Η ιδέα του «Λεξικού» γεννήθηκε μαζί με το μηνιαίο newsletter της αθηΝΕΑς για την έμφυλη ισότητα, το Νο Man’s Land. Και εμπλουτίζεται με λέξεις που ανακύπτουν από τους προβληματισμούς μας στο «εργαστήρι» αυτό.
Η λέξη του Νοεμβρίου είναι το «Κουτσομπολιό».
Κουτσομπολιό: Από το Ρήμα «Κοψομπολιάζω», Δηλαδή «Κόβω» και «Μπολιάζω»
Πώς γίνεται να εξοβελίζουμε μια λέξη όταν στην καρδιά της κρύβει ελπίδα προκοπής και δύναμης; Με το «μπόλι» δεν δυναμώνουν και πληθύνονται τα φυτά; Με «μπόλι» και οι ιδέες; Ακόμα και οι άνθρωποι;
Όμως οι λέξεις δεν λαθεύουν. Όπως οι άνθρωποι. Που λησμονούν, που «κόβουν και ράβουν» την ιστορία και τις λέξεις που οι ίδιοι δημιουργούν.
Έχουν ξεχάσει πια πως το κουτσομπολιό, στο πρόσωπο της Φήμης, ήταν αγγελιαφόρος του Δία. Γι’ αυτό ο Ησίοδος την απεικονίζει με τρόπο θεϊκό, αλλά με δύο όψεις, όπως όλα, άτακτη και ελαφριά μαζί, που –το χειρότερο– δύσκολα ξεφορτώνεσαι. Ο Αριστοτέλης, πάλι, λέει για το κουτσομπολιό πως, όταν δεν έχει κακόβουλες προθέσεις, είναι απλό κι ευχάριστο.
Έτσι ήταν· οι Αθηναίοι τότε, άντρες και γυναίκες, ελεύθεροι και σκλάβοι, νέοι και γέροι, πλούσιοι και φτωχοί, ενώνονταν στη χαρά της φήμης, που έκανε κύκλους στην αγορά, χωρίς να γνωρίζει κανείς το πώς, αυθόρμητα κι αστραπιαία, «μπόλιαζε» τις κουβέντες στα κουρεία και στα μαγαζιά.
Όμως η φήμη ήταν και δύναμη. Η δύναμη των ταπεινών και των αδύναμων στα δικαστήρια της πόλης. Πάσχιζαν οι διάδικοι να πείσουν πως ό,τι κακό λεγόταν κι ακουγόταν γι’ αυτούς ήταν λόγια μόνο που ήθελαν να βλάψουν.
Και των γυναικών αυτό ήταν το «όπλο», μια και οι ίδιες διάδικοι δεν έγιναν ποτέ, εξόριστες απ’ τον δημόσιο βίο. Λέει ο Δημοσθένης πως έτσι κατάφερε μια μέτοικος να οδηγήσει σε δίκη τον Αριστογείτονα όταν την έβλαψε και τη φοβέριζε πως θα την κάνει σκλάβα. Με όπλο το κουτσομπολιό· αυτό θέριεψε στους δρόμους της πόλης την αδικία που της είχε κάνει, αυτό την έσωσε, κι ας ήταν γυναίκα, κι ας ήταν «ταπεινή».
Παράλληλες οι ιστορίες των ανθρώπων, παράλληλες και οι ιστορίες των λέξεων που ξέπεσαν.
Όπως η αντίστοιχη με τη δική μας λέξη της Εσπερίας. Μια λέξη που ήταν χάδι και έγινε φωτιά.
«Gossip» (=κουτσομπολιό), από τις λέξεις «god» (=θεός) και «sip» (=συγγενής), αρχικά σήμαινε ο «νονός» και χρόνια μετά τις συνοδούς γυναίκες μιας γέννας, για να γίνει σταδιακά μια λέξη-λάβαρο αλληλεγγύης των γυναικών, αφιερωμένη στη φιλία τους.
Στα ήθη και στα έθιμα της μεσαιωνικής Αγγλίας χώραγε και τούτο, οι γυναίκες των μεσαίων και των κατώτερων τάξεων να συναντιούνται στα ταβερνεία, να πίνουν και να συζητούν. Να δουλεύουν, να ράβουν και να πλένουν μαζί.
Το τίμημα δεν άργησε να έρθει.
Στον «Κύκλο του Τσέστερ», στα θεατρικά έργα του 15ου αιώνα, ο Νώε καλεί τη γυναίκα του να σηκωθεί από το ταβερνείο όπου κάθεται με τις φίλες της (gossips) και να μπει στην Κιβωτό. Εκείνη αρνείται, παρεκτός κι αν την αφήσει να πάρει μαζί και τις φίλες της:
«…να ξέρεις πως τη χώρα δεν αφήνω ούτε για αστείο, αν καθεμιά από τις φίλες μου δεν ανεβεί στο πλοίο…».
Η σάτιρα δεν σταμάτησε ποτέ, η επικριτική, για τις ανεξέλεγκτες κι επικίνδυνες για τη δημόσια τάξη γυναίκες, τις «μέγαιρες», τις «μάγισσες» και «στρίγγλες».
Εκκλησία και νόμος εργάστηκαν σκληρά να ορίσουν την υπακοή, που μοιάζει να αποκτά μορφή, το 1567, στο «χαλινάρι της στρίγγλας», ένα φίμωτρο από μέταλλο και δέρμα που έκοβε τη γλώσσα της γυναίκας σαν πήγαινε να μιλήσει.
Το «φίμωτρο της κουτσομπόλας», όπως το είπανε αλλιώς.
Άλλωστε, μετρούσε 20 χρόνια πια το επίσημο διάταγμα που «απαγόρευε στις γυναίκες να συνευρίσκονται για κουβεντολόι» και πρόσταζε τους άνδρες «να τις κρατούν στο σπίτι».
Όταν ξεπέφτουν οι άνθρωποι, ξεπέφτουν και οι λέξεις. Ακόμα κι εκείνες που κρύβουν μέσα τους τόση ομορφιά. Εκείνες που, ακόμα, «μπολιάζουν» για όλους μας, γυναίκες και άνδρες, την κοινή μας ιστορία με τόσα θρυλούμενα και τόσες μαρτυρίες.
• Το Γλωσσάρι της Έμφυλης Ισότητας συνεχίζεται με περισσότερες λέξεις εδώ.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ:
Μια (Γαλλική) Νίκη για Όλες τις Γυναίκες
Sinéad O’Connor | Tίποτα δεν Συγκρίνεται Μαζί σου
