Κάθε τελευταία Τετάρτη του Απριλίου, από το 1992, έχει κηρυχθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση Ακουστικής ως Διεθνής Ημέρα Ευαισθητοποίησης για το Θόρυβο.
Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε θόρυβο κάθε ανεπιθύμητο και ενοχλητικό ήχο. Είναι βέβαια σαφές ότι πρόκειται για μια έννοια με υποκειμενική διάσταση. Για παράδειγμα, για έναν φίλαθλο ο θόρυβος του γηπέδου -οι κόρνες, τα σφυρίγματα, οι φωνές κ.λπ.- δεν ορίζεται ως θόρυβος, εφόσον εκείνη τη στιγμή ο ίδιος απολαμβάνει αυτούς τους ήχους και πιθανόν συμμετέχει στην πρόκλησή τους.
Αντιθέτως, για κάποιον που ζει μόνιμα απέναντι από αυτό το γήπεδο, οι εν λόγω ήχοι, μάλλον δεν είναι ευχάριστοι και επιθυμητοί. Ο ήχος διαδίδεται με τη μορφή κυμάτων, τα οποία παράγονται από σώματα που εκτελούν μηχανικές ταλαντώσεις.
Σαφώς, στα μεγάλα αστικά συγκροτήματα οι πηγές θορύβου είναι περισσότερες και το πρόβλημα της ηχορύπανσης καθίσταται εντονότερο.
Μεταξύ πομπού και δέκτη είναι απαραίτητο να υπάρχει οποιοδήποτε υλικό μέσο, καθώς είναι τα δικά του μόρια ύλης που, εξαιτίας ενός ερεθίσματος, ασκούν δυνάμεις στα γειτνιάζοντα μόρια, τα φέρουν εκτός θέσης ισορροπίας κι έτσι ο ήχος ταξιδεύει.
Πηγές Αστικού Θορύβου
Στη διάρκεια της ημέρας, το επιτρεπτό μέγιστο όριο θορύβου ανέρχεται στα 70dB, ενώ τη νύχτα τα επίπεδα θορύβου περιβάλλοντος δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 30dB. Είναι εύλογο ότι οι ήχοι που πλησιάζουν στο κατώφλι έντασης δεν παραμένουν ευχάριστοι ή υποφερτοί για πολλή ώρα. Σαφώς, στα μεγάλα αστικά συγκροτήματα οι πηγές θορύβου είναι περισσότερες και το πρόβλημα της ηχορύπανσης καθίσταται εντονότερο.
Πηγές αστικού θορύβου αποτελούν οι μηχανές, τα οχήματα δημόσιας και ιδιωτικής χρήσης, τα μέσα σταθερής τροχιάς και, γενικότερα, η οδική κυκλοφορία, τα κέντρα διασκέδασης, τα αεροπλάνα, οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις, καθώς και οι εξωτερικές μονάδες κλιματιστικών συσκευών, τα επαγγελματικά ψυγεία και τα αυτοκίνητα-ψυγεία, τα εργοτάξια και οι οικοδομές, τα πλυντήρια, τα φανοποιεία, τα συνεργεία, οι σταθμοί αυτοκινήτων, οι αθλητικές εγκαταστάσεις, αλλά και οι λαϊκές αγορές.
Πέραν των προβλημάτων ακοής, η ηχορύπανση μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει άλλα προβλήματα υγείας, όπως αυξημένη πίεση και καρδιαγγειακές νόσους, ημικρανίες, ταχυπαλμίες, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη και μαθησιακές δυσκολίες.
Επιπλέον, ήχους υψηλής έντασης συχνά προκαλούν οι κοινωνικές δραστηριότητες, με τους θορύβους να προέρχονται από εγκαταστάσεις αναψυχής, σχολεία, οικόσιτα ζώα και καμπάνες εκκλησιών. Επίσης, όπως αναφέρει η Εθνική Υπηρεσία Πάρκων των Ηνωμένων Πολιτειών, υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία σχετικά με τις επιβλαβείς επιπτώσεις του ανθρωπογενούς θορύβου στην άγρια φύση.
