Η Μαρίσα Αντωνοπούλου είναι διευθύντρια Eπιχειρηματικής Aνάπτυξης στην Action Finance Initiative (AFI). Σπούδασε αναπτυξιακά οικονομικά και φιλοσοφία και στη συνέχεια δούλεψε σε μια μεγάλη ελεγκτική εταιρεία. Πάντα όμως ήθελε να ασχοληθεί με κάτι που θα είχε επίδραση την κοινωνία και θα αφορούσε την ανάπτυξη της χώρας.
Τελικά, με το microfinance συνδύασε, σαν ένα κομβικό κομμάτι puzzle, τις γνώσεις από τις σπουδές και την εργασιακή εμπειρία της με ένα καινούργιο project: την AFI. Έτσι, συμμετείχε στη δημιουργία και ανάπτυξη του πρώτου οργανισμού μικροπιστώσεων στην Ελλάδα.
Η Μαρίσα Αντωνοπούλου πήρε μέρος στο τέταρτο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Επικίνδυνες», που προβάλλεται για δεύτερη συνεχή χρονιά στην ΕΡΤ2.
Στο επεισόδιο με τίτλο «Οικονομικά Επικίνδυνες», το οποίο παρουσίασε η CEO της αθηΝΕΑς Μαριάννα Σκυλακάκη, η Μαρίσα Αντωνοπούλου μοιράστηκε τις γνώσεις, τις σκέψεις, τις εμπειρίες αλλά και το όραμά της για οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών και έμφυλη ισότητα στην επιχειρηματικότητα. Τις βρήκαμε άκρως ενδιαφέρουσες και χρήσιμες. Γι’ αυτό και τις συγκεντρώσαμε σε αυτό το κείμενο.
Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός
Αφορά τις γενικές δεξιότητες γύρω από τα οικονομικά. Δηλαδή, μπορεί να αναφέρεται στο πώς μπορεί κάποιος να φτιάξει έναν προϋπολογισμό για τον εαυτό του και την οικογένειά του. Επίσης, σημαίνει γνώση γύρω από διάφορες οικονομικές έννοιες, όπως τα δάνεια, η πίστωση, οι ασφάλειες, οι αποταμιεύσεις, οι επενδύσεις κ.λπ. Με εφόδιο τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, αποκτούμε γνώση, δύναμη και ανεξαρτησία και μπορούμε να παίρνουμε πιο υπεύθυνες αποφάσεις.
Πιστεύω πως όλα αυτά τα χρηματοοικονομικά εργαλεία πρέπει να χρησιμοποιούνται με γνώση και μέτρο. Μια αποταμίευση είναι πάρα πολύ σημαντική αν θέλουμε να πετύχουμε ένα βραχυπρόθεσμο ή μακροπρόθεσμο στόχο. Ένα δάνειο είναι χρήσιμο εφόσον όμως είμαστε σίγουροι πως, ακόμη κι όταν η κατάσταση των οικονομικών μας δεν είναι ευνοϊκή, θα μπορούμε να αποπληρώσουμε τη δόση του. Κάποια εργαλεία επένδυσης είναι επίσης χρήσιμα, αλλά μόνο όταν γίνονται χωρίς να θυσιάζουμε άλλα πράγματα από την οικογενειακή μας βιωσιμότητα.
Ο χαμηλός χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός έχει συνέπειες και σε ατομικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Δεν υπάρχει πρόοδος και ανάπτυξη που δυνητικά θα μπορούσε να υπάρχει. Επίσης, μπορεί να οδηγήσει σε μοιραία ρίσκα. Συχνά λέω πως ο καλύτερος λογιστής δεν είναι αυτός που σου λέει «μην ανησυχείς, άσ’ το πάνω μου, θα το διαχειριστώ εγώ». Ο σωστός λογιστής είναι αυτός που γίνεται βαρετός και κουραστικός με το να σου εξηγεί τι σημαίνει το καθετί που συμβαίνει στην επιχείρησή σου. Γιατί μόνο έτσι θα γνωρίζεις στοιχεία που θα σε βοηθήσουν να πάρεις αποφάσεις και δεν θα βρεθείς σε μια κατάσταση οικονομικής απόγνωσης για την οποία θα ρίξεις το φταίξιμο αλλού.
«Εσύ δεν τα Ξέρεις Αυτά»
Ειδικότερα για τις γυναίκες, η εκπαίδευση και πλήρης γνώση πάνω στα οικονομικά θέματα έχει ιδιαίτερη αξία. Θεωρώ ότι κάποιες γυναίκες αφήνουν τη διαχείριση των οικονομικών τους στους άνδρες γιατί συχνά έτσι τις προτρέπουν να κάνουν. Ίσως πιστεύουν ότι δεν έχουν ή δεν μπορούν να αποκτήσουν τις γνώσεις για τη διαχείρισή τους. Ίσως, πάλι, επειδή –σε κάποιες περιπτώσεις– βγάζουν λιγότερα χρήματα και υπάρχει η νοοτροπία πως όποιος βγάζει περισσότερα λεφτά, παίρνει και τις αποφάσεις. Αυτό είναι προβληματικό, επειδή οι γυναίκες πρέπει να μπορούν να διαχειριστούν χρήματα σε περίπτωση που, για παράδειγμα, πάρουν διαζύγιο ή αποβιώσει ο σύζυγός τους, ή θελήσουν να δημιουργήσουν κάτι δικό τους για να είναι ανεξάρτητες.
