Ο Donald Trump, στο όνομα της «αντι-woke» σταυροφορίας του, ισχυρίζεται πως υπερασπίζεται την ελευθερία του λόγου. Ταυτόχρονα, ήδη από την πρώτη θητεία του —και με ιδιαίτερη ένταση στην πρόσφατη προεκλογική του ατζέντα— οικοδομεί ένα πλαίσιο πολιτικής λογοκρισίας με στόχο τα πανεπιστήμια και την επιστημονική κοινότητα.
Το επιχείρημα περί «woke κουλτούρας» είναι απλώς ο καμβάς πάνω στον οποίο αποτυπώνεται μια στρατηγική αποδόμησης της ακαδημαϊκής αυτονομίας στα αμερικανικά πανεπιστήμια, κυρίως στα πιο εύρωστα και προβεβλημένα. Η χρηματοδότηση προγραμμάτων έρευνας και πολιτικών ποικιλομορφίας διακόπτεται. Και οι φορείς που δεν συμμορφώνονται με τις «πατριωτικές αξίες» τίθενται εκτός οικονομικής ενίσχυσης. Η δημόσια εικόνα του πανεπιστημίου μετατρέπεται, υπό αυτό το πρίσμα, σε αποδιοπομπαίο τράγο μιας υποτιθέμενης ιδεολογικής παρακμής. Αυτό που παρακολουθούμε, εν τέλει, είναι η λογοκρισία ως κρατική πολιτική.
Όταν Διακόπτεται η Έρευνα, Ακυρώνεται το Μέλλον
Οι περικοπές που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή στα πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν είναι απλώς ένα εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι. Έχουν συγκεκριμένο ανθρώπινο κόστος παγκόσμια. Η διακοπή χρηματοδότησης σε ιδρύματα όπως το Χάρβαρντ ή το Κολούμπια δεν πλήττει «την ελίτ» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης –την οποία οι συντηρητικοί αντιμετωπίζουν με καχυποψία εδώ και δεκαετίες, ενοχλούμενοι από τις απόψεις των φιλελεύθερων καθηγητών και τον πολλαπλασιασμό των πρωτοβουλιών για την ποικιλομορφία, την ισότητα και την ένταξη στα πανεπιστήμια–, αλλά την ίδια την παραγωγή γνώσης, και μάλιστα στα πιο κρίσιμα πεδία της σύγχρονης επιστήμης.
Από το μοντέλο του Humboldt στο Βερολίνο στις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι τους σύγχρονους ορισμούς στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία ή τις ΗΠΑ, η ακαδημαϊκή ελευθερία αποτελεί τη θεσμική εγγύηση απέναντι στην αυθαιρεσία — πολιτική, θρησκευτική ή οικονομική.
Οι περικοπές στη Μασαχουσέτη, όπου η πρωτεύουσα Βοστώνη φιλοξενεί την πανεπιστημιακή αφρόκρεμα της χώρας, έχουν όνομα και επίθετο. Έχουν κόστος σε τίτλους ερευνητικών προγραμμάτων. Για ασθενείς σε όλο τον κόσμο που περιμένουν από τα εργαστήρια των πανεπιστημίων ιατρικές ανακαλύψεις από τις οποίες εξαρτάται η ζωή τους. Για ανθρώπους παγκόσμια που προσβλέπουν σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Η περίπτωση του David Corey, καθηγητή Νευροβιολογίας στο Χάρβαρντ, είναι ενδεικτική: σχεδίαζε να ξεκινήσει κλινικές δοκιμές για θεραπείες ενάντια στο σύνδρομο Usher, μια σπάνια γενετική διαταραχή που προκαλεί τύφλωση και κώφωση. Η διακοπή των επιχορηγήσεων ανέβαλε επ’ αόριστον την έναρξη των δοκιμών.
Η Wendy Chung, παιδίατρος και ερευνήτρια, είδε τη μακροχρόνια μελέτη της για τον αυτισμό να στερείται χρηματοδότησης σε μία νύχτα. Η Brittany Charlton, η οποία ίδρυσε το LGBTQ+ Health Center της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, απέλυσε προσωπικό, παραιτήθηκε από τον μισθό της, και πλέον εξετάζει το ενδεχόμενο να διακόψει εντελώς τη λειτουργία του κέντρου.
Αν προσθέσει κανείς τις επιπτώσεις σε τομείς όπως η βιοϊατρική, οι κβαντικοί υπολογιστές, η τεχνητή νοημοσύνη και η προστασία από ιούς ή χημικούς πολέμους, το εύρος της ζημιάς δεν περιορίζεται στην εθνική ατζέντα. Είναι διεθνές, διαχρονικό, και δύσκολα αναστρέψιμο.
