Αγαπητό Planet Confidential,
Περιμένουμε παιδάκι. Είμαστε πανευτυχείς, ο πλανήτης όμως συμφωνεί; Κοιτάω τη λίστα με τα ψώνια για το μωρό: πλαστικές πάνες, μαντηλάκια καθαρισμού, πλαστικά μπιμπερό και παιχνίδια, και απορώ. Και τι είναι αυτά τα BPA, PVC, VOC κ.λπ. που πρέπει να αποφεύγουμε; Ακαταλαβίστικα πράγματα! Μου λες με απλά λόγια τι πρέπει να προσέξει ένας νέος, άυπνος γονέας που θέλει να παραμείνει περιβαλλοντικά εντάξει;
Γιάννα
***
Είναι γεγονός, Γιάννα μου, πως η χώρα μας (και όχι μόνο) δεν το κάνει πάντα εύκολο να κάνεις το οικολογικά σωστό. Προσπάθησε να μη γεμίσεις το καλάθι με πλαστικές συσκευασίες στο σουπερ μάρκετ… Προσπάθησε να παραγγείλεις το ποτό σου χωρίς καλαμάκι σε καφέ και δες πώς θα σου το φέρουν… με καλαμάκι. Δεν θέλω πλαστική σακούλα λες στο μαγαζί, και σου τη δίνουν (με τις καλύτερες προθέσεις – πώς να μη τους προσβάλλεις; Μπαίνεις σε συζητήσεις ότι υπάρχει μια πλαστική σούπα δέκα φορές το μέγεθος της Ελλάδας στον Ειρηνικό, “άντε, αλήθεια;” κ.λπ.). Τέλος πάντων, συνεχίζουμε βέβαια να προσπαθούμε αλλά ναι, δεν είναι πάντα το πιο εύκολο.
Τώρα, ας βάλουμε κι ένα μωρό στην εξίσωση. Ας προσθέσουμε ώρες από ξενύχτι, πολύ βρώμικη πάνα και λίγους κολικούς που υποτίθεται φεύγουν στους τρεις μήνες, όμως τελικά κρατούν τέσσερις.
Βλέπεις, Γιάννα μου, πως συμπάσχω. Η απουσία μου από την αρθρογραφία της αγαπημένης αθηΝΕΑς τελευταία οφείλεται στο ότι πρόσφατα έγινα γονέας. Προσπάθησα λοιπόν κι εγώ να βγάλω οικολογική άκρη, μέσα σε μια ομίχλη αϋπνίας.
Βέβαια, οικολογικά, η περιπέτεια αρχίζει νωρίτερα, πριν την γέννα. Καλά κάνεις και έχεις οικολογικές ανησυχίες από τώρα. Γιατί ένα από τα πρώτα πράγματα που κάνει ένα ζευγάρι που περιμένει παιδί είναι (α) να μετακομίσει ή (β) να αδειάσει την αποθήκη/γραφείο/ξενώνα του σπιτιού και να το κάνει παιδικό δωμάτιο. Ενώ ήταν να κάνει λίγες αλλαγές, σιγά σιγά το πλάνο μπορεί να γίνει πιο φιλόδοξο. Μα δεν θα βάψουμε το δωμάτιο; Να μη βάλουμε καμιά ταπετσαρία; Έπιπλα δεν θα πάρουμε;
(Μην ανησυχείς, θα φτάσω και στις πάνες!)
Έτσι, άρχισα και εγώ να ψάχνω για ταπετσαρία. Οι περισσότερες παιδικές ταπετσαρίες, διαπιστώνω ότι περιέχουν PVC, ένα συνθετικό πλαστικό πολυμερές. To PVC περιέχει πολλές επιβλαβείς χημικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων και γνωστών καρκινογόνων ουσιών που συνδέονται με το άσθμα, τις αλλεργίες και προβλήματα αναπαραγωγής.
