Βιβλία ή δέντρα; Παραδοσιακές αναγνωστικές συνήθειες ή προστασία του περιβάλλοντος; Χαρτί ή βλάστηση;
Η αλήθεια είναι πως τα χαρτόδετα βιβλία δεν είναι ιδιαίτερα φιλικά προς το περιβάλλον. Για να έχουμε μια ενδεικτική εικόνα, ένα χαρτόδετο βιβλίο –από την παραγωγή έως την πώλησή του– εκπέμπει στην ατμόσφαιρα 1 κιλό CO₂, όσο και το να παρακολουθεί κανείς 6 ώρες τηλεόραση.
Η συζήτηση σχετικά με το αν το έντυπο βιβλίο επιβαρύνει τη φύση περισσότερο από το ηλεκτρονικό μοιάζει με debate δίχως τέλος. Μερικές φορές ωστόσο, έστω σπάνιες, η φαντασία και –γιατί όχι; – το όραμα κάποιων ανθρώπων μπορούν μετατρέψουν τις στείρες αντιπαραθέσεις σε εμπνευσμένες διεξόδους.
O Ινδός συγγραφέας Amitav Ghosh είναι ο 12ος συγγραφέας που, πριν από λίγες ημέρες, προστέθηκε στον κατάλογο των λογοτεχνών που θα συνεισφέρουν με έργο τους στη Βιβλιοθήκη του Μέλλοντος (Future Library).
Ένα Μεγαλόπνοο Σχέδιο
Η Βιβλιοθήκη του Μέλλοντος είναι δημόσιο έργο τέχνης, το οποίο εμπνεύστηκε η Σκωτσέζα Katie Paterson. Η εικαστικός, που θεωρείται από τις κορυφαίες καλλιτέχνιδες της γενιάς της, εκτός των άλλων, έχει συνεργαστεί με επιστήμονες από όλο τον κόσμο προκειμένου να αποτυπώσει στα έργα της τις προσωπικές, ποιητικές, φιλοσοφικές σχέσεις των ανθρώπων με το φυσικό τους περιβάλλον.
Με αυτή την εμπειρία στη φαρέτρα της, το 2014 προχώρησε στον σχεδιασμό της Βιβλιοθήκης του Μέλλοντος, στη συγκέντρωση δηλαδή 100 λογοτεχνικών βιβλίων γραμμένων ειδικά για το εγχείρημα, τα οποία θα μείνουν σφραγισμένα για 100 ολόκληρα χρόνια. Τότε, το 2114, τα βιβλία αυτά θα εκδοθούν σε περιορισμένα αντίτυπα σε χαρτί, που θα προκύψει από τα 1.000 δέντρα που φυτεύτηκαν ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό στο δάσος του Νόρντμαρκ, στο βόρειο τμήμα του Όσλο.
Το Σιωπηλό Δωμάτιο
Μέχρι να εκδοθούν τα βιβλία αυτά θα φυλάσσονται σε μια ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα στη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Όσλο, το αποκαλούμενο Σιωπηλό Δωμάτιο, το οποίο βλέπει στο δάσος του Νόρντμαρκ και είναι κατασκευασμένο με 100 στρώσεις κυματιστού, σκαλιστού ξύλου. Από το 2022 η αίθουσα είναι επισκέψιμη, αλλά τα χειρόγραφα που φυλάσσονται ή θα τοποθετηθούν εκεί στο μέλλον δεν μπορεί να τα διαβάσει κανείς.
Το project της Katie Paterson, το οποίο έχει ως πυρήνα τη φύση και την ανθρώπινη δημιουργία, αμφισβητεί την τάση της εποχής να σκεφτόμαστε με ταχύτητα, μόνο το σήμερα και τον εαυτό μας. Στοχεύει να αφήσει κληρονομιά στις επόμενες γενιές την αντίληψη πως οι φυσικοί μας πόροι και η χαρά που βρίσκουμε στα βιβλία είναι αγαθά πολύτιμα. Κι αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ.
Το μεγαλόπνοο σχέδιο της Σκωτσέζας καλλιτέχνιδας και των συνεργατών της έχει την υποστήριξη του νορβηγικού κράτους. Εντάσσεται στη Slow Space φιλοσοφία ενός προγράμματος που εφαρμόστηκε στο Όσλο από το 2010 έως το 2014 και αποτελεί μέρος του ευρύτερου κινήματος Slow, το οποίο προάγει την αργή ζωή, τη βιωσιμότητα και την επανασύνδεση με τον χώρο και τον χρόνο.
Όπως λέει η ίδια η Paterson: «Υπάρχει μια μαγική, στοχαστική αίσθηση στο δάσος. Ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να το επισκεφθούν, να κάνουν αυτό το ταξίδι και, κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, να παρακολουθήσουν το δάσος να μεγαλώνει και να αλλάζει. Χρόνο με τον χρόνο, τα λόγια των συγγραφέων σχηματίζουν αόρατα κεφάλαια στα δέντρα των οποίων οι αφηγήσεις θα ανασυνταχθούν έναν αιώνα αργότερα».
Η πίστη στην πολιτιστική κληρονομιά, στο μεγαλείο της φύσης, στη συνέχεια των πραγμάτων, στην αξία του χρόνου, στην αντίσταση στους φρενήρεις ρυθμούς της τεχνολογικής ζωής μας, στο χάρτινο βιβλίο είναι, στην περίπτωση της Βιβλιοθήκης του Μέλλοντος, συλλογική υπόθεση.
Μαζί με την Katie Paterson, μια ομάδα ανθρώπων εγγυάται πως το project θα παραμείνει ζωντανό τουλάχιστον μέχρι να τα εκατοστίσει. Γιατί όχι; Άλλωστε, ο πυρήνας του αποτελείται από συγγραφείς· ανθρώπους που πιστεύουν με τον δικό τους τρόπο στην αιωνιότητα και αισιοδοξούν, όπως η Καναδή συγγραφέας Margaret Atwood, πως σε έναν αιώνα θα υπάρχουν ακόμη άνθρωποι οι οποίοι θα διαβάζουν τυπωμένα και όχι ηλεκτρονικά βιβλία. Κι ακόμη, όπως λέμε όσοι συντασσόμαστε με την αισιοδοξία της Atwood, θα υπάρχουν δάση για να μπορούμε να διαβάζουμε σε αυτά τα τυπωμένα μας βιβλία.
ΥΓ. Μέχρι στιγμής τα χειρόγραφα που βρίσκονται κλειδωμένα στο Σιωπηλό Δωμάτιο είναι των συγγραφέων: Margaret Atwood, David Mitchell, Sjón, Elif Shafak, Han Kang, Karl Ove Knausgård, Tsitsi Dangarembga, Judith Schalansky, Valeria Luiselli, Tommy Orange, Amitav Ghos.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Cancelling και Επιλεκτική Ευαισθησία
Η «Ορέστεια» και τα SOS Αναπάντητα Ερωτήματα του Βίου
Sushila Karki, η Πρωθυπουργός του Νεπάλ και το «Κοινοβούλιο» Discord
