«Ψηλά απ’ τη Γέφυρα». Μια παράσταση που με συγκίνησε τόσο με τις δυνατές ερμηνείες όσο και με το δυνατό κείμενο. Ο συμπρωταγωνιστικός ρόλος της Ιωάννας Παππά ήταν εκείνος που με άγγιξε περισσότερο. Ως θεατή και ως γυναίκα.
Η Μπεατρίς. Ένας ρόλος που έρχεται να μας αφυπνίσει για τα δικαιώματα και τις ηθικές αξίες της γυναίκας μιας άλλης εποχής και ταυτόχρονα, μέσα από το κείμενο του Arthur Miller, να μας φέρει αντιμέτωπους με τον ίδιο μας τον εαυτό αλλά και τις ηθικές αξίες κάθε εποχής.
Συναντηθήκαμε με την Ιωάννα Παππά στο Φίλιον, το παλιό και γνώριμο καφέ στο κέντρο της Αθήνας. Μου εξήγησε πως η αγάπη μπορεί να είναι το κατάλληλο κλειδί σε μια αρρωστημένη, αδιέξοδη κατάσταση. Μου «εκμυστηρεύτηκε» και το μεγαλύτερο στοίχημα που έβαλε με τον εαυτό της σ’ αυτή την παράσταση.
Οι Συστάσεις…
Η Ιωάννα Παππά είναι απόφοιτη της Δραματικής Σχολής Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν. Έγινε ευρέως γνωστή μέσα από τη συμμετοχή της στη σειρά του Χριστόφορου Παπακαλιάτη «Κλείσε τα Μάτια». Από τότε μέχρι σήμερα έχει παίξει σε αρκετές τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές, ενώ στο θέατρο έχει υποδυθεί αξιοζήλευτους ρόλους.
Το 2014 κέρδισε το Βραβείο Κοινού για τον ρόλο της στη παράσταση «Αλεπούδες» και το 2016 κέρδισε το Βραβείο Μελίνα Μερκούρη, από κοινού με την Αλεξάνδρα Αϊδίνη, για την παράσταση «Οδός Πολυδούρη», στην οποία υποδύθηκε την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη.
Το 2018 βραβεύτηκε με το Βραβείο Α’ Γυναικείου Ρόλου στα βραβεία all4fun για την παράσταση «Το Μόνον της Ζωής του Ταξίδιον», ενώ κέρδισε το 3ο Βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας στα Θεατρικά Βραβεία Αθηνοράματος για την παράσταση« Άμλετ».
Τη σεζόν 2016-2017 δίδαξε υποκριτική στην Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης «Ανδρέας Βουτσινάς».
Το Έργο…
Το «Ψηλά απ’ τη Γέφυρα» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μπρόντγουεϊ της Νέας Υόρκης το 1955. Ο Miller προσεγγίζει αληθινούς, καθημερινούς ανθρώπους στους ρόλους του, όπως αυτούς που συναντάς στο μετρό ή στη δουλειά. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε μια φτωχογειτονιά του Μπρούκλιν και αφορά μια οικογένεια μεταναστών από την Ιταλία. Ένα σύγχρονο δράμα, που εξακολουθεί να είναι επίκαιρο. Ο συγγραφέας σχολιάζει τόσο το «αμερικανικό όνειρο» όσο και τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της εποχής και τη μετανάστευση.
Ο κεντρικός ήρωας, ο Έντι Καρμπόνε (Πυγμαλίων Δαδακαρίδης) προβάλλει το ανομολόγητο πάθος του για τη νεαρή ανιψιά της γυναίκας του, πυροδοτώντας μια εσωτερική σύγκρουση που τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή. Η Μπεατρίς (Ιωάννα Παππά) είναι η σύζυγός του, μια γυναίκα που προσπαθεί μέχρι την τελευταία στιγμή να βοηθήσει τον άνδρα της να βγει από το αδιέξοδό του.
Ο σκηνοθέτης Γιώργος Νανούρης καταφέρνει να μας μεταφέρει στην εν-συναισθητική πλευρά και στην ουσία του έργου με τον χαρακτηριστικό και αφαιρετικό του τρόπο, ακολουθώντας την αισθητική γραμμή του συγγραφέα.
Και η Συνέντευξη…
Ποιο είναι το στοίχημα λοιπόν;
Με δεδομένο ότι αυτά τα έργα έχουν πολυδιαβαστεί, οποιοδήποτε στοίχημα ή όφελος που μπορείς να εισπράξεις είναι με το να μιλήσεις πιο προσωπικά.
