Το 2020 συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από το θάνατο του George Orwell, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Eric Arthur Blair. Αυτό σήμανε ότι έπαψαν να ισχύουν τα πνευματικά δικαιώματα των έργων του, κάτι που οδήγησε αρκετούς εκδοτικούς οίκους να προχωρήσουν σε επανεκδόσεις των έργων του.
Οι Εκδόσεις Κάκτος επέλεξαν μια διαφορετική προσέγγιση, εκδίδοντας σε μετάφραση δύο graphic novels. Η επιλογή του “1984” και της “Φάρμας των Ζώων” αποτελεί μια άκρως επιτυχημένη, καλλιτεχνικά, έκδοση. Μακάρι να είναι και εμπορικά επιτυχημένη.
Λίγα Λόγια για τον Orwell
Ο Όργουελ γεννήθηκε το 1903 στο χωριό Μοτιχάρι της Ινδίας, καθώς ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος στη χώρα. Γύρισε στη Μεγάλη Βρετανία με τη μητέρα του και είδε ξανά τον πατέρα του το 1912, με τις αναμνήσεις του γι’αυτόν να μην είναι οι καλύτερες.
Στο πρώτο του σχολείο θα καταγραφούν οι πρώτες παραστάσεις για το “1984”. Καταπίεση, τιμωρίες και παρακολούθηση. Χάρη σε υποτροφίες, ο Orwell έλαβε καλή μόρφωση σπουδάζοντας στο φημισμένο Eaton.
Η κοινωνική και οικονομική κατάσταση της οικογένειάς του έδινε αμφίσημα μηνύματα, καθώς προσπαθούσαν να δείχνουν αριστοκράτες, χωρίς, όμως, να έχουν την επιφάνεια για μια πλούσια ζωή. Τα αμφίσημα μηνύματα έβαλαν τον Orwell “στη μέση”, να αναζητάει τις ταξικές του θέσεις και αντιθέσεις.
Έζησε στη Βιρμανία, έχοντας καταταχθεί στη Βρετανική Αποικιακή Αστυνομία. Η αποψή του για τους Βρετανούς αποικιοκράτες ήταν η χειρότερη, καθώς έβλεπε τη βία, την εκμετάλλευση και την υποκρισία των συμπατριωτών του.
Πίσω στη Βρετανία έζησε σαν απόκληρος στο Ιστ Εντ του Λονδίνου, αλλά η έκδοση το 1935 του βιβλίου του “Μέρες της Βιρμανίας” του χάρισαν μια πρόσκαιρη άνεση. Πολιτικά είχε επαφές με το Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα που θα το χαρακτηρίζαμε σοσιαλιστικό και μάλλον αντισταλινικό.
Έζησε για λίγο στο Παρίσι, ενώ κατέληξε να ζήσει τον εμφύλιο στην Ισπανία, γεγονός που αποτύπωσε στο βιβλίο “Φόρος τιμής στην Καταλονία”. Εκεί είδε ότι το πρόσωπο της εξουσίας παρέμενε ίδιο και από την “άλλη” πλευρά, με τους σταλινικούς να καταστρέφουν το όραμα των αριστερών Ισπανών.
«Κάθε γραμμή που έχω γράψει από το 1936 και μετά, γράφτηκε άμεσα ή έμμεσα ενάντια στον αυταρχισμό και για το δημοκρατικό σοσιαλισμό όπως τον αντιλαμβάνομαι».
Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δούλεψε στο υπουργείο Λογοκρισίας, μαζεύοντας άθελά του κι άλλο υλικό για το “1984”. Έγραψε την “Φάρμα των Ζώων”, την οποία οι Σταλινικοί Βρετανοί πολέμησαν λυσσαλέα να μην εκδοθεί. Η συσχέτιση με το τότε σοβιετικό καθεστώς ήταν άμεση, άλλωστε.
Λίγο πριν το τέλος του πολέμου, δούλεψε για τον Observer και έζησε από κοντά την απελευθέρωση του Παρισιού και την κατάληψη της Κολωνίας. Χάνει τη σύζυγό του και αναλαμβάνει πλέον την κηδεμονία του yiouethm;enoy γιού του Richard.
Το “1984” εκδόθηκε το 1949, με τον Orwell να είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξος, μετά από τις τόσες καταστροφές που είδε και έζησε. Η φυματίωση θα τον κερδίσει και θα πεθάνει στο Λονδίνο στις 21 Ιανουαρίου του 1950.
