική Εκκλησία και την Εκκλησία της Κύπρου. Η διακοπή ευχαριστιακής κοινωνίας είναι κάτι σαν τη διακοπή διπλωματικών σχέσεων, οπότε αντιλαμβάνεστε ότι πρόκειται για κάτι οριακό.
Η ορθοδοξία φυσικά και θα μπορούσε να αποτελεί στοιχείο ενότητας για όλους τους πιστούς υπό την προϋπόθεση ότι η Εκκλησία δεν υπηρετεί γεωπολιτικές και άλλες επιδιώξεις, αλλά επιτελεί τον σκοπό της. Ό,τι δεν κάνει δηλαδή η Ρωσική Εκκλησία.
Ο πόλεμος που κρατάει από τις 24 Φεβρουαρίου και δεν σταμάτησε ούτε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, με συνέπεια να χάνονται ανθρώπινες ζωές και το τέρας των ένοπλων συρράξεων να επανέρχεται για ακόμα μία φορά στην Ευρώπη μετά τη Σερβία και την Κύπρο, είναι η συνέχιση της πολιτικής της Ρωσίας στην περιοχή με άλλα μέσα, παραφράζοντας τη διάσημη φράση του Κλαούζεβιτς. Η Ρωσία, εν προκειμένω, ασκούσε την πολιτική της μέσω του Πατριαρχείου Μόσχας ήδη από τα τέλη του 2018.
Σημειολογικά και μόνο να σας αναφέρω ότι εκκλησία στην Ουκρανία που διατηρήθηκε κατά τη διάρκεια του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και στον σκληρό κομμουνισμό της Σοβιετικής Ένωσης, δέχτηκε χτύπημα από ρωσικές βολές, με αποτέλεσμα ένας από τους τρούλους να γκρεμιστεί.
«Η ορθοδοξία φυσικά και θα μπορούσε να αποτελεί στοιχείο ενότητας για όλους τους πιστούς υπό την προϋπόθεση ότι η Εκκλησία δεν υπηρετεί γεωπολιτικές και άλλες επιδιώξεις, αλλά επιτελεί τον σκοπό της».
Μπορείτε να μας αναλύσετε λίγο πώς δουλεύει η γεωπολιτική των πατριαρχείων;
Και μόνο ότι συνδυάζονται οι όροι «γεωπολιτική» και «πατριαρχεία» στην ίδια πρόταση υπάρχει στρέβλωση. Η αποστολή ενός πατριαρχείου δεν είναι να ασκεί πολιτική. Η πραγματικότητα την οποία ζούμε όμως αποδεικνύει το αντίθετο και είμαστε αναγκασμένοι να προσαρμοστούμε.
Στην ουσία τώρα του ερωτήματός σας, υπάρχουν φορές που ένα πατριαρχείο εργαλειοποιείται από ένα κράτος. Η θρησκεία αποτελεί μία soft power για τα κράτη και είναι κάτι που έχουμε δει να συμβαίνει στην περίπτωση μουσουλμανικών χωρών, αλλά με την αντίστροφη πορεία.
Υπάρχουν φορές που χρησιμοποιείται η θρησκεία και η πίστη των ανθρώπων για να επιτεtxυχθούν άλλα αποτελέσματα. Το είδαμε με την αντίδραση του Πατριαρχείου Μόσχας στην ουκρανική αυτοκεφαλία ή την ενθρόνιση του νέου Μητροπολίτη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Τσέτινιε του Μαυροβουνίου, όπου οι αρχιερείς έφτασαν με ελικόπτερο, καθώς η πρόσβαση μέσω του οδικού δικτύου ήταν αδύνατη λόγω οδομαχιών, δακρυγόνων και οδοφραγμάτων.
Τα πατριαρχεία και η Εκκλησία λοιπόν ασκούν πολιτική και δη γεωπολιτική όταν παρεκκλίνουν από την πραγματική τους αποστολή και γίνονται βραχίονας κρατών και εργαλείο επίτευξης άλλων στόχων. Το ίδιο συμβαίνει όταν συνάπτονται συμμαχίες μεταξύ Εκκλησιών και δημιουργούνται άξονες επιρροής.
«Ο ρόλος της Ρωσικής Εκκλησίας δυστυχώς είναι αντίθετος από τον ρόλο που πρέπει να έχει μία Εκκλησία και είναι λυπηρό γιατί λειτουργεί ως βραχίονας του Κρεμλίνου».
Είναι διχαστικός και διασπαστικός ο ρόλος της Ρωσικής Εκκλησίας;
Ο ρόλος της Ρωσικής Εκκλησίας δυστυχώς είναι αντίθετος από τον ρόλο που πρέπει να έχει μία Εκκλησία και είναι λυπηρό γιατί λειτουργεί ως βραχίονας του Κρεμλίνου. Το είδαμε στην Ουκρανία, το βλέπουμε στα Βαλκάνια, το είδαμε και στην Αφρική με την ίδρυση παράλληλης δομής και την άνευ προηγουμένου εισπήδηση στις περιοχές δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας ως αντίδραση στην αναγνώριση της αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας.