Πιστεύω ένα έργο ρεπερτορίου, για το οποίο όλοι ίσως έχουμε μια εικόνα, για το πώς πρέπει να είναι οι χαρακτήρες, χρειάζεται να το προσεγγίσεις πολύ διαφορετικά… Να δώσεις το δικό σου στίγμα, δηλαδή… Δεν είναι εύκολο.
Προϋποθέτει μια ανάγκη η επαφή με αυτούς τους χαρακτήρες και με αυτά τα έργα. Δεν είναι εύκολο να καταπιανόμαστε με έργα ρεπερτορίου. Άλλες φορές είναι εύκολο και άλλες δύσκολο να λειτουργήσεις διαισθητικά και να τα υποστηρίξεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Στην παράσταση έχεις τον ρόλο της Μπεατρίς. Ποια είναι η πρόκληση του ρόλου;
Στο κέντρο του έργου δεν είναι η Μπεατρίς. Ο βασικός άξονας και όλη η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τον Έντι. Οπότε, η πρόκληση μέσω του συμπρωταγωνιστικού ρόλου είναι πόσο δυνατός θα είναι σκηνικά σε σχέση με αυτόν τον πολύ δυνατό άξονα – τον κεντρικό ήρωα.
Η Μπεατρίς ακολουθεί, δεν οδηγεί την πλοκή. Αυτό που κυρίως κάνει είναι να προσπαθεί να αφυπνίσει, να προλάβει τα γεγονότα και τις καταστάσεις με τον δικό της τρόπο.
Πόσο δύσκολο είναι αυτό; Πόσο κόντρα έρχεται ο ρόλος με τα δικά σου συναισθήματα;
Είναι γεγονός ότι, όταν έρχεσαι σε επαφή με τέτοιους χαρακτήρες, η δυσκολία είναι μεγάλη. Είναι αλλιώς να οδηγείς κι αλλιώς να ακολουθείς επί σκηνής. Συνήθως μια παράσταση ορίζεται από τον χαρακτήρα που οδηγεί την πλοκή.
Photo credits: Ρία Σπύρου
Τα έργα είναι δομημένα με τρόπο που να ακολουθούν τον κεντρικό ήρωα και τη σχέση του με τα άλλα πρόσωπα της πλοκής. Όλα έχουν άμεση σχέση με τον πρωταγωνιστικό ρόλο και αυτό είναι διακριτό είτε από τον τρόπο με τον οποίο «στήνεται» ο ρυθμός και η ενέργεια μιας παράστασης είτε από την ίδια την πλοκή του έργου.
Ως θεατή, με απορρόφησε και με προβλημάτισε ιδιαίτερα ο ρόλος της Μπεατρίς, παρόλο που η ερμηνεία του Έντι από τον Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη ήταν πολύ δυνατή. Υπήρχε η αίσθηση ότι, ενώ ακολουθούσε, σε κάποια σημεία φαινόταν πως οδηγούσε. Θύμιζε μια παλαιότερη στερεοτυπική σχέση που η γυναίκα είχε πάντα τον δεύτερο ρόλο.
Οδηγούσε με έναν δικό της τρόπο. Υπήρχε μια πολύ λεπτή ισορροπία στην όλη της συμπεριφορά. Μια βασική αιτία γι’ αυτό ήταν οι μηδενικές επιλογές που είχε ως γυναίκα εκείνη την εποχή. Καταπιέζοντας αρκετές φορές τα συναισθήματα και τις επιλογές της εξαιτίας του πατριαρχικού μοντέλου που επικρατούσε.
Σε αυτό τον ρόλο βλέπουμε μια ευνουχισμένη γυναίκα που έχει πιστέψει βαθιά μέσα της πως δεν μπορεί να ζήσει μόνη της, αλλά μόνο εξαρτώμενη από τον σύζυγό της.
Πόσο κόντρα έρχεται αυτό με τη δική σου προσωπικότητα;
Εκείνη την εποχή έμοιαζε να μην υπάρχει επιλογή, αν και πιστεύω ότι ακόμα και τότε υπήρχε μια δυνατότητα διαφοροποίησης. Χρειάζεται όμως δουλειά για να πιστέψεις πραγματικά στον εαυτό σου και να ορθοποδήσεις, πετώντας όλη αυτή την τοξικότητα που σε περιβάλλει.
Όταν σου έχουν κόψει τα φτερά, σε έχουν ευνουχίσει, χρειάζεσαι αρκετή δύναμη για να πιστέψεις ότι μπορείς να ζήσεις και χωρίς να εξαρτάσαι από κάποιον. Αυτό που χρειάζεται είναι να κερδίσεις την αυτοεκτίμησή σου.
