Στέκομαι εκεί, σ’ έναν από τους ψηλότερους βράχους της Αττικής, με τη θέα της από ψηλά να σου κόβει την ανάσα και αντί να απολαμβάνω τη στιγμή αναρωτιέμαι, στο σημείο αυτό εδώ που ξεκουράζεται το σώμα μου, τι να βρίσκεται άραγε από κάτω;
Μα τι περίεργο πράγμα! Νιώθω, ξάφνου, λες και ο Λυκαβηττός είναι ένας μεγάλος καλοστεκούμενος κύριος με ακριβό καπέλο και, αντί να προσέξω τα ωραία χαρακτηριστικά του, αφήνω τα μάτια μου να οδηγηθούν στα παπούτσια του. Επιθυμώ όσο τίποτε να πάω κοντά του και να του πω: “ωραία τα παπούτσια σας και όλα τα άλλα, μα μήπως θα μπορούσα να δω τις κάλτσες σας παρακαλώ”; Μη με παρεξηγείτε, από καιρό ψιθυρίζεται πως στα υπόγεια είναι η θέα.
Κάτω Από το Βράχο, Μια Ανεξερεύνητη Αθήνα
Σε ποιον θα πεις “το ξέρεις πως εδώ που πατάς βρίσκεται μια κρύπτη;” και δε θα θελήσει να μάθει το παρακάτω; Η αθέατη πλευρά ενός μέρους, εξάλλου, είναι και η πιο ελκυστική.
Λίγο νωρίτερα από τη δεκαετία του 1950, τότε που παγκοσμίως όλα ήταν δύσκολα για τους γνωστούς ιστορικούς λόγους, γεννιούνται οι κρύπτες, οι υπόγειες στοές, οι μυστικές είσοδοι, οι χωμένοι σε βράχους λαβύρινθοι με τις κρυμμένες εξόδους διαφυγής που συνθέτουν μια ολόκληρη εποχή, η οποία άφησε τα σημάδια της. Και μπορεί τα σημάδια αυτά να θαφτήκαν κάτω από τα κτίρια, τις πλατείες, τη ζωή που τρέχει στην πόλη, αλλά οι μνήμες είναι νωπές και κατά κάποιο τρόπο, διατηρούν ακόμη την ανάμνησή τους.
Αγαπώ την πόλη μου με τα όλα της, τα καλά και τα άσχημά της. Όμως, αληθινά, τη θαυμάζω που κλείνει μέσα στα παπούτσια της μια προηγούμενη ζωή. Τόσος κόσμος έχει μιλήσει για τον Λυκαβηττό. Έχει αναφερθεί στο ανάστημά του, καθώς είναι το δεύτερο ψηλότερο σημείο του Λεκανοπεδίου -τα Τουρκοβούνια διατηρούν τα πρωτεία- και από εκεί πάνω, φτάνει το μάτι σου στη θάλασσα. Το δίχως άλλο, ο Λυκαβηττός είναι ένα σημείο αναφοράς. Ποιος θα το αμφισβητούσε;
Είναι εκεί που θα πάρεις το κορίτσι σου και θα το πας για να το φιλήσεις για πρώτη φορά, χωρίς να κοπιάσεις με φιοριτούρες, παρά μόνο να της πεις “άνοιξε τα μάτια σου και δες”. Την εντυπωσίασες! Είναι εκεί που θα φτάσεις για να αντικρίσεις τα εκκλησάκια του, τους Αγίους Ισιδώρους και τον ολόλευκο Άγιο Γεώργιο. Εκκλησάκια που δεν προλαβαίνουν να περνάνε στέφανα σε ζευγάρια κάθε χρόνο. Είναι εκεί που θα αφήσεις το χαρταετό να σου φύγει από τα χέρια και θα τον χαζέψεις καθώς θα κρύβεται πίσω από τα σύννεφα. Είναι εκεί που θα καθίσεις μια ολόκληρη νύχτα με τους παλιόφιλους, θα ανοίξεις ένα σκασμό κουτάκια μπίρας κι ύστερα θα θυμηθείτε ιστορίες από το σχολείο.
