Την Ημέρα των Φτωχών, ο πάπας Λέων ΙΔ’ γευμάτισε στο Βατικανό με 1.300 ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο – άστεγους, μετανάστες, άτομα που διανύουν μια δύσκολη περίοδο. Ανάμεσά τους ήταν και μια ομάδα 48 τρανς ατόμων, συνεχίζοντας και τιμώντας μια παράδοση ένταξης και αποδοχής που είχε εγκαινιάσει ο πάπας Φραγκίσκος.
Ήταν επίσης εκείνος που θεμελίωσε αυτήν τη μέρα, που γιορτάζεται κάθε Νοέμβριο, ζητώντας από τους πιο τυχερούς «να σπάσουν την εσωτερική κώφωση που μας εμποδίζει να ακούσουμε την πνιχτή κραυγή πόνου των πιο εύθραυστων» ανθρώπων της κοινωνίας.
Ο πάπας Φραγκίσκος συναντούσε συχνά τρανς Καθολικούς σε γενικές ακροάσεις. «Ποιος είμαι εγώ να κρίνω;» έλεγε και με αυτή τη φράση καλούσε την Καθολική Εκκλησία να τους αγκαλιάσει όλους, ακόμα και εκείνους που έρχονταν σε σύγκρουση με τις διδασκαλίες της. Το πρωτοφανές άνοιγμά του προς τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα ήταν ίσως η πιο μεγαλειώδης κίνηση εξωστρέφειας της θητείας του, αλλά όχι και αναίμακτη, μια και είχε επικριθεί σκληρά.
Η σχέση αυτή έχει τις ρίζες της στην αρχή της πανδημίας, το 2020, στην παραθαλάσσια πόλη Τορβαϊάνικα, περίπου 35 χιλιόμετρα νότια του Βατικανού. Στην είσοδο της Εκκλησίας της Αμόλυντης Ευλογημένης Παρθένου σχηματίζονταν ουρές ανθρώπων –εποχικοί εργάτες, Ιταλοί αλλά και νεοαφιχθέντες μετανάστες–, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν το γεύμα τους. Ο εφημέριος, ο Andrea Conocchia, προσπαθούσε να καλωσορίσει τους πάντες, όμως οι ανάγκες ήταν τεράστιες.
Ο πάπας Φραγκίσκος είχε εκφράσει με πολλούς τρόπους και σε πολλές περιστάσεις πως η φτώχεια δεν είναι μόνο ζήτημα ιδιωτικής φιλανθρωπίας, αλλά κοινωνικό πρόβλημα με δομικές αιτίες.
Μια μέρα εμφανίστηκε ανάμεσα στο πλήθος μια τρανς γυναίκα, η Naomi Cabral, από την Αργεντινή, για να ακολουθήσουν στη συνέχεια κι άλλες. Δεν μπορούσαν πλέον να αγοράσουν τρόφιμα, δεν είχαν πια πελάτες. Αλλά και η ενορία δεν μπορούσε να βοηθήσει, μια και οι ακυρωμένες λειτουργίες περιόριζαν τα έσοδα. Ο εφημέριος πρότεινε στη Naomi και στις φίλες της να γράψουν απευθείας στον πάπα.
Και, πράγματι, δεν άργησε να καταφθάσει βοήθεια, τρόφιμα και χρήματα, καθώς και μια πρόσκληση να λάβουν εμβόλια κατά της Covid. «Εμβολιαστήκαμε πριν από τους Ιταλούς!» έλεγε γελώντας η Marcela De Marco, μια τρανς γυναίκα από την Ουρουγουάη.
Και όταν ζήτησαν να τον ευχαριστήσουν από κοντά, δεν άργησαν να λάβουν το μήνυμα: «Ο πάπας θέλει να σας συναντήσει». Το 2022, μια μικρή ομάδα από 4 Λατινοαμερικανές τρανς γυναίκες βρέθηκε στο Βατικανό. «Ο Πάπας Φραγκίσκος δεν μας έκρινε, μας άκουσε», θυμάται η Minerva Motta από το Περού, ενώ η Παραγουανή Laura Esquivel έλεγε: «Του φίλησα το χέρι κι εκείνος φίλησε δικό μου».