Καθοριστικό ρόλο βέβαια έχει και ο χαρακτήρας κάθε ανθρώπου. Πόσο ήπιος ή αντιδραστικός μπορεί να είναι. Προσωπικά, αυτές οι καταστάσεις έχουν λειτουργήσει ως παράδειγμα προς αποφυγήν και το να βρεθώ σε αυτό τον ρόλο με έκανε πολλές φορές να αισθανθώ έξω από τα νερά μου. Είναι αρκετές οι βραδιές που έχω νιώσει εκνευρισμό.
Το να βρίσκεσαι σε έναν κόντρα ρόλο αναδεικνύει εκείνες τις δεξιότητες του ηθοποιού χάρη στις οποίες μπορεί να «μπαίνει ή να βγαίνει» από τον ρόλο με ευκολία. Πώς το χειρίστηκες εσύ;
Προτίμησα να προσεγγίσω τον πρωταγωνιστικό ρόλο από έναν άλλο δρόμο. Της αγάπης και της αφοσίωσης. Τόσο για τον Έντι όσο και για το δεύτερο πρόσωπο που κυριαρχούσε στη ζωή της Μπεατρίς, την κόρη της αδελφής της.
Πόσο δύσκολο είναι να ανατρέφεις ένα παιδί που δεν είναι δικό σου;
Το παιδί, μέχρι τα οχτώ του, ζούσε με την οικογένειά του και είχε δημιουργήσει ήδη το οικογενειακό πρότυπο, μια σχέση αγάπης. Έτσι, ήταν αρκετά δύσκολο όταν μεταφέρθηκε στο σπίτι της Μπεατρίς και του Έντι. Ουσιαστικά, μπαίνει σε έναν νέο κύκλο ζωής από τα οχτώ έως τα δεκαεπτά της χρόνια, με καινούργια δεδομένα και στεγανά. Η ιστορία και η ισορροπία της διαταράσσεται στην εφηβεία, όπως είναι αναμενόμενο.
Ο Miller, στην προκειμένη περίπτωση, βάζει τους χαρακτήρες να αναμετρηθούν όχι με ένα οιδιπόδειο σύμπλεγμα, διότι ο Έντι δεν έχει σχέση αίματος, αλλά με τον αποχωρισμό του γονέα με το παιδί και με το κέντρο της προσοχής που αλλάζει αναπόφευκτα κατά την εφηβεία και την ενηλικίωση της ανιψιάς τους. Εκεί άρχισε άλλωστε να παρατηρείται ότι η σχέση μετατρέπεται σε κάτι άλλο, που ελλοχεύει κίνδυνο.
Η Μπεατρίς καταπνίγει τα συναισθήματά της. Όταν αντιλαμβάνεται ότι ο άντρας της είναι ερωτευμένος με την ανιψιά της, εστιάζει στο πώς θα του συμπαρασταθεί. Πόση γενναιότητα υπαγορεύει αυτή τη συμπεριφορά;
Το ανομολόγητο πάθος του Έντι για τη νεαρή ανιψιά της «πυροδοτεί» αυτή την ανάγκη να του συμπαρασταθεί και να τον βοηθήσει να συνέλθει, μιας και δεν το είχε καταλάβει εξαρχής. Ήθελε να γίνει καλά εκείνος και ένιωθε υποχρέωση απέναντι στο παιδί. Να βγει ο Έντι από το αδιέξοδο, αλλά και να προστατεύσει την ανιψιά της, καθώς βρισκόταν στην αρχή της εφηβείας της. Δεν προβάλλει καθόλου τα δικά της συναισθήματα, είτε είναι οργή και ματαίωση είτε θλίψη και απογοήτευση, εστιάζει στο πώς θα σώσει την οικογένειά της από αυτή την κατάσταση.
Προσωπικά, λόγω του χαρακτήρα μου, ήρθα σε μεγάλη ρήξη με τον ρόλο. Αυτό είναι και το γοητευτικό με αυτά τα έργα. Σε ωριμάζουν, καθώς αντιμετωπίζεις δύσκολες και στρεβλωμένες καταστάσεις. Πάντα βγαίνει κάτι καλό μέσα από αυτό.
Κατανοείς καλύτερα τον κόσμο και αποκτάς μεγαλύτερη ενσυναίσθηση. Ο ρόλος εδώ δεν είναι λυτρωτικός και κάθε φορά που έπαιζα ένιωθα άρρωστη στο τέλος της παράστασης. Επίσης, κάτι άλλο που ένιωσα στον ρόλο αυτό ήταν η ηλικία μου. Ο άντρας μου ξαφνικά προτιμούσε μια μικρότερη κοπέλα. Μια εμπειρία που δεν έχω ζήσει στην πραγματική μου ζωή και τα συναισθήματα ήταν φοβερά.
