Οι μεγάλες πλημμύρες της Θεσσαλίας εξαιτίας της κακοκαιρίας Daniel είχαν ως αποτέλεσμα να βρεθούν σε συνθήκες κατάκλισης αμπελώνες σε αρκετές από τις αμπελουργικές περιοχές. Στους αμπελώνες αυτούς προκύπτουν ζητήματα που πρέπει να εξεταστούν άμεσα ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις στην παραγωγή για την επόμενη καλλιεργητική περίοδο αλλά και στο φυτικό κεφάλαιο.
Η αποτίμηση της ζημιάς θα πρέπει να γίνει σε δύο επίπεδα:
• τις ζημιές στην παραγωγή και στην ανάπτυξη των φυτών
• τις ζημιές στην ποιότητα του εδάφους
• τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Επιπτώσεις στα Φυτά
Η ζημιά στα φυτά μπορεί να αφορά την παραγωγή της τρέχουσας και της επόμενης χρονιάς, τη βλάστηση της τρέχουσας και της επόμενης χρονιάς αλλά και το ίδιο το φυτικό κεφάλαιο. Οι ζημιές αυτές θα έχουν ως βασική αφετηρία τις επιπτώσεις της κατάκλισης στη λειτουργία του ριζικού συστήματος της αμπέλου αλλά και άλλες αιτίες, όπως η επιπτώσεις στη γονιμότητα του εδάφους, η έξαρση των παθογόνων (που συνήθως συνδέονται με τις συνθήκες υψηλής υγρασίας) κ.λπ.
Η έκταση των ζημιών στα φυτά θα εξαρτηθεί κυρίως από:
• τη διάρκεια της κατάκλισης
• τον τύπο του εδάφους/τοπογραφία
• την ηλικία του αμπελώνα
• το χρονικό σημείο κατά το οποίο συνέβη το φαινόμενο σε σχέση με το στάδιο του βιολογικού κύκλου του αμπελιού
• το υποκείμενο.
Είναι προφανές ότι όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο οι ρίζες της αμπέλου βρίσκονται σε συνθήκες κατάκλισης, τόσο μεγαλύτερες θα είναι και οι επιπτώσεις.
Διάρκεια της Κατάκλισης
Όταν το έδαφος κατακλύζεται με νερό, το ριζόστρωμα (η εδαφική ζώνη γύρω από το αμπέλι όπου αναπτύσσεται η ρίζα) φτάνει και ξεπερνάει την υδατοχωρητικότητά του, οπότε ο αέρας στους εδαφικούς πόρους που υπάρχουν ανάμεσα στα σωματίδια του εδάφους αντικαθίσταται από νερό. Καθώς ο αέρας αναγκάζεται να βγει από τους πόρους του εδάφους, πυροδοτεί μια αλυσιδωτή σειρά φυσικών, βιολογικών και χημικών διεργασιών, τα αποτελέσματα των οποίων μπορούν επίσης να έχουν, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα, αρνητικές συνέπειες για το αμπέλι, κυρίως λόγω υποξίας/ανοξίας, δηλαδή της απουσίας οξυγόνου στο έδαφος και γύρω από τις ρίζες (υποξία: όταν η συγκέντρωση του οξυγόνου στο έδαφος είναι χαμηλότερη από αυτή που απαιτούν τα φυτά για την ομαλή ανάπτυξή/ανοξία: η παντελής έλλειψη οξυγόνου στο έδαφος).
Οι ρίζες του αμπελιού (όπως και των περισσότερων φυτών) απαιτούν οξυγόνο για την αναπνοή τους και η έλλειψη οξυγόνου για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο της ρίζας και τελικά ολόκληρου του φυτού. Τα συμπτώματα του στρες ανοξίας περιλαμβάνουν μαρασμό, χλώρωση και νέκρωση των φύλλων, μειωμένη/αναστολή της ανάπτυξης των βλαστών, νέκρωση νέων ριζιδίων ριζών και μειωμένη αναγέννηση νέων ριζών. Είναι προφανές ότι όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο οι ρίζες της αμπέλου βρίσκονται σε συνθήκες κατάκλισης τόσο μεγαλύτερες θα είναι και οι επιπτώσεις.
Σε τύπους εδάφους με καλή στράγγιση ή σε αμπελώνες με μικρή κλίση, όπου το νερό αποτραβιέται σε μία ή δύο ημέρες, ο αντίκτυπος στο αμπέλι θα είναι μικρός.
Τύπος του Εδάφους/Τοπογραφία
Οι πλημμύρες προκλήθηκαν από τις κατακλυσμιαίες βροχές, αλλά και διότι τα πλημμυρικά νερά συνέρρευσαν προς τα χαμηλότερα σημεία του κάμπου της Θεσσαλίας, όπου κατά κανόνα βρίσκονται και τα πλέον βαριά εδάφη, στα οποία το νερό της πλημμύρας θα αργήσει να υποχωρήσει, τόσο λόγω του τεράστιου όγκου του όσο και της μηχανικής τους σύστασης (πλούσια σε άργιλο), της τοπικής τοπογραφίας (κλειστές λεκάνες που δέχονται τα όμβρια ύδατα από τα γύρω βουνά), της ανόδου του υδροφόρου ορίζοντα (εφόσον υπάρχει) κ.λπ.