Το είδαμε να συμβαίνει από την πρώτη μέρα που ξέσπασε ο πόλεμος με τα μηνύματα που εκπέμπονται από τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο, μηνύματα τα οποία μοιάζουν περισσότερο σε θεμελίωση μιας θεωρητικής βάσης για τον πόλεμο παρά σε μηνύματα ενός ιεράρχη. Σύμφωνα με εκκλησιαστικούς κύκλους, η αναφορά του επικεφαλής του Τµήµατος Εξωτερικών Σχέσεων της Ρωσικής Εκκλησίας Μητροπολίτη Βολοκολάµσκ Ιλαρίωνος, σε συνέντευξή του στο πρακτορείο RIA Novosti, ότι «η Ρωσική Εκκλησία δεν µπορεί να αρνηθεί να θρέφει (πνευµατικά) τους ορθοδόξους της Τουρκίας», κρίνεται ως ανησυχητική και θα σας πω γιατί. Ανάλογες δηλώσεις είχαν γίνει το 2019 για το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας.
Αποτελεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο παράγοντα ειρήνης και κατανόησης των λαών;
Η ειρήνη και η αμοιβαία κατανόηση των λαών είναι, αν θέλετε, η αποστολή μιας ειρηνικής θρησκείας όπως ο χριστιανισμός. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο με τη μακραίωνη ιστορία και την παράδοσή του αποτελεί τον άσβεστο φάρο της ορθοδοξίας και των πανανθρώπινων μηνυμάτων της. Επειδή όμως το τέλος της ιστορίας δεν έχει έρθει ακόμα και πρόκειται για δυναμική πολυπαραγοντική διαδικασία, η ειρήνη και η κατανόηση αποτελούν διαρκή πρόκληση και δυστυχώς το βλέπουμε με τον χειρότερο τρόπο στις μέρες μας.
Θεωρώ ότι όσα ανέφερε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στο φόρουμ για την προώθηση των κοινών αξιών μεταξύ των πιστών των θρησκειών στη Σαουδική Αραβία είναι αντιπροσωπευτικά. «Η Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρεί καθήκον της να ενθαρρύνει όλα όσα πραγματικά υπηρετούν την ειρήνη και ανοίγουν τον δρόμο στη δικαιοσύνη, την αδελφότητα, την αληθινή ελευθερία και την αμοιβαία αγάπη μεταξύ όλων των ανθρώπων που αποτελούν την ενιαία ανθρώπινη οικογένεια», επισήμανε, αποτυπώνοντας έτσι τις προκλήσεις για το παρόν και το μέλλον.
«Το Οικουμενικό Πατριαρχείο με τη μακραίωνη ιστορία και την παράδοσή του αποτελεί τον άσβεστο φάρο της ορθοδοξίας και των πανανθρώπινων μηνυμάτων της».
Πιστεύετε ότι υπάρχει τρόπος να επαναλειτουργήσει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης;
Είναι δυστυχές για την ορθοδοξία και το Οικουμενικό Πατριαρχείο ότι η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης έχει εξελιχθεί σε ένα εργαλείο και μέσο πίεσης ή διαπραγμάτευσης για το τουρκικό κράτος. Πρόκειται για έναν δυσεπίλυτο γρίφο με πολλές παραμέτρους. Αρκεί να αναλογιστεί κάποιος ότι το ζήτημα της επαναλειτουργίας της σχολής έχει συνδεθεί ακόμα και με την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μια διαδικασία που πλέον δεν έχει κανένα νόημα, αλλά εξακολουθεί να υφίσταται στα χαρτιά και μόνο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βέβαια εθελοτυφλεί σε μια σειρά ζητημάτων, οπότε η επαναλειτουργία της σχολής περνάει στα πολύ ψιλά. Αξίζει ωστόσο να αναφερθεί ότι στην ετήσια έκθεση που εξέδωσε η Αμερικανική Επιτροπή για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία υπάρχει για ακόμα μία φορά αναφορά στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, καθώς επισημαίνεται ότι η Τουρκία «δεν έλαβε μέτρα για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, εμποδίζοντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο να εκπαιδεύσει κληρικούς για περισσότερα από 50 χρόνια».