Είναι όμως και εκεί που κάποτε υπήρξε πόλεμος, βομβαρδισμοί και απώλειες, και που η κυβέρνηση Μεταξά θέσπισε το νόμο για την κατασκευή καταφυγίων στο εσωτερικό των λόφων του. Πολύπλευρη προσωπικότητα ο Λυκαβηττός, πώς να μη τον θαυμάσεις;
Καταφύγιο Αγίων Ισιδώρων
Καθώς θα περνάς την επόμενη φορά, θυμήσου να ρίξεις μια ματιά στο υπόγειο καταφύγιο των Αγίων Ισιδώρων που βρίσκεται εκεί από το 1930. Στο εκκλησάκι εκείνο που κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Γερμανοί λιμπίστηκαν την ομορφιά του και πήγαν και κόλλησαν επάνω του σα βδέλλες, μα δε το πείραξαν. Φαίνεται εντυπωσιάστηκαν από την αίγλη του και άφησαν απείραχτη την ομορφάδα του. Κι αν το καλοσκεφτείς, η εκκλησία αυτή αποτελεί ίσως και τη μοναδική έμπρακτη απόδειξη της ύπαρξης μυστικών υπογείων περασμάτων στα “έγκατα” της πόλης.
Χωρίς πάντως να θέλω να σου χαλάσω την πολυπόθητη στιγμή του ξέγνοιαστου ραντεβού σου, θυμήσου πως κάποτε εκεί όπου εσύ θα φιλήσεις το κορίτσι σου για πρώτη φορά, βρισκόταν μια στρατιωτική βάση. Κι αν ψάξεις λίγο παραπάνω, ίσως και να αντικρίσεις τη μια και μοναδική διασωθείσα θέση πολυβολείου λαξευμένη μες το βράχο.
Συγγνώμη, Μπορώ Να Πάω Στην Τουαλέτα;
Κι εκεί που νόμιζες πως πέρα από το γνωστό καφέ-ζαχαροπλαστείο στην κορυφή του βράχου δεν υπάρχει πουθενά αλλού τουαλέτα, μάθε και τούτο. Υπάρχει! Αλλά υπογείως. Εκεί, στο καταφύγιο. Εντάξει, αντιλαμβάνομαι πως δεν είναι ιδιαιτέρως εύκολη και επιθυμητή συνάμα η πρόσβαση σε αυτήν, καθώς θα πρέπει να διασχίσεις ένα “τούνελ” βάθους εκατό περίπου μέτρων μέσα στο βράχο για να φτάσεις μέχρι εκεί, αλλά παρουσιάζει σίγουρα ενδιαφέρον η πληροφορία αυτή.
Πέρα από τις τουαλέτες όμως, θα συναντήσεις συντηρημένα λουτρά, δύο εισόδους, αρκετές αίθουσες, μεγάλους διαδρόμους, αγωγούς εξαερισμού, τηλεφωνικό κέντρο, δεξαμενές και… ρεύμα. Μάλιστα, και ρεύμα, με τους πίνακές του και τους διακόπτες ηλεκτρικού. Κι όσο πιο βαθιά περπατάς σε αυτό το διάδρομο και την ιστορία του, μαθαίνεις ότι εδώ στεγάστηκε το Αρχηγείο Αντιαεροπορικής Άμυνας προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του πολέμου του 1940. Σχεδόν ξέχασες πως θες να χρησιμοποιήσεις τη τουαλέτα, έτσι δεν είναι;
Ο χώρος πλέον ανήκει στην Πολιτική Σχεδίαση Εκτάκτων Αναγκών του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και υπάγεται στο Αστυνομικό Τμήμα Κολωνακίου. Εκεί θα βρεις και τα κλειδιά του.
Τα Κατσικάδικα
Ο Λυκαβηττός, παρόλο που υπήρξε πάντοτε ένα παράθυρο στην πόλη, δεν διέθετε πάντα την αίγλη που διαθέτει σήμερα. Λόγω του εδάφους του, εκεί έβρισκε κανείς διάφορους αγρούς και στάμνες, και ο κόσμος της Αθήνας αναφερόταν στον βράχο ως “τα Κατσικάδικα”. Οι βοσκοί βρίσκονταν χωμένοι μέσα στο βράχο, έφτιαχναν το γάλα κι ύστερα πήγαιναν και το πουλούσαν στην πόλη. Σα να βλέπω τα κατσικάκια να πηγαίνουν πέρα δώθε με τα κουδουνάκια τους και μου φαίνεται κάπως καλτ ο τόπος, σκέψη που με κάνει να χαμογελάσω. Πόσες ταυτότητες κρύβει ένα μόνο μέρος!