Το φαινόμενο θα είναι ιδιαίτερα έντονο σε συμπιεσμένα εδάφη λόγω κακής διαχείρισης της διέλευσης των μηχανημάτων, στα οποία συχνά δημιουργείται ένα επιφανειακό αδιαπέραστο στρώμα που δυσχεραίνει περαιτέρω τη στράγγιση. Ιδιαίτερα προβληματικά σε συνθήκες συμπίεσης είναι τα νατριωμένα εδάφη, όπου η αντικατάσταση του ασβεστίου από το νάτριο καταστρέφει τη δομή του εδάφους. Αντίθετα, σε τύπους εδάφους με καλή στράγγιση ή σε αμπελώνες με μικρή κλίση, όπου το νερό αποτραβιέται σε μία ή δύο ημέρες, ο αντίκτυπος στο αμπέλι θα είναι μικρός.
Μεγαλύτερης ηλικίας αμπελώνες, όπου το νερό έφτασε έως και τα 2,5 μέτρα ύψος, είναι πολύ πιθανό να εμφανίσουν του χρόνου ή και φέτος (ανάλογα με την ποικιλία) υγιή βλάστηση μόλις αποκατασταθεί ο αερισμός του εδάφους.
Ηλικία Αμπελώνα
Τα αμπέλια είναι πολυετή φυτά, τα οποία έχουν μεγαλύτερο ύψος από το έδαφος σε σχέση με τις περισσότερες ετήσιες καλλιέργειες αλλά μικρότερο από τα οπωροφόρα δέντρα, συνεπώς είναι δυνατόν να βυθιστούν ακόμα και ολοκληρωτικά στο νερό σε ακραίες πλημμύρες όπως αυτές της Θεσσαλίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η έκταση των ζημιών θα εξαρτηθεί από την ηλικία του αμπελώνα.
Νεαρά αμπέλια που φυτεύτηκαν μόλις πριν από πέντε μήνες ή και νωρίτερα και βυθίστηκαν πλήρως για εβδομάδες, πιθανότατα θα χρειαστούν αναφύτευση. Αντίθετα, μεγαλύτερης ηλικίας αμπελώνες, όπου το νερό έφτασε έως και τα 2,5 μέτρα ύψος, είναι πολύ πιθανό να εμφανίσουν του χρόνου ή και φέτος (ανάλογα με την ποικιλία) υγιή βλάστηση μόλις αποκατασταθεί ο αερισμός του εδάφους.
Έχει παρατηρηθεί σε παρόμοιες συνθήκες ότι ακόμη και εντελώς βυθισμένες γραμμές αμπελώνα δεν παρουσίασαν μείωση της απόδοσης την επόμενη χρονιά, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρήθηκε εντονότερη ζωηρότητα στην ανάπτυξη της αμπέλου την επόμενη χρονιά (λόγω κορεσμού του εδάφους σε νερό). Ωστόσο μια καθυστέρηση της εκβλάστησης λόγω του πιο κρύου εδάφους την άνοιξη είναι λογικό να συμβεί.
Χρονικό Σημείο Κατά το Οποίο Συνέβη το Φαινόμενο
Τα αμπέλια, κατά τις περιόδους ανάπτυξης των ριζών, που τοποθετούνται χρονικά μεταξύ ανθοφορίας και περκασμού (κυριότερη περίοδος) και δευτερευόντως μετά τη συγκομιδή, είναι πολύ ευαίσθητα στην ανοξία. Αντίθετα, συνθήκες κατάκλισης των ριζών σε προγενέστερη περίοδο (χειμώνα και άνοιξη πριν από την εκβλάστηση) δεν δημιουργούν γενικά μεγάλα προβλήματα στις ρίζες.
Έτσι, το χρονικό σημείο των κατακλυσμιαίων βροχοπτώσεων που έφερε το κύμα κακοκαιρίας Daniel είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη των ριζών, με εντονότερες συνέπειες σε νεαρά αμπέλια. Ωστόσο, τουλάχιστον στους αμπελώνες που υπέστησαν ήπια ζημιά, δεν αναμένεται μεγάλη επίδραση στην παραγωγή της επόμενης χρονιάς, καθότι αυτή είχε ήδη ολοκληρωθεί στους λανθάνοντες οφθαλμούς της αμπέλου όταν συνέβησαν οι καταστροφικές βροχοπτώσεις.
Υποκείμενο
Παρότι σε σχέση με τα περισσότερα οπωροφόρα δέντρα οι ρίζες της αμπέλου (αυτόριζα φυτά) είναι ανθεκτικότερες στις συνθήκες ανοξίας και μπορούν να επιστρέψουν στην κανονική αύξηση την επόμενη καλλιεργητική περίοδο, χωρίς σημαντικές παρενέργειες για τα φυτά, τα χρησιμοποιούμενα υποκείμενα είναι αρκετά ευαίσθητα στην κατάκλιση και τις σήψεις των ριζών από μύκητες, όπως για παράδειγμα Phytophthora spp., Armillaria spp., Pythium spp.
Συγκεκριμένα, τα 101-14MGtκαι 3309C είναι πολύ ευαίσθητα στις σηψιριζίες και στην ανοξία, ενώ το συγγενικό 3306C έχει ελαφρώς μεγαλύτερη αντοχή, όπως και το Riparia Gloire. Επίσης, τα ευρέως χρησιμοποιούμενα υποκείμενα στην Ελλάδα 110R και 1103P δεν προσαρμόζονται καλά σε υγρά εδάφη.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Δασικές Πυρκαγιές | Η Επόμενη Μέρα
#HarvestStories: Μικρές Ιστορίες του Ελληνικού Τρύγου 2023
E-book Carpe Vinum | 10ο Εορταστικό Τεύχος