Σε καμία περίπτωση δεν θεωρώ ότι είναι ακατάλληλες. Είναι απλώς θέμα στερεοτύπων. Ότι «εσύ δεν τα ξέρεις αυτά. Άσε εμένα να αποφασίσω για το παιδί και την οικογένειά μας». Όμως θεωρώ ότι με σωστή εκπαίδευση μια γυναίκα είναι πολύ καταλληλότερα εξοπλισμένη από έναν άνδρα. Επειδή οι γυναίκες έχουμε την τάση να παίρνουμε τις αποφάσεις με το μικρότερο ρίσκο, το οποίο σε βάθος χρόνου μπορεί να είναι θετικότερο.
Η Οικονομική Βία
Η οικονομική βία είναι μια μορφή κακοποίησης και, μάλιστα, συχνά κρυφή. Υπάρχει στο «η δική μου γυναίκα θα δουλέψει; Όχι! Θα κάτσεις στο σπίτι. Θα δουλέψω εγώ! Μην ανησυχείς για τίποτα!». Ή όταν ένα ζευγάρι πάει στην τράπεζα να πάρει δάνειο και ο άνδρας λέει στη γυναίκα «μη σε νοιάζει, απλώς βάλε την υπογραφή σου εδώ». Υπάρχει επίσης όταν ο σύζυγος με τα κοινά χρήματα αγοράζει σπίτι στο όνομά του ή όταν ο σύντροφος ή ακόμα και ο πατέρας επιμένουν να γνωρίζουν τους κωδικούς του e-banking της συντρόφου ή της κόρης. Επίσης υπάρχει στις τύψεις που μπορεί να δημιουργεί κάποιος σε μια γυναίκα για το πώς ξοδεύει τα προσωπικά χρήματά της. Όλα αυτά μπορεί να μη φαίνονται καθόλου, παρ’ όλα αυτά έχουν πολύ μεγάλη επίπτωση στην ψυχολογία, την αυτοπεποίθηση και τον τρόπο με τον οποίο μια γυναίκα διαχειρίζεται τελικά τα οικονομικά της.
Δυστυχώς αυτές οι αντιλήψεις και η ανάγκη των ανδρών να ελέγχουν τι κάνουν οι γυναίκες με τα χρήματά τους, το οποίο κατ’ επέκταση σημαίνει ότι ελέγχουν και τις ίδιες, είναι κάτι που δεν έχουμε αποβάλει ακόμα ως κοινωνία. Στο επάγγελμά μου τουλάχιστον βλέπω πολύ συχνά περιπτώσεις στις οποίες ο σύζυγος έχει την επιχείρηση στο όνομα της γυναίκας του, επειδή ο ίδιος δεν μπορεί, για παράδειγμα, λόγω χρεών. Θεωρώ ότι, αν μιλήσουμε ανοιχτά γι’ αυτά, πολλοί άνθρωποι θα συνειδητοποιήσουν ότι το κάνουν και οι ίδιοι. Και δεν ξέρω αν είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό ακόμα.
Το Χάσμα στη Χρηματοδότηση
Τα τελευταία 10 χρόνια έχει αρχίσει να μειώνεται το χάσμα στις χρηματοδοτήσεις, ειδικά στην Ελλάδα. Τα προϊόντα και τα εργαλεία είναι εξίσου διαθέσιμα για άνδρες και γυναίκες, αλλά τελευταία γίνονται προσπάθειες να ενδυναμωθεί η προσέγγιση και η υποστήριξη περισσότερων γυναικών.
Συχνά οι γυναίκες δεν έχουν την αυτοπεποίθηση να κάνουν αυτό που θέλουν: να δημιουργήσουν μια δική τους επιχείρηση ή να πάρουν ένα δάνειο. Επίσης, εμείς οι γυναίκες προτιμούμε να παίρνουμε λιγότερα ρίσκα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια γυναίκα μπορεί να έχει μια φανταστική ιδέα, αλλά θα την ακούσεις να μιλάει πολύ λιγότερο γι’ αυτήν από έναν άνδρα, που μπορεί να έχει μια εξίσου ή όχι και τόσο καλή ιδέα αλλά θα μιλάει πιο ηχηρά γι’ αυτήν. Πρόκειται για έμφυτο κομμάτι της ψυχολογίας μιας γυναίκας: σκεφτόμαστε πάντα πρώτα τι μπορεί μπορεί να πάει λάθος… Θα πρέπει και εμείς οι γυναίκες, αλλά και η κοινωνία, να ξεπεράσουμε το «ένας άνδρας είναι καλύτερος στα οικονομικά και στις επιχειρήσεις».