Πώς Ορίζεται η Ακαδημαϊκή Ελευθερία
Η έννοια της ακαδημαϊκής ελευθερίας δεν είναι ρητορική πολυτέλεια. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίστηκε η ίδια η ιδέα του πανεπιστημίου ως χώρου ανεξάρτητης σκέψης. Από το μοντέλο του Humboldt στο Βερολίνο στις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι τους σύγχρονους ορισμούς στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία ή τις ΗΠΑ, η ακαδημαϊκή ελευθερία αποτελεί τη θεσμική εγγύηση απέναντι στην αυθαιρεσία — πολιτική, θρησκευτική ή οικονομική.
Όπως υπενθυμίζει ο ίδιος ο Humboldt, σκοπός της εκπαίδευσης δεν είναι να ενσταλάξει παραδοσιακές απόψεις, αλλά να επιτρέψει την ανάπτυξη της ατομικής σκέψης, της αυτονομίας και της παγκόσμιας συνείδησης.
Η επιβολή περιορισμών και ελέγχου δεν απειλεί απλώς τα πανεπιστήμια. Απειλεί το ίδιο το δικαίωμα μιας κοινωνίας να στοχάζεται ελεύθερα για το μέλλον της.
O πολιτικός που κατηγορεί τη «woke» κουλτούρα για φίμωση των ιδεών, είναι ο ίδιος που στήνει ολόκληρο θεσμικό μηχανισμό φίμωσης.
Η Ακύρωση της Ελευθερίας στο Όνομα της Ελευθερίας
Η ελευθερία, ωστόσο, στην οποία ορκίζεται ο Trump δεν μοιάζει με αυτή που περιέγραψε και συνεχίζει να ορίζει η εξέλιξη της ανθρώπινης διάνοιας.
Ο επιτιθέμενος στην ελευθερία της έρευνας και λειτουργίας των πανεπιστημίων είναι ο ίδιος Trump που επανειλημμένα έχει υποστηρίξει ότι η «woke» κουλτούρα περιορίζει την ελευθερία του λόγου, χαρακτηρίζοντάς την «τυραννία» που υπονομεύει τις αμερικανικές αξίες της ατομικής ελευθερίας και της αξιοκρατίας. Είναι ο ίδιος Trump που με εκτελεστικό διάταγμά του, στο όνομα πάντα της ελευθερίας, απαγορεύει την εφαρμογή πολιτικών ποικιλομορφίας, ισότητας και ένταξης (DEI) σε ομοσπονδιακούς οργανισμούς και στρατό και που αναστέλλει τη χρηματοδότηση σε πανεπιστήμια που επιμένουν σε τέτοιες πολιτικές. Είναι ο ίδιος Trump που προτείνει τη δημιουργία μιας «αντι-woke» πανεπιστημιούπολης και την πιστοποίηση δασκάλων που «υιοθετούν πατριωτικές αξίες», στο όνομα και εδώ –μην ξεχνιόμαστε– της ελευθερίας.
Η ειρωνεία είναι ολοκληρωτική: ο πολιτικός που κατηγορεί τη «woke» κουλτούρα για φίμωση των ιδεών, είναι ο ίδιος που στήνει ολόκληρο θεσμικό μηχανισμό φίμωσης — μόνο που έχει διαφορετικούς στόχους.
Σκηνικό Παρατεταμένης Μάχης
Πώς απαντούν τα ίδια τα πανεπιστήμια; Το Χάρβαρντ είναι το πρώτο που μήνυσε την κυβέρνηση για τις απειλές της, τις οποίες ο πρόεδρός του Alan Garber χαρακτήρισε «παράνομες». Κυκλοφορεί επίσης μια δήλωση καταγγελτική της άνευ προηγουμένου πολιτικής παρέμβασης της κυβέρνησης Trump, υπογεγραμμένη από 400 και πλέον προέδρους πανεπιστημίων –και ο κατάλογος μεγαλώνει–, και μια άλλη που έχουν υπογράψει 100 και πλέον πρώην διευθυντές πανεπιστημίων, η οποία μιλάει για συνασπισμό τοπικών ηγετών, φοιτητών, εργατικών συνδικάτων και κοινοτήτων, ανεξαρτήτως κομματικής ταυτότητας, που θα «εργαστεί ενάντια στον αυταρχισμό».
Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν έχει δείξει σημάδια ότι σκοπεύει να επιβραδύνει την επίθεσή της στα πανεπιστήμια και, απ’ ό,τι φαίνεται, διαγράφεται ένα σκηνικό που πιθανότατα θα εξελιχθεί σε παρατεταμένη μάχη.
Ο αγώνας ίσως είναι άνισος. Όμως το έπαθλο, η ακαδημαϊκή ελευθερία, δεν είναι αόριστη έννοια. Είναι ο χώρος όπου συναντιούνται η επιστήμη, η δημοκρατία και η πρόοδος. Και η προσπάθεια να μετατραπεί σε πεδίο ιδεολογικής επιβολής δεν είναι απλώς αντιδημοκρατική. Είναι βαθιά επικίνδυνη.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
AI Factories: Εκεί Όπου «Εκπαιδεύεται» η Τεχνητή Νοημοσύνη
