Στο τέλος της χρονιάς, ένα χάρτης λέξεων και εννοιών αναδεικνύει τις ισχυρές συνδέσεις του παγκοσμιοποιημένου κόσμου μας, τους κρίκους που ενώνουν τον ατομικό με τον χωρίς σύνορα συλλογικό βίο μας. Ακόμα κι αν οι λέξεις διαφέρουν σε κάθε γλώσσα, οι έννοιες παραμένουν κοινές.
Όπως αυτή που επιλέχθηκε φέτος ως λέξη της χρονιάς από το Oxford English Dictionary: Rage bait – από το rage (=οργή) και το bait (=δόλωμα). Τι σημαίνει «δόλωμα οργής»; Κάτι που γνωρίζουμε όλοι όσοι συχνάζουμε στις παρέες των social.
Το περιεχόμενο που δημιουργείται σκόπιμα για να προκαλέσει τον θυμό ή την αγανάκτησή μας. Προσβλητικό, σκληρό, δημοσιευμένο με σκοπό να αυξήσει την επισκεψιμότητα ή την αλληλεπίδραση σε μια ιστοσελίδα ή σε έναν λογαριασμό στα social, κερδίζοντας comment, like, follow, share.
Όμως, γιατί στη λέξη της χρονιάς εμφανίζονται τελικά… δύο; Το Oxford English Dictionary υποστηρίζει πως η ευελιξία της αγγλικής γλώσσας επιτρέπει δύο καθιερωμένες λέξεις να μπορούν να συνδυαστούν ώστε να αποκτήσουν ένα συγκεκριμένο νόημα σε ένα ιδιαίτερο πλαίσιο (σε αυτή την περίπτωση, διαδικτυακό) και να δημιουργήσουν έναν όρο που αντανακλά τον κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα.
Το «δόλωμα», που ορίζει η λέξη, είμαστε εμείς, όλοι μας, όταν οργιζόμαστε, χάνουμε την ψυχραιμία μας, αντιδρούμε, αλληλεπιδρούμε, αναδημοσιεύουμε, συντηρούμε τον κύκλο της πόλωσης, του διχασμού, της παραπληροφόρησης.
Ο Casper Grathwohl, πρόεδρος του Oxford Languages, λέει πως «καθώς η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη ενσωματώνονται όλο και περισσότερο στην καθημερινότητά μας –από διασημότητες deepfake και ψηφιακούς influencers μέχρι εικονικούς συντρόφους και πλατφόρμες γνωριμιών– είναι αδιαμφισβήτητο ότι το 2025 ήταν μια χρονιά που καθορίστηκε από ερωτήματα σχετικά με το ποιοι είμαστε πραγματικά, τόσο online όσο και offline». Παλιότερα, το στοίχημα με κάθε δημοσίευμα ήταν να τραβήξει την προσοχή μας με αντάλλαγμα τα κλικ, αλλά τώρα «βλέπουμε μια δραματική μετατόπιση: την οικειοποίηση και τον επηρεασμό των συναισθημάτων μας και του τρόπου με τον οποίο αντιδρούμε», αναφέρει ο Casper Grathwohl και συνεχίζει:
«Ενώ η περσινή επιλογή, το brain rot, αποτύπωνε την πνευματική κόπωσή μας από το ατελείωτο σκρολάρισμα, το rage bait ρίχνει φως στο περιεχόμενο που έχει σχεδιαστεί σκόπιμα για να προκαλέσει οργή και να αυξήσει τα κλικ. Και μαζί, σχηματίζουν έναν ισχυρό κύκλο όπου η οργή πυροδοτεί την αλληλεπίδραση, οι αλγόριθμοι την ενισχύουν και η συνεχής έκθεση μάς αφήνει ψυχικά εξουθενωμένους. Αυτές οι λέξεις δεν ορίζουν απλώς τάσεις· αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο οι ψηφιακές πλατφόρμες αναδιαμορφώνουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας».
Το «δόλωμα», που ορίζει η λέξη, είμαστε εμείς, όλοι μας, όταν οργιζόμαστε, χάνουμε την ψυχραιμία μας, αντιδρούμε, αλληλεπιδρούμε, αναδημοσιεύουμε, συντηρούμε τον κύκλο της πόλωσης, του διχασμού, της παραπληροφόρησης, της γιγάντωσης ενός περιεχομένου που δεν συνδιαλέγεται, αλλά προσβάλλει και χειραγωγεί.
Ο εθιμικός επίλογος κάθε χρονιάς με τις λέξεις που τη σημάδεψαν, όπως η rage bait, είναι, ωστόσο, πολύ πιο περιεκτικός, με λέξεις που, πράγματι, περιγράφουν τις κυρίαρχες αντιλήψεις και τάσεις της εποχής.