Θαρρείς πως η σχέση της Μπεατρίς με του Έντι έμοιαζε σε κάποια σημεία με σχέση μητέρας και γιου. Ενώ εκείνος την κατηγορεί ότι είναι ψυχρή. Πώς το εξηγείς;
Στην προσπάθειά της να τον σώσει από τους δαίμονές του και το κακό που είχε φτάσει να κάνει στους γύρω του αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό, προβάλλει μια συμπεριφορά περισσότερο στοργική και ανθρώπινη. Αυτό μας θυμίζει σχέση μάνας και γιου και όχι τόσο ανδρόγυνου.
Από την άλλη, εκείνος την κατηγορεί ότι έχει γίνει ψυχρή μαζί του και προβάλλει την πεποίθηση ότι εκείνη φταίει για τη φθορά στη σχέση τους. Εκείνη καταπνίγει τα δικά της γυναικεία συναισθήματα, θεωρώντας ότι με την πράξη της αυτοθυσίας θα λυτρωθούν όλοι. Κάτι που δεν γίνεται στο τέλος, φυσικά. Μια γυναίκα μπορεί όντως να γίνει ψυχρή, αλλά δεν θα φταίει μόνο εκείνη.
Η Μπεατρίς απαρνιέται την ανιψιά της;
Στην πραγματικότητα θέλει να φύγει για να σωθεί. Δεν θέλει να της μοιάσει και της αναγνωρίζει ότι έχει ένα μέλλον μπροστά της που δεν πρέπει να χάσει. Πέρα από την αγάπη της, θέλει να της δώσει κουράγιο για να εκπληρώσει τα όνειρά της, καθώς εκείνη δεν μπόρεσε.
Αυτό είναι εν μέρει γενναιόδωρο, αλλά συγχρόνως θέλει να εξαλείψει την οποιαδήποτε ενοχή που μπορεί να έχει για αυτήν τη στρεβλή κατάσταση.
Στο τέλος τα χάνει όλα. Υπάρχουν τέτοιου είδους σχέσεις σήμερα;
Φυσικά και υπάρχουν. Προσωπικά μένω άναυδη όταν τύχει να βρεθώ σε κάποιο τέτοιο σκηνικό. Διανύοντας πλέον τη μεγαλύτερη σχέση της ζωής μου ως σύζυγος αλλά και ως μητέρα, κατανοώ ότι τίποτα δεν μπορούμε να κρίνουμε από τη στιγμή.
Ούτε ένα γονέα ούτε ένα ζευγάρι. Το μόνο που μπορούμε να διακρίνουμε είναι ότι υπάρχουν μελανά σημεία, όταν κάτι δεν πάει καλά. Δυστυχώς, αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους. Στο ότι η γυναίκα μπορεί να μην εργάζεται, σε γονείς που δεν έχουν αποδεχτεί ποτέ την προσωπικότητά της, με αποτέλεσμα τη χαμηλή αυτοεκτίμησή της, ή σε κάτι πολύ συνταρακτικό που μπορεί να έχει συμβεί στη ζωή της και την ανάγκασε ή την οδήγησε στην εξάρτηση από έναν άλλο άνθρωπο.
Υπάρχουν βέβαια και οι άνθρωποι που συνειδητά μπαίνουν σε μια τέτοια σχέση, γιατί δεν μπορούν να νιώσουν κάτι έντονο σε μια υγιή σχέση. Έρχεται η στιγμή που κάθε άνθρωπος πρέπει να κατανοήσει πόσο λειτουργικός είναι για τον εαυτό του πρώτα απ’ όλα και έπειτα να μπορέσει να διακρίνει τα οποιαδήποτε τραύματα που μπορεί να έχει και να τα γιατρέψει.
Συνειδητοποίησε ποτέ ο Έντι ότι τον αγάπησε αληθινά;
Στο τέλος, νομίζω, ότι το ομολόγησε με τη δική του συγγνώμη. Όχι μόνο για αυτά που έκανε, αλλά για τη συνειδητότητα ότι έχασε Εκείνη.
Ιωάννα, σε ευχαριστώ πολύ!
• Έως τις 9 Απριλίου | Διάρκεια: 105′ | Θέατρο Βεάκη: Στουρνάρη 32, Εξάρχεια, τηλ. 210 5223522
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Η Γυναίκα στο Επίκεντρο της Θεατρικής Σκηνής
Μια Απολαυστικά Επαναστατική «Νύχτα των Δολοφόνων» στο Θέατρο 104
Θέατρο και Βιωσιμότητα: Ένα Πείραμα σε Έναν Κόσμο που Εξαφανίζεται
