Αρκετό θόρυβο έχει προκαλέσει η πρωτοβουλία της Puffin Books να «διορθώσει» ορισμένα σημεία στα βιβλία του πολυδιαβασμένου και πολυμεταφρασμένου Roald Dahl, συγγραφέα μεταξύ άλλων των «Ματίλντα» και «Ο Τσάρλι και το Εργοστάσιο της Σοκολάτας». Να σημειώσω ότι ο Dahl απεβίωσε το 1990.
Έπειτα από πολλή συζήτηση, ο εκδοτικός οίκος έκανε πίσω και θα κυκλοφορεί τα βιβλία του συγγραφέα σε δύο εκδοχές: την κλασική και την αναθεωρημένη. Η υπόθεση, ωστόσο, πυροδότησε έναν διάλογο για το αν έχει λογική μια επανεγγραφή ή μια διόρθωση «εδώ και εκεί» σε έργα συγγραφέων που δεν ανταποκρίνονται στα πρότυπα της πολιτικής ορθότητας της εποχής μας. Και καθώς μιλάμε για βιβλία και λογοκρισία, στο μυαλό μας έρχεται αυτόματα το «1984» του George Orwell, στο οποίο τα βιβλία ιστορίας –ειδικότερα– ξαναγράφονται από τους υπαλλήλους του υπουργείου…
Προσωπικά, θεωρώ μεγάλο λάθος την αναχρονιστική και ανιστορική ματιά σε οποιαδήποτε τέχνη. Κατανοώ απόλυτα ότι υπάρχουν κείμενα για τα οποία αποτελεί κοινό τόπο ότι έχουν ξεπεραστεί από την ίδια την εποχή. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι μπορούμε να «διορθώνουμε» με σύγχρονους όρους τους και τις συγγραφείς.
Κάποτε τα παραμύθια είχαν πρίγκιπες, κακές μάγισσες και νάνους – οι κλασικές ιστορίες με τις οποίες μεγαλώσαμε βρίθουν από στερεότυπα. Μπορούμε να προεξοφλήσουμε, ωστόσο, ότι δεν θα φαίνονται το ίδιο «παλιακά» στις γενιές του 2170 τα μετανεωτερικά παραμύθια που γράφονται τώρα; Όχι!
Μπορούμε όμως, όντας ψύχραιμοι, να βάλουμε και συναίσθημα και λογική και να εξηγήσουμε στα παιδιά ακόμα και το «χειρότερο» παραμύθι, που όμως εξακολουθεί να μαγεύει μικρούς και, ενίοτε, μεγάλους. Από το ότι ο λύκος δεν είναι κακός μέχρι το ότι ο Χοντρούλης στα «Πέντε Λαγωνικά» δεν πειράζει που έχει τα κιλά του.
Όσο για τα μυθιστορήματα ή την ποίηση, ας αρχίσουμε τις μομφές και για τον Nabokov, τη Ζωγράφου, τον Grass, τη Woolf, τον Αλεξάκη, την Plath, τον Bukowski, τη Ferrante, τον Fante, την Καρυστιάνη, τον Καζαντζάκη, τη Lee, τον Rimbaud. Προσθέστε εσείς όποιο όνομα θέλετε, τυχαία τα έβαλα. Καταλαβαίνετε το πνεύμα… Ας προσλάβουμε sensitivity readers (επαγγελματίες που διαβάζουν κείμενα και τα απαλλάσσουν από λέξεις ή φράσεις που μπορεί να προσβάλλουν) για όλους τους συγγραφείς που έδωσαν ο ένας στον άλλο τη σκυτάλη στη μακρά ιστορία της λογοτεχνίας μας.
Δεν είναι ελενίτ σε στέγη τα βιβλία για να τα αλλάζουμε επειδή έχουν αμίαντο. Ας «χτίσουν» οι συγγραφείς νέες στέγες σε νέα σπίτια. Αν κάποιο βιβλίο αξίζει να διαβαστεί, ας είναι εκεί, προσβάσιμο πάντα σε μια βιβλιοθήκη, για να διαβαστεί από εκείνους που θα το επιλέξουν. Ακόμα κι αν η ματιά μας έχει αλλάξει, ακόμα κι αν διαβάζουμε αυτά τα βιβλία με ακονισμένα τα αντανακλαστικά μας από τις εξελίξεις του παρόντος χρόνου, κέρδος είναι.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Πάμε για Βιβλία στο Μοναστηράκι; Φύγαμε!
Δέκα Ερωτήσεις Αναζητούν Συγγραφέα | David Mitchell
Ο «Μήνας Μαύρης Ιστορίας» Μέσα από Μαρτυρίες και Βιβλία