«Remember that we are all equal before the eyes of God» (=Να θυμάστε ότι είμαστε όλοι ίσοι στα μάτια του Θεού) ήταν τα λόγια του σε μια από τις συναντήσεις τους.
Κοινωνικό Πρόβλημα με Δομικές Αιτίες
Όμως ο πάπας Φραγκίσκος δεν νοηματοδοτούσε τη μέρα με απλές πράξεις φιλανθρωπίας. Για εκείνον ήταν μια μέρα ειλικρινούς συνάντησης με τους φτωχούς, όπου μπορούσε να αναπτυχθεί μια αμοιβαία σχέση και όχι απλώς μια σχέση «δούναι και λαβείν», μια εκατέρωθεν προσφορά πνευματική.
Άλλωστε, είχε εκφράσει με πολλούς τρόπους και σε πολλές περιστάσεις πως η φτώχεια δεν είναι μόνο ζήτημα ιδιωτικής φιλανθρωπίας, αλλά κοινωνικό πρόβλημα με δομικές αιτίες.
Ειδικά στις χώρες όπου η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου είναι δύσκολη ή περιορισμένη, η πρόσβαση σε δικαιώματα (π.χ. αλλαγή εγγράφων, ιατρική περίθαλψη) μπορεί να είναι έως και αδύνατη.
Για τα τρανς άτομα, σε αυτές τις δομικές αιτίες προστίθενται αποκλεισμοί που τις περιθωριοποιούν ακόμα περισσότερο. Δεν χρειαζόμαστε την επιβεβαίωση της έκθεσης του ΟΗΕ/UNDP για το ότι πολλά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, αλλά ειδικά τα τρανς, βιώνουν αποκλεισμό από την αγορά εργασίας, από κοινωνικές υπηρεσίες κ.ά. – αποκλεισμοί που τα οδηγούν σε ελάχιστες επιλογές σε ό,τι αφορά την επιβίωσή τους.
Ή ότι η βία και οι διακρίσεις κατά των τρανς και άλλων ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων παραβιάζουν διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα και έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και την κοινωνική τους ενσωμάτωση, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ειδικά στις χώρες όπου η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου είναι δύσκολη ή περιορισμένη, η πρόσβαση σε δικαιώματα (π.χ. αλλαγή εγγράφων, ιατρική περίθαλψη) μπορεί να είναι έως και αδύνατη.
Επιπλέον, στη συνθήκη των διακρίσεων και του αποκλεισμού, οι επιθέσεις και η βία εναντίον τους είναι σχεδόν αναπόφευκτες. Σύμφωνα με το Trans Murder Monitoring (TMM) του Transgender Europe (TGEU), μεταξύ 1 Οκτωβρίου 2023 και 30 Σεπτεμβρίου 2024 δολοφονήθηκαν 350 τρανς και gender‑diverse άτομα. Η πλειονότητα καταγράφηκε στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις δολοφονίες δεν αναφέρονται επίσημα ή δεν αναγνωρίζεται η τρανς ταυτότητα του θύματος, άρα τα πραγματικά νούμερα μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερα.
Πρόσφατα στην Αμερική, η κυβέρνηση Trump απαίτησε να αφαιρεθούν αναφορές στην ταυτότητα φύλου και στην ύπαρξη τρανς και μη δυαδικών ατόμων από το ομοσπονδιακό πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής Personal Responsibility Education Program, διαφορετικά οι πολιτείες κινδυνεύουν να χάσουν εκατομμύρια δολάρια χρηματοδότησης.