Ένας Μικρός Λυκαβηττός
Μέχρι και Μικρό Λυκαβηττό τον είπαν! Υπάρχει λόγος όμως γι΄ αυτό. Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, ο λόφος έπαψε να έχει βλάστηση. Έτσι, γύρω στο 1831, ξεκίνησε η εκτεταμένη λατόμευσή του από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη. Ο Κλεάνθης είναι και ο ένας εκ των δύο αρχιτεκτόνων που εκπόνησαν το πρώτο σχέδιο πόλεως της Αθήνας. Ο κύριος αυτός λοιπόν, πήγε και αγόρασε μια μεγάλη έκταση που έφτανε ως την Πανεπιστημίου.
Ο κόσμος αναφερόταν σε αυτήν την έκταση ως η “Σχιστή Πέτρα” ή ο “Μικρός Λυκαβηττός”! Κι εκεί, δημιούργησε ένα λιθοτομείο. Προσπάθησαν κι άλλοι στη συνέχεια να ακολουθήσουν το παράδειγμά του, να τον μιμηθούν, καθώς ο βράχος αποτελούσε πολύτιμη πηγή πετρωμάτων που έπρεπε να εξορυχθούν.
Και έτσι, με τούτα και με κείνα, ο βράχος σήμερα παρουσιάζει αυτή την εικόνα: μοιάζει σα να έχει σχιστεί σε διάφορα σημεία του, δημιουργώντας ένα σύμπλεγμα, με την κορυφή του να εδράζεται πάνω στον κύριο βράχο.
Και θα ήταν ακόμη πιο ανάγλυφος, μέχρι που γύρω στο 1960 ψηφίστηκε η άρση “πληγώματος” του βράχου και, επιτέλους, τον άφησαν ήσυχο. Και ευτυχώς, η μοίρα του επιφύλασσε ως δώρο μια ωραιότατη δεντροφύτευση που πραγματικά την είχε ανάγκη, καθώς μέχρι και τις αρχές του 19ου αιώνα ο λόφος έμοιαζε με φαλακρό κεφάλι.
Ο Λυκαβηττός Μου
Όπως και να έχει, για μένα ο Λυκαβηττός θα παραμένει μυστηριώδης, ελκυστικός, απέραντος, ρομαντικός, ένας τύπος που ξέρει να κρύβει καλά τους θησαυρούς του. Με φιλόξενη ψυχή, αλλά και ικανός να σε συντρίψει αν ενοχλήσεις την πόλη του, που σε φιλεύει καθαρό αέρα, όμορφες σκέψεις, καταπράσινα μονοπάτια, ποικιλία λουλουδιών και ξεγνοιασιά.
Στέκομαι εκεί στο βράχο που κουβάλησε στα χέρια της η ίδια η θεά Αθηνά, μα που της έπεσε έπειτα σαν έμαθε τα άσχημα μαντάτα, τη γέννηση του Ερεχθίωνα. Της στοίχησε καθώς φαίνεται κι έτσι ο βράχος παρέμεινε για πάντα ριζωμένος εκεί, στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα και δεν πρόλαβε να συμπληρώσει την Ακρόπολη, όπως τον προόριζε η θεά.
Στέκομαι πάνω από την πόλη μου και νιώθω βασίλισσα. Αφήνω τα μάτια μου να χαθούν στην ανεμπόδιστη θέα του, στα ανάγλυφα σημεία του, στα πηγάδια, τις σπηλιές και τα φυσικά κοιλώματά του.
Μικρός, μεγάλος, συνοικία του Κολωνακίου, δεξαμενή ύδατος, υπόγεια καταφύγια, κατσικάδικα, όπως και να τον λένε, εμένα θα με μαγεύει πάντα η ομορφιά και η ιστορία του. Για μένα θα είναι πάντα ένας μεγάλος αητός που αγκαλιάζει με τα μεγάλα του φτερά μιαν ολόκληρη Αθήνα. Το μέρος όπου θέλω να επιστρέφω και να φιλώ ρομαντικά το αγόρι μου, λες και είναι η πρώτη μας φορά.