Έτσι κάπως, αναγκάστηκα να επιστρέψω και το καινούριο στόρι για το παράθυρο. Από τι ήταν φτιαγμένο; Το μάντεψες. Απο PVC. Το PVC μπορεί να είναι αρκετά κοινό και στα παιχνίδια. Ψάξε για παιχνίδια χωρίς PVC και παιχνίδια που δεν αναγράφουν το νούμερο 3 ή τα γράμματα PVC. Προτίμησε εταιρείες παιχνιδιών που δεν χρησιμοποιούν καθόλου PVC, όπως η LEGO ή η Tiny Love.
Στο σημείο αυτό, ο εσωτερικός σου διακοσμητής αφήνει την ταπετσαρία, και διαλέγει να βάψει το δωμάτιο. Αλλά με τι μπογιές; Αν χρειάζεται να βάψεις το δωμάτιο, φρόντισε να είναι οι μπογιές οικολογικές, δηλαδή συγκεκριμένα low VOC (VOC είναι οι πτητικές οργανικές ενώσεις, χημικές ουσίες κάποιες από τις οποίες είναι επιβλαβείς για τον άνθρωπο).
Μην αρκεστείς σε γενικολογίες όπως ότι οι μπογιές είναι υδατοδιαλυτές – το υδατοδιαλυτές δεν σημαίνει τίποτα παρεμπιπτόντως. Ψάξε για πιστοποιήσεις (μια καλή εξήγηση της ευρωπαϊκής πιστοποίησης “Μαργαρίτα” στα ελληνικά εδώ). Η συγκεκριμένη μπογιά που χρησιμοποίησα εγώ είναι η “Natura” της Benjamin Moore. Ό,τι και να επιλέξεις, καλό είναι να αερίσεις καλά το δωμάτιο και να το βάψεις όσο νωρίτερα μπορείς.
Πάμε στα έπιπλα. Ναι, και την κούνια πρέπει να προσέξεις, και ειδικά τα χρώματα και τις κόλλες, αλλά και το ίδιο το ξύλο. Για παράδειγμα, η MDF ινοσανίδα, επεξεργασμένο ξύλο ουσιαστικά, κάνει offgas – εκκρίνει ουσίες δηλαδή που μπορούν να επιβαρύνουν ένα νεογέννητο. Μια μέτρηση που έγινε σε δωμάτιο νεογέννητου στο οποίο τα έπιπλα ήταν καινούρια, βρήκε πάνω απο 300 χημικά, ενώ στον εξωτερικό αέρα του ίδιου σπιτιού υπήρχαν μόνο 2 (δες κι αυτή την παρουσίαση του θέματος στο αμερικανικό δίκτυο ABC).
Αν μπορείς, αγόρασε τα έπιπλα από κατασκευαστή που χρησιμοποιεί όσο το δυνατόν περισσότερο ατόφιο ξύλο, low-VOC και, ακόμη καλύτερα, food-grade βαφές (θα το δαγκώσει το ξύλο το παιδί σου, το ξέρεις!), όπως και κόλλες χωρίς φορμαλδεΰδη. Μια καλή και οικονομική λύση από τη Σκανδιναβία (από εκεί θα βρεις τα περισσότερα οικολογικά και ασφαλή προϊόντα) είναι η ΙΚΕΑ, και συγκεκριμένα το μοντέλο κούνιας Sniglar. Η ΙΚΕΑ λέει πως δεν χρησιμοποιεί στις κόλλες της φορμαλδεΰδη και ότι τα χρώματα δεν είναι τοξικά. Αν έχεις διαλέξει ήδη άλλα έπιπλα, ψώνισε τα όσο πιο νωρίς μπορείς και βάλε τα για αρκετό χρόνο, όσο περισσότερο μπορείς, να αεριστούν, π.χ. για δυο-τρεις εβδομάδες. Αν υπάρχουν παλιά έπιπλα σε καλή κατάσταση που μπορεί να σου δανείσει κάποιος, ακόμα καλύτερα!