Πολλά είδη βασίζονται στην ακουστική επικοινωνία μεταξύ των μελών τους για να βρουν τροφή ή να προσελκύσουν αναπαραγωγικό ταίρι. Η ηχορύπανση μπορεί να επηρεάσει αυτές τις λειτουργίες επιφέροντας καταστροφικά αποτελέσματα.
Η Ηχορύπανση Επιβαρύνει Πολύ την Υγεία
Δυστυχώς, σύμφωνα με την έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας “Burden of disease from environmental noise: Quantification of healthy life years lost in Europe”, η ηχορύπανση βρίσκεται -μετά την ατμοσφαιρική ρύπανση- στη δεύτερη θέση της κατάταξης των περιβαλλοντικών κινδύνων για την υγεία.
Η διαρκής έκθεση σε θορύβους υψηλής έντασης επιφέρει μακροπρόθεσμες συνέπειες, τόσο για τη σωματική, όσο και για την ψυχική υγεία των ατόμων που εκτίθενται σε αυτούς. Η ακοή μπορεί να υποστεί βλάβες ακόμη κι από τους θορύβους μέτριας έντασης, εάν υποβάλλεται σε αυτούς για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Πέραν των προβλημάτων ακοής, η ηχορύπανση μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει άλλα προβλήματα υγείας, όπως αυξημένη πίεση και καρδιαγγειακές νόσους, ημικρανίες, ταχυπαλμίες, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη και μαθησιακές δυσκολίες.
Όπως υποστηρίζει ο καρδιολόγος του Πανεπιστημίου Johannes Gutenberg στο Mainz της Γερμανίας Thomas Münzel, ο θόρυβος ενεργοποιεί τους μηχανισμούς στρες στον άνθρωπο και την περίφημη αντίδραση “fight or flight”.
Η έκκριση αδρεναλίνης και κορτιζόλης προκαλούν φυσιολογικές αλλαγές στην αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό. Ενώ, αρχικά, μια τέτοια αντίδραση είναι φυσιολογική και χρήσιμη, όταν καταστεί μόνιμη και διαρκώς ενεργοποιημένη λόγω ανεπιθύμητων θορύβων, προκαλεί βλάβες σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο. Τα άτομα που ζουν σε περιοχές με έντονη ηχορύπανση είναι συχνά ευερέθιστα, οξύθυμα, εμφανίζουν υψηλά ποσοστά άγχους, κατάθλιψης, καθώς και δυσκολίες συγκέντρωσης, εκμάθησης και απομνημόνευσης.
Σε τάξεις όπου υπάρχει ηχορύπανση, οι μαθητές έχουν σημαντικά χαμηλότερη απόδοση από μαθητές άλλων τάξεων του ίδιου σχολείου όπου ο θόρυβος είναι λιγότερος. Μία από τις αιτίες αυτής της διαφοράς στην απόδοση των μαθητών εντοπίζεται στη δυσκολία διάκρισης των ερεθισμάτων που προσφέρει ο καθηγητής και άρα στη λανθασμένη αναπαραγωγή τους. Σχετικά με τα εργασιακά περιβάλλοντα, η ηχορύπανση φαίνεται να μειώνει την παραγωγικότητα, να αυξάνει τα ατυχήματα, άρα και τις ημέρες απουσίας από την εργασία και να εμποδίζει την αποτελεσματική επικοινωνία.
Κοινοτική Οδηγία για την Αντιμετώπιση του Θορύβου
Η αντιμετώπιση της ηχορύπανσης οφείλει να αποτελεί μέλημα των αρμόδιων αρχών προστασίας του περιβάλλοντος και να περιλαμβάνεται στα σχέδια αναβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος. Για την Ευρώπη, υφίσταται η κοινοτική οδηγία 2002/49, η οποία δημιουργήθηκε ως κοινή βάση για το πρόβλημα του θορύβου.