Το “1984” σε διασκευή και εικονογράφηση του Fido Nesti
Ο Fido Nesti γεννήθηκε το 1971 στο Σάο Πάολο και είναι αυτοδίδακτος. Δουλεύει στα κόμικς επί 25 χρόνια και έχει συνεργασίες με πολλά γνωστά περιοδικά.
Ακολουθεί τη ροή του έργου και με μια ιδιαίτερη χρήση του γκρί και μιας πορτοκαλί απόχρωσης, καταφέρνει να αποδώσει το δυστοπικό τοπίο του Orwell. 223 σελίδες αφηγούνται το τρομερό μέλλον που επιφυλάσσει το κράτος για τον ήρωά μας, τον Γουίνστον Σμιθ.
“Ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ελευθερία είναι σκλαβιά, η άγνοια είναι δύναμη”
Το Λονδίνο, η Ωκεανία, η πάντα ανοιχτή τηλεόραση. Τα παιδιά που καταδίδουν τους γονείς (Stazi alert), η προπαγάνδα και η μαζική παράκρουση. Ο έρωτας και η τέλεια προδοσία.
Fido Nesti
Όλα βρίσκονται εκεί αποτυπωμένα από το πενάκι του Nesti και σε πολύ καλή μετάφραση της Νίνας Μπάρτη.
Ο Orwell αφήνει χαραμάδες ελπίδας, ένα πουλί που τραγουδάει, ένα δωμάτιο χωρίς τηλεόραση, η Τζούλια, αλλά και οι φτωχοί εργάτες. Στο βιβλίο επαναλαμβάνεται διαρκώς η έκφραση “Αν υπάρχει ελπίδα, αυτή βρίσκεται στους προλετάριους”. Μόνιμο αίτημα του, ήταν η ανατροπή των δικτατόρων κάθε μορφής και ιδεολογίας, ή των καθεστώτων που καλύπτονταν από τη δημοκρατία για να επιβάλουν το σύστημά τους.
“Η Φάρμα των Ζώων” σε διασκευή και εικονογράφηση του Odyr
O Odyr Bernadi γεννήθηκε στη Βραζιλια το 1967. Πιο γνωστές του δουλειές είναι το “Copacabana” και το “Guadeloupe’.
Με το που άνοιξα τη Φάρμα αναρωτήθηκα τι τεχνική είχε χρησιμοποιήσει. Μια νόμιζα ότι είναι λαδι, μια τέμπερα, δεν έχω και τόσες γνώσεις πάνω στο θέμα. Το ακρυλικό μελάνι του, όπως αναφέρεται στο τέλος, έχει κάνει θαύματα. Όντως, κάθε σελίδα είναι σαν πίνακας.
Όλη η κοινωνία μεταφέρεται σε μια φάρμα. Τα γουρούνια παίρνουν τη θέση των παλιών αφεντάδων, ο Ναπολέων, ο Σνοούμπωλ. Οι εργάτες όπως το άλογο ο Μπόξερ, η αλληγορία του ανεμόμυλου (Βλέπε Δον Κιχώτη), η νομή της εξουσίας, οι φύλακες της εξουσίας. Όλα είναι εκεί με τα ζώα που δεν είναι τόσο ίσα με κάποια άλλα να κοιτάνε τα γουρούνια να περπατάνε στα δύο πόδια.
Odyr
Η εικονογράφηση θα βοηθήσει να φτάσει αυτό το βιβλίο πιο εύκολα σε έναν έφηβο, σε μια έφηβη. Άλλωστε, ο Orwell είχε επιλέξει το μοτίβο των ζώων για να εξηγήσει πιο εύκολα, κάποιες έννοιες πολιτικής και οικονομίας. Η μετάφραση της Νίνας Μπάρτη και πάλι διευκολύνει τον αναγνώστη.
Και τα δύο βιβλία είναι αξιόλογα, ευανάγνωστα και χρήσιμα για σκεπτόμενους ανθρώπους, χάρη και στην προσπάθεια του Κάκτου που παρέδωσε μια καλαίσθητη διπλή έκδοση στους αναγνώστες του, ανεβάζοντας τον πήχη στα graphic novel που κυκλοφορούν.
Στην αθηΝΕΑ αγαπάμε τα Graphic Novels:
Graphic Novel: “1922, Το Τέλος Ενός Ονείρου” από τις Εκδόσεις Ίκαρος
