Στη μια πλευρά βρίσκονται τα θύματα. Στην αντίθετη οι δράστες. Μεσολαβούν οι αυτόπτες μάρτυρες, η κοινή γνώμη, η δικαστική αρχή, οι αποφάσεις, τα λάθη, οι παραλείψεις, η έγκαιρη επέμβαση, οι υποστηρικτικές υπηρεσίες, οι αστοχίες, οι ελλείψεις, η ευαισθητοποίηση, η ενσυναίσθηση, η εκπαίδευση.
Η ενδοοικογενειακή βία, το πολυπαραγοντικό φαινόμενο που πλήττει κυρίως τις γυναίκες, αν και άλυτο, είναι πλέον ορατό. Θέμα συζήτησης από ειδικούς και μη, αλλά και αντικείμενο εργασίας εξειδικευμένων αστυνομικών.
Η αστυνόμος Β′ στο Γραφείο Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Διεύθυνσης Αστυνομίας Θεσσαλονίκης Καλλιόπη Γκούρμη –κρίκος και η ίδια της προσπάθειας να αντιμετωπιστεί η βία κατά των γυναικών, αλλά και των ανηλίκων και των ανδρών– ξεδιπλώνει ορισμένες από τις πτυχές του προβλήματος.
Ποιος είναι ο αριθμός των αστυνομικών στη Θεσσαλονίκη που ασχολείται με την ενδοοικογενειακή βία;
Σε κάθε διεύθυνση της αστυνομίας υπάρχει ένα επιτελικό γραφείο αποτελούμενο από 6-7 άτομα. Σε επίπεδο εποπτείας υπάρχει επιχειρησιακό γραφείο αποτελούμενο από 15-16 άτομα το καθένα. Στη Θεσσαλονίκη έχουμε τρία ΑΤ, του Λευκού Πύργου, των Αμπελόκηπων Μενεμένης και της Χαριλάου Αναλήψεως. Δηλαδή, στο νομό Θεσσαλονίκης ασχολούνται με την ενδοοικογενειακή βία περίπου 45 άτομα. Αυτό που κάνουμε είναι να παρακολουθούμε τις υποθέσεις που υπάρχουν σε ολόκληρο το νομό, να επεμβαίνουμε όπου χρειάζεται για να δώσουμε σωστές κατευθύνσεις, να εκπονούμε εκπαιδευτικά προγράμματα, να συνεργαζόμαστε με φορείς. Εγώ υπηρετώ στο Γραφείο Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Διεύθυνσης Αστυνομίας Θεσσαλονίκης από το 2021.
Ποια είναι η κατάρτιση αυτών των αστυνομικών;
Για τη στελέχωση αυτών των γραφείων επιλέχθηκαν άτομα με συναφή πτυχία, νομικής, κοινωνιολογίας, ψυχολογίας. Εγώ, για παράδειγμα, έχω πτυχίο νομικής. Οι επικεφαλής των δυο επιχειρηματικών μας γραφείων έχουν πτυχίο ψυχολογίας. Πέραν τούτου, τα άτομα που επιλέχθηκαν για να στελεχώσουν τα γραφεία αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας εκπαιδεύτηκαν ειδικά, σε θέματα επικοινωνίας με τα θύματα, ψυχολογίας ευάλωτων ομάδων κ.λπ., για να έχουν σφαιρική εικόνα του πώς πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτά τα περιστατικά.
Έχει γίνει αρκετός λόγος για την εξειδικευμένη εκπαίδευση των αστυνομικών. Αρκεί κατά τη γνώμη σας;
Η εκπαίδευση ενός αστυνομικού για αυτά τα θέματα δεν γίνεται άπαξ. Τα προγράμματα αυτά είναι πολυήμερα και ανανεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Κάθε χρόνο γίνονται εκπαιδευτικά προγράμματα που στοχεύουν στην επικαιροποίηση των οδηγιών και επιπλέον υπάρχουν ημερίδες ενημέρωσης, συσκέψεις που οργανώνονται από τον ταξίαρχο και τους επικεφαλής των γραφείων… Θέλω να πω πως η προσπάθεια ενημέρωσης των αστυνομικών είναι συνεχής.
Ποιο είναι το σημαντικότερο πράγμα που μάθατε στο πλαίσιο αυτής της εκπαίδευσης;
Το σημαντικότερο για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων, κάτι που μαθαίνουμε και στα εκπαιδευτικά προγράμματα, είναι να έχουμε ενσυναίσθηση, ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε το θύμα να ανοιχτεί, να μας μιλήσει όχι μόνο για το περιστατικό που το έχει φέρει στο τμήμα, αλλά και για ό,τι άλλο έχει συμβεί εις βάρος του.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: είχε έρθει μια κοπέλα γύρω στα 30 για να καταγγείλει ένα συγκεκριμένο γεγονός. Όταν οι συνάδελφοι την έκαναν να νιώσει άνετα, τους μίλησε και για τη σεξουαλική κακοποίηση που είχε υποστεί από τον πατέρα της όταν ήταν ανήλικη. Μέσα από ένα περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας που υπέστη η γυναίκα αυτή στα 30 της χρόνια αποκαλύφθηκε ότι βιαζόταν από τον πατέρα της από τα 6 της χρόνια.
