Υπάρχει μια πολύ γνωστή ελληνική ταινία του 1981, σε σκηνοθεσία Όμηρου Ευστρατιάδη, με πρωταγωνιστή τον Κώστα Βουτσά. Κάθεται, λοιπόν, ο Βουτσάς, με τη γυναίκα του, τη Λούλα, και ένα φιλικό ζευγάρι στην παραλία και απολαμβάνουν τον ήλιο:
– “Λούλα, πιστεύω ότι είσαι θύμα”, λέει η σύζυγος του φίλου.
– “Ε, όχι και θύμα η Λούλα!”, ξεσπάει ο Βουτσάς, “είναι όλη μέρα μέσα στο σπίτι της, στην ησυχία της και εγώ ο δυστυχής αγωνίζομαι στην δουλειά μου!”
– “Σε μία δουλειά!”, απαντά η φίλη.
– “Εγώ;” ρωτά απορημένος ο Βουτσάς, “ναι, σε μία δουλειά”.
– “Και πληρώνεσαι!”, τονίζει η φίλη.
– “Ε, βέβαια πληρώνομαι!”, γελάει ο Βουτσάς. “Ξέρεις κανέναν που να δουλεύει και αντί για μισθό να παίρνει παράσημο;”
– “Την Λούλα!”, του απαντά. “Που κάνει δώδεκα δουλειές μέσα στο σπίτι, δεν πληρώνεται και δεν της έχει δώσει παράσημο κανείς!”.
Και αρχίζει την απαρίθμηση: “Ποιος κρατάει το σπίτι καθαρό; Η γυναίκα σου. Άρα είναι καθαρίστρια. Ποιος πλένει τα ρούχα της οικογένειας; Η γυναίκα σου. Άρα είναι και πλύστρα. Ποιος μαγειρεύει καθημερινά; Η γυναίκα σου. Άρα είναι και μαγείρισσα. Ποιος φροντίζει τον κήπο σας; Η γυναίκα σου. Άρα είναι και κηπουρός. Ποιος διαβάζει τα παιδιά μετά το σχολείο; Η γυναίκα σου. Άρα είναι και δασκάλα…”
Η κωμική ταινία, με τον ειρωνικό τίτλο “Ο Τελευταίος Άντρας”, έθιγε το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης και της έμφυλης ισότητας μέσα από διαλόγους ποτισμένους με στερεοτυπικές αντιλήψεις και χιούμορ με υπονοούμενα. 39 χρόνια πριν, λοιπόν, ήταν δεδομένο ότι η γυναίκα/σύζυγος είχε υποχρέωση να κάνει όλες τις δουλειές που απαιτεί ένα νοικοκυριό. Και συνήθως, η γυναίκα/σύζυγος δεν είχε έμμισθη εργασία. Το 1981, μόλις το 30% του εργατικού δυναμικού ήταν γυναίκες. Το 2019 το ποσοστό είχε ανέβει σχεδόν στο 45%. Και ενώ η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων στο ποσοστό συμμετοχής στην έμμισθη εργασία συρρικνώνεται, είμαστε, άραγε, σε θέση να επιχειρηματολογήσουμε ότι υπάρχει μια αντίστοιχη συρρίκνωση στις αντιλήψεις περί άμισθης εργασίας;
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 75% της άμισθης εργασίας πραγματοποιείται από γυναίκες. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κατάσταση δεν διαφοροποιείται ουσιαστικά: το 79% των γυναικών σε σύγκριση με το 34% των ανδρών ασχολούνται με δουλειές του νοικοκυριού κάθε μέρα για μία ώρα το λιγότερο. Στην Ελλάδα, η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι δραματική: οι γυναίκες εκτελούν άμισθη εργασία στο σπίτι σε ποσοστό 85,3%, ενώ οι άνδρες συμμετέχουν σε ποσοστό μόλις 16%.
Ομολογώ, λοιπόν, ότι συχνά αναρωτιέμαι πόσο απέχουμε από την “Λούλα” του Ευστρατιάδη και ανησυχώ πραγματικά όταν ακούω συνομήλικές μου να μου λένε με περηφάνια: “εμένα ο άνδρας μου με βοηθάει στο σπίτι”. Μα, δεν είναι εκεί το ζητούμενο! Χρησιμοποιώντας αυτό το ρήμα, και μόνο, ακυρώνουμε την ουσία της συζήτησης περί ισότιμης συμμετοχής. Ασυνείδητα (ή και συνειδητά – κάτι που θεωρώ ακόμα χειρότερο) γινόμαστε κι εμείς “Λούλες” και θεωρούμε ότι η γυναίκα, πρωτίστως, οφείλει να εκτελεί την άμισθη οικιακή εργασία και ο άνδρας, εν είδει αξεσουάρ, να “βοηθά” στα διαλείμματα από το ποδόσφαιρο και από το “άσε-με-να-χαλαρώσω-είμαι-πτώμα-από-τη-δουλειά”.
Εν ολίγοις, για να μπορέσουμε να διεκδικήσουμε την ουσιαστική ισότητα, οφείλουμε πρώτα να αμφισβητήσουμε εμείς οι γυναίκες όλα τα εμπεδωμένα στερεότυπα που αβίαστα αναπαράγουμε καθημερινά. Να οικοδομήσουμε μια νέα αντίληψη για την γυναίκα, απαγκιστρωμένη από τα βαρίδια των “comme il faut” συμπεριφορών που μας εγκλωβίζουν σε ένα προκαθορισμένο αριστοτελικό τέλος.
Σε αυτήν τη νέα αντίληψη, το όνομα της Αικατερίνης Σακελλαρόπουλου για τη θέση του ανώτατου πολιτειακού αξιώματος δεν θα έκανε εντύπωση – θα ήταν αυτονόητο. Όσο αυτονόητο οφείλει να είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος αξιολογείται από την ποιότητα και το έργο του και όχι από το φύλο του. Ας προσπαθήσουμε να εγκαταλείψουμε τις κλισέ ατάκες, του τύπου “Μα καλά, πώς τα καταφέρνει όλα; Δουλειά, σπίτι, παιδιά! Μπράβο της!” – πείτε αλήθεια, πόσο συχνά ακούτε την ίδια ατάκα για άνδρα; Ας προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε τη συζήτηση στην πραγματική της διάσταση: η κατάρριψη των στερεοτύπων απαιτεί εργασία σε πολλά επίπεδα. Η δημιουργία προτύπων είναι ένα από αυτά. Η υποψηφιότητα της κυρίας Σακελλαροπούλου είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