Αλλά ας φύγουμε από το δωμάτιο κι ας πάμε στην κουζίνα – πίσω στα μπιμπερό που με ρώτησες. (Η διαδρομή μας δαιδαλώδης! Σε προειδοποίησα για την ομίχλη που επικρατεί στο μυαλό αυτού του νέου γονέα…) Με ρωτάς για το BPA (bisphenol A). Είναι μια χημική ουσία που βρίσκεται στο πλαστικό και για την οποία έχω γράψει και στο παρελθόν. Συνδέεται με διαταραχές προσοχής, ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων, εφηβεία πρώιμης έναρξης και παχυσαρκία. Τα περισσότερα παιδικά μπιμπερό πλέον αναγράφουν ότι είναι BPA-free, διότι η χρήση του απαγορεύτηκε στα μπιμπερό στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2011.
Προσπάθησε όμως να το αποφύγεις σε όλα τα πλαστικά είδη, π.χ. τάπερ ή σακουλάκια για γάλα ή φαγητό. Αν δεις το νούμερο 7, κατά πάσα πιθανότητα έχει ΒPA. Εκτός από το BPA όμως, υπάρχουν και οι φθαλικές ενώσεις (phthalates), που χρησιμοποιούνται ως πλαστικοποιητές για να κάνουν το πλαστικό μαλακό.
Και αυτά είναι καλό να τα αποφύγεις, για τους ίδιους λόγους. Μελέτες που έγιναν στη Δανία και τη Γερμανία διαπίστωσαν πως τα παιδιά αποτελούν ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά μείγματα χημικών ουσιών που διαταράσσουν την ορμονική λειτουργία, όπως οι φθαλικές ενώσεις. Ακόμα όμως κι αυτά που λένε ότι δεν έχουν φθαλικές ενώσεις, δεν αποκαλύπτουν τι έχουν στην θέση τους…
Το ασφαλέστερο σίγουρα είναι να αποφύγεις τα πλαστικά γενικά (βλ. αυτό το άρθρο). Γυάλινα μπουκάλια μπιμπερό, ξύλινα παιχνίδια, πιάτα και ποτήρια από μπαμπού, μαχαιροπίρουνα από σιλικόνη… Ξέρω πως δεν είναι πάντα εύκολο (βλ. πρώτη παράγραφο), διάλεξε όμως κάποια σημαντικότερα αντικείμενα, όπως μπιμπερό και σκεύη φαγητού, και ξεκίνα από εκεί.
Τώρα για τα πανάκια καθαρισμού, έχεις δει πόσα χημικά περιέχουν; Μια ενδεικτική λίστα παρακάτω, από μια γνωστή μάρκα στην Ελλάδα:
Aqua, Glycerin, Coco-Glucoside, Glyceryl Oleate, Glyceryl Polyacrylate, Carbomer, Lauryl Glucoside, Polyglyceryl-2 Dipolyhydroxystearate, Citric Acid, Sodium Hydroxide, p-Anisic Acid, Phenoxyethanol, Sodium Benzoate, Parfum
Μια από τις πιο γνωστές εταιρείες στην Αμερική – ακόμα χειρότερα:
Water, Potassium Laureth Phosphate, Glycerin, Polysorbate 20, DMDM Hydantoin, Tetrasodium EDTA, Methylparaben, Malic Acid, Aloe Barbadensis Leaf Extract, Calendula Officinalis Flower Extract, Camellia Oleifera Leaf Extract, Cucumis Sativus (Cucumber) Fruit Extract, Retinyl Palmitate, Tocopheryl Acetate, Zea Mays (Corn) Oil, Phenoxyethanol, Butylparaben, Ethylparaben, Propylparaben, Isobutylparaben, Fragrance
Δεν τα θέλεις αυτά στον ποπό του μωρού σου! Πολλές απο τις ουσίες που χρησιμοποιούνται στα μαντιλάκια εταιρειών έχουν συνδεθεί με αλλεργίες, αναπτυξιακά προβλήματα, δυσλειτουργία οργάνων, ενδοκρινική διαταραχή, ακόμα και καρκίνο. Άσε που έχουν πλαστική ίνα μέσα και χειροτερεύουν το πρόβλημα ρύπανσης του πλαστικού.
