Στην παράσταση «Μάκιναλ» ξεδιπλώνεται ένα εκρηκτικό δίπολο, που αλληλεπιδρά με ρυθμούς καταιγιστικούς. Από τη μία βρίσκεται ένα σταθερό αλλά ανώνυμο, στενά ελεγχόμενο και χωρίς ταυτότητα πρόσωπο, που δέχεται διαρκώς πιέσεις από το οικογενειακό, το εργασιακό, το κοινωνικό και το προσωπικό του περιβάλλον, ένα πρόσωπο που συμβολίζει όλες τις γυναίκες που χάνουν την υπόστασή τους μέσα στο πατριαρχικό μοντέλο.
Από την άλλη βρίσκεται ένα πλήθος χαρακτήρων, πάλι ανώνυμων, που εμφανίζεται σε ατέρμονη κίνηση, εναλλάσσοντας ρόλους, αναπαριστώντας με τον τρόπο αυτό τις αξίες και τις αρχές μιας ολόκληρης κοινωνίας, συντηρητικής και έντονα εσωστρεφούς, όπως ήταν η αμερικανική του Μεσοπολέμου. Μια κοινωνία χωρίς συναισθηματισμούς, απρόσωπη και συχνά απάνθρωπη. Μια κοινωνία που λειτουργεί αυτοματοποιημένα, σαν μια τεράστια μηχανή πολτοποίησης, στα γρανάζια της οποίας συνθλίβεται κάθε αίσθημα ατομικής ελευθερίας, πρωτοβουλίας, επιθυμίας, ονείρου και προοπτικής.
Είναι η κοινωνία που στοχοποιεί κάθε σπίθα διαφορετικότητας και κρατάει εχθρική στάση στις αποκλίσεις του αυστηρού πλαισίου της πρέπουσας συμπεριφοράς, όπως εκείνη την ορίζει. H κοινωνία-μηχανή έχει τη δύναμη να αλλάζει τις προθέσεις και είναι ικανή, ασκώντας ασφυκτική πίεση με όλους τους πιθανούς τρόπους, να τις μετατρέπει σε άλογες πράξεις βίας.
«Εντάξει όλα αυτά. Γιατί δεν χώριζες;» «…δεν…δεν…δεν μπορούσα να χωρίσω».
Με εντυπωσίασε η δυναμική της παράστασης. Οι αψεγάδιαστες ερμηνείες των ρόλων –ακόμα και εκείνων που εναλλάσσονταν–, ο εκρηκτικός τρόπος με τον οποίο εξωτερικεύονται τα συναισθήματα, η σκηνοθετική διαδρομή που οδηγεί στην κλιμάκωση του δράματος. Η καλά μελετημένη κινησιολογία μου απέσπασε επίσης την προσοχή στις ατομικές της στιγμές, αλλά κυρίως στις ομαδικές συνθέσεις.
Ένα καλά μελετημένο σκηνικό, επιβλητικό, εντελώς αφαιρετικό από διάφορες αποσπάσεις, σε ένα έντονα επιθετικό κίτρινο χρώμα, με κάγκελα σε κάθε σημείο του, αλλά και την πολυεπίπεδη διάστασή του ώστε να αξιοποιεί κάθε στιγμή του έργου χωρίς τίποτα να περισσεύει. Ακόμα και τα κοστούμια στις συντηρητικές γραμμές και στις γκριζόμαυρες παλέτες τους εξυπηρετούν το ύφος, τα μηνύματα και το περιεχόμενο του έργου. Φωτισμοί και ήχος εναρμονισμένα σε μια καλοδουλεμένη παράσταση που «φωνάζει» για τις ατελείωτες ώρες προετοιμασίας που προηγήθηκαν της αυλαίας.
Ο αρχικός προγραμματισμός για την παράσταση ήταν η χειμερινή σεζόν του 2020, όμως ο Covid και η καραντίνα ανέβαλαν αλλά –ευτυχώς– δεν ματαίωσαν τα αρχικά σχέδια. Στον φιλόξενο χώρο του Θεάτρου Νέου Κόσμου, με το άνετο φουαγιέ και… μια χαδιάρα ασπρόμαυρη γάτα να υποδέχεται τους θεατές του, η έξοχη Ιώ Βουλγαράκη σκηνοθετεί με τρόπο δημιουργικό την ομάδα ΠΥΡ.
***
Το «Μάκιναλ» (Machinal) γράφτηκε το 1928 από την πρωτοπόρο Sophie Treadwell, θεατρική συγγραφέα και δημοσιογράφο. Βασίζεται στην πολύκροτη ιστορία της Ruth Snyde, η οποία σκότωσε με τη βοήθεια του εραστή της τον σύζυγό της το 1927, αφού πρώτα τον έπεισε να κάνει μια ασφάλεια ζωής που θα της απέδιδε αρκετά χρήματα. Η είδηση του αποτρόπαιου φόνου κυριάρχησε σε όλες τις μεγάλες και έγκυρες εφημερίδες της εποχής.
Ήταν η πρώτη γυναίκα στην Αμερική που καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στην ηλεκτρική καρέκλα. Η Treadwell, με την ιδιότητα της δημοσιογράφου, παρακολούθησε από κοντά τη δικαστική περιπέτεια της Snyde, από την αρχή μέχρι το τέλος. Αν και έχουν περάσει σχεδόν 100 χρόνια από τότε που γράφτηκε, τόσο η δραματουργική δομή του «Μάκιναλ» όσο και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσει τη θεματική του είναι τόσο σύγχρονα, που μοιάζει σαν να έχει γραφτεί σήμερα.
Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά εξπρεσιονιστικά έργα της αμερικανικής δραματουργίας. Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1928, το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στο Plymouth Theater, σε παραγωγή του Broadway, με πρωταγωνιστές τους Zita Johan και Clark Gable, για 91 παραστάσεις, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.
Συντελεστές
Μετάφραση: Αργύρης Ξάφης | Σκηνοθεσία-Δραματουργική επεξεργασία: Ιώ Βουλγαράκη | Σκηνικό-Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού | Μουσική: Νίκος Γαλενιανός | Παίζουν: Δέσποινα Κούρτη, Δημήτρης Γεωργιάδης, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Εμμανουήλ Κοντός, Κατερίνα Νταλιάνη, Αργύρης Ξάφης, Μαρία Σαββίδου
Πληροφορίες
Έως 31 Μαΐου | Δευτέρα 21:15 και Τρίτη 21:15 | Διάρκεια: 90′ | Θέατρο Νέου Κόσμου (Κεντρική Σκηνή): Αντισθένους και Θαρύπου, Aθήνα, τηλ. 210 9212900
Διαβάσε επίσης στην αθηΝΕΑ:
«Ανδρόγυνο»: Μια Στερεοτυπική Φάρσα από Κουρασμένες Λέξεις