Οι 11 πολιτείες και δύο περιοχές που συμμορφώνονται –στις οποίες καταγράφονται περισσότερα από 120.000 τρανς άτομα ηλικίας μεταξύ 13 και 17 ετών– έχουν νομοθετικά σώματα υπό τον έλεγχο των Ρεπουμπλικανών. Άλλες 16 πολιτείες και η Ουάσινγκτον D.C. έχουν καταθέσει μήνυση κατά της απαίτησης της κυβέρνησης, υποστηρίζοντας ότι καταπατά την εξουσία του Κογκρέσου, το οποίο έχει εγκρίνει το πρόγραμμα. Όλες οι πολιτείες που συμμετέχουν στη μήνυση έχουν Δημοκρατικούς κυβερνήτες.
«Το ότι κάθισε ανάμεσά μας είναι καλό σημάδι, έτσι δεν είναι;» είπε η Alessia, παρά την όχι και τόσο θερμή υποδοχή που έλαβαν.
Φέτος, εξ Αποστάσεως…
Φέτος, στο γεύμα της Ημέρας των Φτωχών, κανένα τρανς άτομο δεν κάθισε στο ίδιο τραπέζι με τον πάπα, όπως παλιότερα. Η Alessia Nobile, μια Ιταλίδα τρανς συγγραφέας, είπε ότι κατάφερε μόνο να δώσει στον νέο πάπα ένα γράμμα «εκ μέρους της τρανς κοινότητας» πριν εκείνος «χαμογελάσει» και προχωρήσει. Άλλοι δεν μπόρεσαν καν να φτάσουν αρκετά κοντά ώστε να του μιλήσουν. «Το ότι κάθισε ανάμεσά μας είναι καλό σημάδι, έτσι δεν είναι;» είπε η Alessia, παρά την όχι και τόσο θερμή υποδοχή που έλαβαν.
Από την πλευρά τους, οι διοργανωτές του Βατικανού επιμένουν ότι δεν υπάρχει κάποια συνωμοσία και πως η κατανομή των θέσεων ήταν τυχαία, αρνούμενοι ότι υπήρξε οποιαδήποτε σκόπιμη προσβολή. Είναι γνωστό, ωστόσο πως ο πάπας Λέων ΙΔ’, αν και θεωρείται συνεχιστής του πάπα Φραγκίσκου, καθώς συμμερίζεται την «πολιτική» του για το περιβάλλον και για τους πρόσφυγες και μετανάστες, δεν έχει εκφραστεί με τον ζήλο του προκατόχου του σε ό,τι αφορά τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.
***
Κάθε χρόνο, το μήνυμα της Ημέρας των Φτωχών είναι διαφορετικό, ανάλογα με τις κοινωνικές και πνευματικές ανάγκες που αναδύονται. Φέτος, αφορούσε την ολοένα μεγαλύτερη φτωχοποίηση των πληθυσμών του κόσμου.
«Η βοήθεια προς τους φτωχούς είναι θέμα δικαιοσύνης πριν να είναι ζήτημα φιλανθρωπίας. Όπως παρατηρεί ο Άγιος Αυγουστίνος: “Δίνεις ψωμί σε έναν πεινασμένο· αλλά θα ήταν καλύτερο να μην ήταν κανείς πεινασμένος, ώστε να μη χρειαζόταν να το δώσεις. Ντύνεις τον γυμνό, αλλά θα ήταν καλύτερο όλοι να ήταν ντυμένοι, ώστε να μην υπήρχε ανάγκη να καλύψεις αυτή την έλλειψη”», αναφέρεται στο μήνυμα, και πως «Η εργασία, η εκπαίδευση, η στέγαση και η υγεία είναι τα θεμέλια μιας ασφάλειας που δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί με τη χρήση όπλων».
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Άμβλωση και Προσωπικότητα Υπό Απειλή
H Elif Shafak και η Lea Ypi Λένε πως η Μνήμη Είναι Θεραπευτική