Τώρα, αν σου ακούγονται όλα αυτά δύσκολα, σε κατανοώ, ειδικά για τις υφασμάτινες πάνες…
Σου προτείνω λοιπόν μια απλή σπιτική συνταγή υγρού: για περίπου 350 ml, επτά σταγόνες grapefruit seed extract, ένα κουταλάκι λάδι αμυγδάλου, μια κουταλιά εκχύλισμα αμαμελίδας (witch hazel) και 350 ml νερό βρασμένο, που έχει πάρει χλιαρή θερμοκρασία (προσάρμοσα την συνταγή από εδώ σε μια πιο απλή μορφή και βολική για εμάς). Πέρα από αυτό, θα χρειαστείς επαναχρησιμοποιούμενα μικρά υφασμάτινα μαντιλάκια. Τα βρέχεις με το υγρό όταν θέλεις να τα χρησιμοποιήσεις. Αλλάζω το υγρό κάθε δέκα μέρες, αν δεν έχει ήδη τελειώσει. Ό,τι πιο απλό και οικονομικό.
Για τις πάνες πρέπει να γράψουμε άλλο, ειδικό, εκτενέστατο άρθρο! Εν συντομία, το πρόβλημα με τις συμβατικές πάνες είναι πως είναι φτιαγμένες από πλαστικό. Σκέψου πόσο άβολο πρέπει να είναι για ένα μωρό να φοράει πλαστικό βρακί όλη μέρα… Μετά αναρωτιόμαστε γιατί τα μωρά συγκαίγονται τόσο! Υπάρχουν οι ακριβότερες βιοδιασπώμενες, που έχουν λιγότερα χημικά, αν και ούτε αυτές βιοδιασπώνται πλήρως (το περισσότερο που έχω δει σε τέτοια πάνα είναι να βιοδιασπάται κατά 70-80%).
Μπορείς πάντως να τολμήσεις επαναχρησιμοποιούμενες. Υπάρχει ελληνική ομάδα για την πρακτική αυτή στο Facebook, με πολλές χρήσιμες πληροφορίες εδώ. Υπάρχουν και υβριδικές, με ένθετο βιοδιασπώμενο πανάκι που πετάς, ενώ το σύνολο μπαίνει στο πλυντήριο εάν δεν έχεις τη δυνατότητα να τις πλένεις τόσο συχνά.
Και για να προλάβω το σύνηθες ερώτημα που προκύπτει κάπου εδώ, περιβαλλοντικά έχει υπολογιστεί ότι είναι πιο φιλικό προς το περιβάλλον να πλένεις υφασμάτινες, ακόμα κι αν χρησιμοποιείς ενέργεια και νερό για το πλύσιμο, σε σχέση με την ενέργεια, το νερό και τις πρώτες ύλες που δαπανώνται για να δημιουργηθούν πάνες μιας χρήσης.
Τώρα, αν σου ακούγονται όλα αυτά δύσκολα, σε κατανοώ, ειδικά για τις υφασμάτινες πάνες…
Πιστεύω όμως πως οι γονείς έχουμε χρέος να προσπαθούμε ακόμη παραπάνω από οποιονδήποτε άλλον. Όχι μόνο για την υγεία του μωρού μας, που από μόνη της ως λόγος αρκεί, αλλά διότι παραδίδουμε έναν πλανήτη χρεοκοπημένο περιβαλλοντικά στα παιδιά μας. Ένα πλανήτη στον οποίο το 2050, όταν το παιδί σου θα είναι 33 ετών, η θάλασσα θα έχει περισσότερο πλαστικό απ’ ό,τι ψάρια…
Επομένως, προσπάθησε να κάνεις κι εσύ ό,τι καλύτερο μπορείς. Δεν θα είσαι τέλειος και θα σε δέρνουν οι τύψεις. Θα γίνεις κι εσύ ένας ενοχικός γονέας κι ενοχικός, περιβαλλοντικά υπεύθυνος πολίτης.
Είμαστε πολλοί.
Το καινούργιο βιβλίο της Ελένη Ανδρεάδη, Πράκτορες του Πλανήτη: Τα Τέρατα των Ωκεανών, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.