Ποιο είναι το μεγαλύτερο μέτωπο για τους ορθόδοξους στον 21ο αιώνα;
Πριν από αρκετά χρόνια είχε ξεσπάσει ολόκληρη συζήτηση για μια φράση του Γάλλου συγγραφέα και πολιτικού Αντρέ Μαλρό. «Ο 21ος αιώνας θα είναι θρησκευτικός ή δεν θα είναι» ή «Ο 21ος αιώνας θα είναι πνευματικός ή δεν θα είναι». Για την οικονομία της κουβέντας ας δεχτούμε την πρώτη εκδοχή της φράσης του υπουργού του στρατηγού Ντε Γκωλ, η οποία με τις δεκαετίες έλαβε προφητικές διαστάσεις. Καταδεικνύει όμως τη σημασία του πρώτου αιώνα της τρίτης χιλιετηρίδας του χριστιανισμού. Σε μια εποχή που «τρέχει» με υψηλότερες ταχύτητες, η πρόκληση για την ορθοδοξία είναι να αναδείξει τα διαχρονικά νοήματα και μηνύματά του, τα οποία δεν επηρεάζονται ούτε από ταχύτητες ούτε από εποχές. Εξίσου μεγάλη πρόκληση είναι να απευθυνθεί σε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο. Να εξελιχθεί χωρίς να χάσει τον εαυτό της.
«Τα μηνύματα που εκπέμπονται και απορρέουν από την ορθόδοξη παράδοση είναι διαρκή και πανανθρώπινα».
Τι συγκινεί έναν νέο στην ορθοδοξία;
Το γεγονός ότι τα μηνύματα που εκπέμπονται και απορρέουν από την ορθόδοξη παράδοση είναι διαρκή και πανανθρώπινα. Ξέρετε, αν τα ακολουθούσαν όλοι, θα είχαμε σίγουρα έναν καλύτερο κόσμο. Να το θέσω όσο πιο απλοποιημένα μπορώ. Θα μπορούσαμε να έχουμε μια κοινωνία στην οποία υπερισχύει η αλληλεγγύη της εκδίκησης και η βοήθεια της αδιαφορίας.
Ήταν στοιχειωδώς άστοχη η αναφορά της τηλεοπτικής σειράς για τον άγιο Παΐσιο από τον Αντώνη Σαμαρά στο Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας;
Να το αντιστρέψουμε; Μήπως ήταν στοιχειωδώς άστοχη η έκταση που πήρε η αναφορά του πρώην πρωθυπουργού και μάλιστα υπό τη μορφή στρέβλωσης; Από μία ομιλία 41 λεπτών το να απομονώνονται λίγα δευτερόλεπτα αδικεί και εκείνον που εκφώνησε την ομιλία και εκείνον που επιχείρησε να απομονώσει και να «φωτίσει» την αναφορά στον άγιο Παΐσιο. Και σε τελική ανάλυση, για να είδε τόσος κόσμος τη σειρά είναι προφανές ότι κάτι τους εμπνέει σε αυτήν και τους συγκινεί. Γιατί αποτελεί ταμπού η αναφορά σε έναν άγιο στην ομιλία ενός πρώην πρωθυπουργού;
***
Άραγε υπάρχει άλλος που μέτρησε πόσα λεπτά ήταν η ομιλία του πρώην πρωθυπουργού; Αυτό δείχνει ότι ο Γιώργος Νόκος είναι ενδελεχής και, κυρίως, ότι δεν μασάει τα λόγια του. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι η Ορθοδοξία είναι ένα σημείο αναφοράς για πολλούς. Κρύβει μια αλήθεια οικουμενική που, όσο και αν παλέψει η σημερινή Ρωσία, δεν καταφέρει να τοξικοποιήσει με τις εθνικές της επιδιώξεις. Τώρα για το ποια σίριαλ βλέπει καθένας μας, δικαίωμά του. Άλλωστε ζούμε στην εποχή που υπάρχουν δημοσιογράφοι και «δημοσιογράφοι» και πολιτική και λαϊκισμός. Στο τέλος της γραφής, αυτό που εμείς λέμε γαλάζιο για κάποιους ήταν και θα παραμείνει ένα ατέλειωτο γκρι.
***
Ο Γιώργος Νόκος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1987, λίγους μήνες μετά το έπος των Γκάλη, Γιαννάκη κ.ά. Σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, πραγματοποιεί μεταπτυχιακές σπουδές στη Θεολογική Σχολή Αθηνών με αντικείμενο «Εκκλησία, Διαθρησκειακός Διάλογος και Διεθνείς Σχέσεις» και εργάζεται ως δημοσιογράφος από το 2012. Έχει πραγματοποιήσει δημοσιογραφικές αποστολές ως ανταποκριτής για το δημοψήφισμα του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Αρμενία, για τον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ειδικεύεται σε θέματα εκκλησιαστικής διπλωματίας, διεθνών σχέσεων και διπλωματίας και έχει εμπειρία στην ανάλυση θεμάτων ελληνικής και διεθνούς επικαιρότητας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Κωνσταντίνα Βαρσάμη: «Αν δεν Υπάρχει Στίχος, τι να Τραγουδήσεις»;
Χ. Πελέκης: Οι Δημοκρατίες Έχουν ως Σκοπό και την Εξάλειψη της Αδικίας
Χ. Κώνστας-Ν. Ταμπακόπουλος: Ο Παλιός είναι Ωραίος και ο Νέος είναι Αλλιώς