Τι απέγινε με τον συγκεκριμένο πατέρα;
Ο πατέρας συνελήφθη. Αν δεν κάνω λάθος, φυλακίστηκε κιόλας.
Η ενδοοικογενειακή βία διώκεται αυτεπάγγελτα, έτσι δεν είναι;
Ναι. Εφόσον η αστυνομία ενημερωθεί με οποιονδήποτε τρόπο για ένα τέτοιο περιστατικό, είναι υποχρεωμένη να το ερευνήσει και να σχηματίσει δικογραφία. Ακόμη κι αν το θύμα δεν θέλει να προχωρήσει σε κατάθεση, αναλαμβάνει ο αστυνομικός που ενημερώθηκε για το περιστατικό να κάνει την κατάθεση στον εισαγγελέα.
«Μια γυναίκα 82 χρονών βρήκε το κουράγιο να μας πάρει τηλέφωνο και, με αφορμή το τελευταίο περιστατικό που έγινε σε βάρος της, να μας πει πως και όλη της τη ζωή την πέρασε έτσι! Με τον άντρα της να τη χτυπάει».
Υπάρχουν περιπτώσεις που ο δράστης καταδικάζεται πρωτοδίκως αλλά με αναστολή. Και ξαναδιαπράττει το αδίκημα με ολέθρια μερικές φορές αποτελέσματα. Τι λέτε γι’ αυτό;
Στη δικαιοδοσία μας είναι να κάνουμε πλήρη καταγραφή των περιστατικών όπου αποτυπώνεται όλη η επικινδυνότητα του δράστη, να διερευνούμε εάν έχει ξανακάνει το αδίκημα ώστε να μπορεί ο εισαγγελέας να δει την υποτροπή και να το συνεκτιμήσει. Όντως υπάρχουν περιπτώσεις που ο δράστης καταδικάζεται πρωτοδίκως, αλλά με αναστολή διαπράττει το ίδιο αδίκημα. Όμως είναι αρμοδιότητα των δικαστικών αρχών οι όροι της ανατολής. Εμείς παρουσιάζουμε στον εισαγγελέα όλα τα δεδομένα. Γι’ αυτό και έχουν υπάρξει περιπτώσεις στις οποίες ο εισαγγελέας έχει διατάξει άμεση έκτιση της ποινής του δράστη.
Πόσα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας φτάνουν ως τα ΑΤ της Θεσσαλονίκης;
Σε εβδομαδιαία βάση στη Θεσσαλονίκη έχουμε περίπου 60 με 70 περιστατικά. Στη συντριπτική τους πλειονότητα τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας –όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη, σε όλη την Ελλάδα– είναι γυναίκες, παρότι υπάρχουν και ανήλικοι αλλά και άνδρες θύματα.
Ποιο είναι το προφίλ των θυμάτων;
Η ενδοοικογενειακή βία διατρέχει όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, όλες τις θρησκείες, όλα τα επαγγέλματα, όλες τις ηλικίες. Υπάρχουν και πάρα πολλές ηλικιωμένες, 80 χρονών γυναίκες που έρχονται να μας καταγγείλουν την κακοποίηση που βίωσαν όλα τους τα χρόνια. Μια γυναίκα 82 χρονών βρήκε το κουράγιο να μας πάρει τηλέφωνο και, με αφορμή το τελευταίο περιστατικό που έγινε σε βάρος της, να μας πει πως και όλη της τη ζωή την πέρασε έτσι! Με τον άντρα της να τη χτυπάει.
Η γυναίκα αυτή, έπειτα από λίγες εβδομάδες, πέθανε. Όχι από το χτύπημα, δεν υπήρχε δηλαδή αιτιώδης συνάφεια. Πέθανε από παθολογικά αίτια. Φανταστείτε όμως τι ζωή έζησε αυτή η γυναίκα! Πενήντα χρόνια παντρεμένη με τον άντρα της να την κακοποιεί, βρήκε το κουράγιο στα 82 της να το καταγγείλει και δύο βδομάδες μετά πέθανε…
Τι απέγινε με τον συγκεκριμένο σύζυγο;
Συνελήφθη.
Υπάρχει κάποιο περιστατικό που δεν πρόκειται να ξεχάσετε ποτέ;
Ήταν ένα ζευγάρι μέσα στο αυτοκίνητό του. Κάποια στιγμή ο άνδρας σταμάτησε το αυτοκίνητο σε έναν πολύ κεντρικό δρόμο της Θεσσαλονίκης, βγήκε από αυτό, άρπαξε τη γυναίκα από τα μαλλιά και την έσερνε στον δρόμο. Μας ειδοποίησε ένας ευσυνείδητος πολίτης που είδε τη σκηνή, ο οποίος μάλιστα κατέθεσε στο ΑΤ. Η γυναίκα/θύμα αρνήθηκε ότι είχε υποστεί αυτήν τη συμπεριφορά. Αποδέχτηκε μόνο ότι μάλωσε με τον σύντροφό της. Θέλω να πω ότι, βάσει της κατάθεσης του μάρτυρα του περιστατικού, ενημερώθηκε ο εισαγγελέας και συνελήφθη ο δράστης.