Μήπως Είσαι κι Εσύ Παρακοινωνικός;
Το Cambridge Dictionary ανακήρυξε λέξη της χρονιάς το «parasocial» (=παρακοινωνικό) που ορίζει «τη σύνδεση που αισθάνεται κάποιος με ένα διάσημο πρόσωπο το οποίο δεν γνωρίζει» – σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι στρέφονται σε chatbots, influencers και διασημότητες για να νιώσουν «σύνδεση» στην ψηφιακή τους ζωή.
Οι ασύμμετρες σχέσεις έχουν πολλαπλασιαστεί τόσο πολύ στην εποχή του διαδικτύου ώστε να φέρουν στην επιφάνεια έναν μέχρι πρότινος ακαδημαϊκό όρο – είχε εμφανιστεί το 1956, όταν κοινωνιολόγοι παρατήρησαν ότι οι τηλεθεατές ανέπτυσσαν «παρακοινωνικές» σχέσεις με τηλεοπτικές προσωπικότητες – σχέσεις που μιμούνταν τους δεσμούς με φίλους ή οικογένεια, με τη διαφορά ότι επρόκειτο, φυσικά, για μονόδρομη προσκόλληση.
«Το parasocial αποτυπώνει τέλεια το zeitgeist του 2025», δήλωσε ο Colin McIntosh, επιμελητής του Cambridge Dictionary – δηλαδή, το «πνεύμα της εποχής».
Άλλος ένας όρος που ανέδειξε το λεξικό για τη φετινή χρονιά είναι το “memeify”, η πράξη του να μετατρέπεις μια εικόνα σε meme που εξαπλώνεται γρήγορα στο διαδίκτυο.
«Θέλω να μου Φτιάξεις…»
Η λέξη της χρονιάς του λεξικού Collins, η οποία επινοήθηκε από τον συνιδρυτή της OpenAI Andrej Karpathy, είναι το «vibe coding», η τέχνη του να φτιάχνεις μια εφαρμογή ή έναν ιστότοπο περιγράφοντάς τον στην τεχνητή νοημοσύνη (AI).
Δίνοντας σε ένα εργαλείο AI μια απλή περιγραφή, για παράδειγμα «φτιάξε μου ένα πρόγραμμα που οργανώνει τα εβδομαδιαία γεύματά μου», μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το «vibe coding» για να δημιουργήσουμε βασικές εφαρμογές χωρίς προηγούμενη γνώση προγραμματισμού. Τα πιο σύνθετα εργαλεία εξακολουθούν να απαιτούν δεξιότητες, ωστόσο και ο κώδικας αυτών, των πιο απλών, τίποτα δεν εγγυάται ότι θα λειτουργεί πράγματι και μάλιστα χωρίς λάθη. Πάντως, ο Alex Beecroft, διευθύνων σύμβουλος του Collins δήλωσε πως ο όρος «αποτυπώνει τέλεια τον τρόπο με τον οποίο η γλώσσα εξελίσσεται παράλληλα με την τεχνολογία».
Από τις λέξεις του που έφτασαν στον τελικό στο Collins ήταν και η «broligarchy», που περιγράψει την πολιτική επιρροή της ανδροκρατούμενης ελίτ των μεγαλύτερων τεχνολογικών εταιρειών του κόσμου.
«Ενώ τα τελευταία χρόνια εκπαιδευτήκαμε ως “μηχανικοί αναζήτησης” για να βρίσκουμε χρήσιμες πληροφορίες», αναφέρει η επιτροπή του λεξικού, «τώρα πρέπει να γίνουμε “μηχανικοί prompt” για να διαχειριστούμε το AI slop».
Τι μας Ταϊζει η ΑΙ;
Το Macquarie Dictionary, το επίσημο λεξικό της Αυστραλίας, ανακηρύσσει λέξη της χρονιάς το «AI slop» –όπου slop τα υπολείμματα από ένα φαγητό ή, μεταφορικά, κάτι πρόχειρο, ανούσιο–, ένας όρος που περιγράφει περιεχόμενο χαμηλής ποιότητας που δημιουργείται από την ΑΙ, το οποίο συχνά περιέχει λάθη και δεν έχει ζητηθεί από τον χρήστη. Σύμφωνα με το λεξικό, το φαινόμενο του «AI slop» περιγράφει την καθημερινή εμπειρία όλων μας να προσπαθούμε να ξεχωρίσουμε το ποιοτικό από το ασήμαντο περιεχόμενο που παράγεται άκριτα από AI.