Ορισμένα μέτρα αντιμετώπισης της ηχορύπανσης αποτελούν η τοποθέτηση ασφάλτου χαμηλής στάθμης θορύβου στο οδικό δίκτυο, η τοποθέτηση ηχητικών φραγμάτων στους μεγάλους αυτοκινητοδρόμους, η χρήση αθόρυβων ελαστικών σε οχήματα δημόσιων μεταφορών και η δημιουργία υποδομών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Η βασική απαίτησή της είναι η κατάρτιση Στρατηγικών Χαρτών Θορύβου από τα κράτη-μέλη. Οι Χάρτες Θορύβου χρησιμεύουν στην αξιολόγηση του αριθμού των Ευρωπαίων των οποίων η ζωή διαταράσσεται από το θόρυβο. Ωστόσο, η εν λόγω οδηγία δεν θεσμοθετεί τα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια θορύβου.
Οι αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών οφείλουν να καταρτίσουν προγράμματα δράσης για τη μείωση του θορύβου, καθώς η οδηγία δεν υποδεικνύει αντίστοιχα μέτρα εφαρμογής. Για την Ελλάδα, ο τελευταίος Χάρτης Θορύβου που αναρτήθηκε στην ηλεκτρονική σελίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος, ήταν εκείνος του 2013.
Συνεπώς, ελλείψει έγκυρων στοιχείων, τα προβλήματα θορύβου δεν μπορούν να αξιολογηθούν και να αντιμετωπιστούν καταλλήλως.
Τα Απαιτούμενα Μέτρα
Ορισμένα μέτρα αντιμετώπισης της ηχορύπανσης αποτελούν η τοποθέτηση ασφάλτου χαμηλής στάθμης θορύβου στο οδικό δίκτυο, η τοποθέτηση ηχητικών φραγμάτων στους μεγάλους αυτοκινητοδρόμους, η χρήση αθόρυβων ελαστικών σε οχήματα δημόσιων μεταφορών και η δημιουργία υποδομών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Επίσης, σημαντική είναι η συνειδητή απόφαση της μετακίνησης με ποδήλατο ή με τα πόδια, που προϋποθέτει βέβαια την βοηθητική πεζοδρόμηση αρκετών αστικών δρόμων. Επιπλέον, οι πόλεις χρήζουν αναδιαμορφώσεως των χώρων πρασίνου, ενώ ιδιαίτερη προσοχή οφείλεται να δοθεί στις προστατευόμενες φυσικές περιοχές.
Θα μπορούσε ακόμη να πραγματοποιηθεί σαφής και υποχρεωτικός διαχωρισμός μεταξύ κατοικημένων ζωνών και περιοχών με εγκαταστάσεις πηγών θορύβου (όπως για παράδειγμα τα αεροδρόμια). Επιπρόσθετα, στα νεόδμητα κτίρια, αλλά και σε όσα ανακαινίζονται, πρέπει να χρησιμοποιούνται μονωτικά υλικά απορρόφησης θορύβου, καθώς και ηχομονωτικά τζάμια.
Αρκετές από αυτές τις λύσεις που προτείνονται ενάντια στην ηχορύπανση είναι, ταυτοχρόνως, ωφέλιμες και για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Για να μπορέσουμε να απαλλαγούμε από αυτόν τον ύπουλο εχθρό, χρειάζεται συνδυασμός διαφορετικών μέτρων, που αφορούν βελτίωση του αστικού σχεδιασμού και του σχεδιασμού των υποδομών.
Πάνω απ’ όλα όμως οφείλουμε να βασιστούμε σε συνειδητές αλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Για το λόγο αυτό, μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί στην εκπαίδευση της νεότερης γενιάς πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, καθώς και στην εκπαίδευση σε αξίες όπως ο σεβασμός των άλλων, που μαθαίνουμε από την ίδια μας την οικογένεια.
Διαβάστε στην αθηΝΕΑ κι άλλα ενδιαφέροντα θέματα για το περιβάλλον και την υγεία:
12 Τρόποι Για να Μειώσεις τα Σκουπίδια Που Πετάς