Κάνουν συχνά πίσω οι γυναίκες;
Συμβαίνει συχνά… Μπορεί να καταγγείλουν ένα περιστατικό, αλλά να ζητήσουν να μη δοθεί συνέχεια… Υπάρχουν γυναίκες που θέλουν να αποσύρουν την έγκλιση.
Γιατί νομίζετε;
Είναι πάρα πολλοί οι λόγοι. Συναισθηματικοί, οικονομικής εξάρτησης, φόβος, να έχει απειληθεί από τον σύντροφο ότι θα της πάρει τα παιδιά…
Τι θα μπορούσε να γίνει ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα η ενδοοικογενειακή βία από την πλευρά της πολιτείας;
Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στη Θεσσαλονίκη ξέρουμε ότι συχνά οι θέσεις των ξενώνων για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας είναι καλυμμένες, με αποτέλεσμα εάν κάποιο θύμα θελήσει να μείνει σε ξενώνα αλλά δεν υπάρχει θέση, να πρέπει να παραπεμφθεί σε δομή άλλου νομού, κάτι που έχει μεγαλύτερη δυσκολία. Οπότε θα ήταν πολύ θετικό εάν αυξανόταν ο αριθμός αυτών των δομών. Επίσης, οι υποστηρικτικές υπηρεσίες να λειτουργούν και τα απογεύματα και τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες. Η βία δεν έχει ωράριο…
«Όταν μια οικογένεια μεγαλώνει τα αγόρια της με τρόπο που να μη γίνονται υποψήφιοι δράστες και τα κορίτσια έτσι ώστε να μην είναι υποψήφια θύματα, θα αρχίσει σιγά σιγά να αλλάζει η κοινωνία».
Το φαινόμενο έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, σωστά;
Από το 2020 και μετά, δηλαδή μετά την πανδημία, έχει σίγουρα αυξητικές τάσεις. Δεν ξέρω όμως εάν πράγματι τα κρούσματα είναι περισσότερα ή αν έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες – όχι τα περιστατικά. Είναι αλήθεια πως οι γυναίκες μιλάνε πιο εύκολα πια συγκριτικά με το παρελθόν, και δεν φοβούνται να έρθουν στην αστυνομία για να καταγγείλουν τη βία που υφίστανται. Αλλά και ο κόσμος είναι πιο ευαισθητοποιημένος και όταν αντιληφθεί κάτι, το καταγγέλλει.
Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που τα περιστατικά δεν έχουν αποτραπεί, ενώ θα μπορούσαν ίσως…
Υπάρχουν υποθέσεις που καταγγέλλεται άμεσα αδίκημα ενδοοικογενειακής βίας και υποθέσεις για τις οποίες υπάρχουν υπόνοιες. Σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει περαιτέρω διερεύνηση. Δεν τις αφήνουμε στο έλεός τους. Αντιθέτως, κάνουμε μεγάλη έρευνα και ενημερώνουμε τον εισαγγελέα και φυσικά τον επόπτη της αστυνομίας για όλα τα ευρήματα.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζετε προσωπικά; Όχι ως αστυνομικός.
Βλέπω να τελούνται τέτοιες βίαιες πράξεις σε γυναίκες, σε ανήλικα παιδιά, ακόμη και σε νεογέννητο μωρό 30 ημερών, το οποίο είχε κακοποιήσει ο πατέρας του. Το ψυχολογικό φορτίο και ως γυναίκα και ως μάνα είναι πολύ μεγάλο. Όμως, δεν έχω σκεφτεί ποτέ να ζητήσω να αλλάξω πόστο γιατί νιώθω ότι μπορώ να βοηθήσω, τουλάχιστον στον βαθμό που μου αναλογεί.
Είστε αισιόδοξη για το μέλλον; Θα μπορούσε ποτέ να πάψει να υπάρχει ενδοοικογενειακή βία;
Η ενδοοικογενειακή βία είναι θέμα πολύπαραγοντικό και γενικότερης κοινωνιολογικής προσέγγισης. Όμως, θα μπορούσα να πω πως όταν μια οικογένεια μεγαλώνει τα αγόρια της με τρόπο που να μη γίνονται υποψήφιοι δράστες και τα κορίτσια έτσι ώστε να μην είναι υποψήφια θύματα, θα αρχίσει σιγά σιγά να αλλάζει η κοινωνία. Αυτή η αλλαγή όμως σε αυτή τη φάση δεν μπορεί να προσδιοριστεί.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Η Σεξεργασία Είναι ένα Κατάστημα Λιανικής