«Ενώ τα τελευταία χρόνια εκπαιδευτήκαμε ως “μηχανικοί αναζήτησης” για να βρίσκουμε χρήσιμες πληροφορίες», αναφέρει η επιτροπή του λεξικού, «τώρα πρέπει να γίνουμε “μηχανικοί prompt” [σ.σ. ειδικοί στη δημιουργία καλών prompts (οδηγιών) ώστε το AI να παράγει πιο χρήσιμο, ακριβές ή δημιουργικό αποτέλεσμα] για να διαχειριστούμε το AI slop. Το slop με αυτή την έννοια θα αποτελέσει μια σταθερή προσθήκη στην αγγλική γλώσσα για πολλά χρόνια. Το ερώτημα είναι: θα ονομάζονται “AI sloppers” όσοι καταναλώνουν και αναπαράγουν αυτό το περιεχόμενο;».
Ανατρέχοντας στις λέξεις του 2025, αντιλαμβανόμαστε πόσο κοινές είναι οι έννοιες που περιγράφουν την καθημερινότητά μας από τη Δύση στην Ανατολή και από τον Βορρά στον Νότο.
Είναι 6-7, τι δεν Καταλαβαίνεις;
Όσο για τη λέξη του Dictionary.com, είναι δύο αριθμοί, το 67, που ακούγεται 6-7 ή six-seven και είναι… αδύνατο να οριστεί. Ναι, η λέξη της χρονιάς του Dictionary.com δεν έχει πραγματικό νόημα ή ορισμό. Ακόμα και ο Skrilla, ο ράπερ που επινόησε τον όρο, δήλωσε ότι τον άφησε σκόπιμα ασαφή, αν και αρχικά είχε αρνητική χροιά. «Το 67 άλλαξε από αρνητικό σε θετικό», είπε. «Είναι εκατομμύρια άλλα πράγματα για τους εκατομμύρια άλλους ανθρώπους. Ο καθένας δίνει το δικό του νόημα, γιατί ποτέ δεν έδωσα πραγματικό νόημα».
Έχει γίνει μάστιγα για τους δασκάλους, καθώς οι μαθητές το φωνάζουν συνέχεια και στην τύχη (φανταστείτε όταν τους ζητάνε να ξεφυλλίσουν το βιβλίο στη σελίδα 67), με μια συνοδευτική χειρονομία: δύο παλάμες που ανεβοκατέβαιναν εναλλάξ, σαν ζυγαριές.
Ωστόσο, όπως αναφέρει το Dictionary.com, η σημασία του όρου βρίσκεται στη σύνδεση που δημιουργεί, ένα μεγάλο εσωτερικό αστείο, τουλάχιστον για τους συμμετέχοντες, την Gen A. «Το 67 δεν έχει νόημα ως περιεχόμενο», λέει η ειδικός σε θέματα γονεϊκότητας Becky Kennedy, όμως «σκεφτείτε πότε ήσασταν παιδί. Τι είναι πιο ισχυρό από το να νιώθεις ότι ανήκεις κάπου;».
***
Ανατρέχοντας στις λέξεις του 2025, αντιλαμβανόμαστε πόσο κοινές είναι οι έννοιες που περιγράφουν την καθημερινότητά μας από τη Δύση στην Ανατολή και από τον Βορρά στον Νότο. Ωστόσο, οι ίδιες αυτές κοινές για όλους έννοιες περιγράφουν και πόσο μόνοι είμαστε ως parasocial, πόσο διχασμένοι είμαστε ως rage bait, πόσο κορεσμένοι ως AI sloppers, πόσο απόλυτα εξαρτημένοι και συνδεδεμένοι με τον ψηφιακό κόσμο – τόσο που ο πραγματικός να μεταμορφώνεται σιγά σιγά μέσα στην οθόνη σε ένα τεράστιο meme.
Ψάχνω να βρω λέξεις στις short list των λεξικών που να αναφέρονται σε αυτόν, τον έξω κόσμο. Κρατάω δύο από το Macquarie Dictionary: τη bird‑dogging, το να θέτουμε άμεσα ερωτήματα σε κάποιο δημόσιο πρόσωπο (συνήθως πολιτικό) ζητώντας λογοδοσία για ένα θέμα, και το bathroom camping, την απομόνωση στο μπάνιο για κάποιο διάστημα με σκοπό να βρούμε ησυχία, να αποφύγουμε δουλειά ή να ρυθμίσουμε τα συναισθήματά μας έπειτα από ένα βίωμα που μας προκάλεσε υπερένταση ή άγχος.
Άραγε, υπάρχει χρονικό περιθώριο παραμονής σε αυτό το camping;
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Η Gen Z Δεν Κάθεται στον Καναπέ — Ό,τι Και Να Λένε