Ως χρηματοδότρια, θα πω πως τα funds που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα είναι ανδροκρατούμενα κατά 90%, επομένως ήδη στην πλευρά της χρηματοδότησης υπάρχει ανισορροπία. Αν καταφέρουμε και μπούμε περισσότερες γυναίκες στον ρόλο του χρηματοδότη, θεωρώ ότι θα είναι ένα πρώτο πολύ καλό βήμα για να «πάρει η μπάλα» κατά κάποιο τρόπο και τις γυναίκες που θα χρηματοδοτηθούν.
Ο Ρόλος της Οικογένειας
Όταν πει ένα αγόρι στους γονείς του πως θέλει να γίνει επιχειρηματίας εκείνοι θα νιώσουν υπερήφανοι. Αν το πει ένα κορίτσι, σε πάρα πολλές περιπτώσεις –υπάρχουν και πολλές εξαιρέσεις φυσικά– θα ακούσει «βρες μια δουλειά να είσαι ασφαλής, πού πας να μπλέξεις τώρα με τέτοια ρίσκα… θα σε φάνε». Επομένως, έχουμε αρκετό δρόμο να κάνουμε και μέσα μας, αλλά και ως κοινωνία για να καταξιωθούμε επιχειρηματικά οι γυναίκες.
Θεωρώ πως θα πρέπει να σταματήσει να είναι ταμπού στην ελληνική οικογένεια το χρήμα. Η άποψη, η εντύπωση και η σχέση του παιδιού με το χρήμα αναπτύσσονται μέχρι τα 7 του χρόνια. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό από πολύ νωρίς να καταλάβει τι σημαίνει χρήμα και πώς το διαχειριζόμαστε. Πιστεύω πως είναι χρήσιμο τα παιδιά να παίρνουν χαρτζιλίκι από μικρή ηλικία, αλλά να το παίρνουν «δουλεύοντας» για κάτι. Π.χ. να μαζέψουν τα ρούχα ή τα παιχνίδια τους κ.λπ.
Επίσης, σε καμία περίπτωση να μην είναι το χρήμα αυτοσκοπός. Θα πρέπει λοιπόν οι γονείς να προτρέπουν τα παιδιά να κάνουν αποταμίευση και να θέτουν στόχους για το τι θα κάνουν με τα χρήματά τους. Π.χ. να αγοράσουν ένα παιχνίδι που θέλουν ή να πάνε διακοπές με την παρέα τους. Ή ακόμη να πάρουν ένα ωραίο δώρο γενεθλίων σε κάποιο αγαπημένο μέλος της οικογένειας. Και πώς θα το κάνουμε αυτό; Θα συμβάλλουμε –καθένας όσο μπορεί– και θα πάρουμε κάτι όλοι μαζί ως οικογένεια.
Επίσης, όπως όλοι ξέρουμε, περισσότερο από τα λόγια και τις συμβουλές, αυτό που ακολουθούν πάντα τα παιδιά είναι το παράδειγμα. Επομένως, θα πρέπει να μας βλέπουν να διαχειριζόμαστε τα οικονομικά μας, κάτι που ίσως κάνει κι εμάς τους ίδιους πιο υπεύθυνους ως προς αυτό.
Σχετικά με τον έμφυλο χαρακτήρα της «εκπαίδευσης», θεωρώ ότι ίσως βάζουμε περισσότερο τα αγόρια σε αυτήν τη διαδικασία. Οπότε αυτό είναι σημαντικό να αλλάξει. Οι γονείς και οι γυναίκες, ειδικά, να δίνουν το παράδειγμα στις κόρες τους όσο και στους γιους τους. Αν ένα μικρό κορίτσι δει τη μαμά του να είναι ανεξάρτητη και να διαχειρίζεται μόνη της τα οικονομικά, θα εμπνευστεί και θα τη μιμηθεί. Αν τη δει ένα αγόρι, το αντίκτυπο κοινωνικά θα είναι πολλαπλασιαστικό, γιατί θα σπάσει ένα στερεότυπο.
Τι Είναι το Μicrofinance
Το microfinance, οι μικροπιστώσεις, είναι ένα εργαλείο που απευθύνεται σε ανθρώπους «αποκλεισμένους», που δεν έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση από άλλες πηγές (οικογένεια, φίλους, τράπεζες), αλλά θέλουν να δημιουργήσουν ή να αναπτύξουν μια επιχείρηση. Είναι μικροδάνεια (αυτήν τη στιγμή στην AFI μέχρι 12.500 ευρώ) για τη δημιουργία και την ανάπτυξη μιας επιχειρηματικής ιδέας. Παράλληλα με το κομμάτι της χρηματοδότησης παρέχεται εκπαίδευση και υποστήριξη, από τη στιγμή που θα προσεγγίσει κάποιος άνθρωπος τον οργανισμό μέχρι και την πλήρη αποπληρωμή της χρηματοδότησής του.
Οι μικροπιστώσεις βοηθούν στην οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών και τους προσφέρουν γνώση και ανεξαρτησία. Μια γυναίκα πρέπει να ξέρει ότι μπορεί να δημιουργήσει μια επιχείρηση, να εκπαιδευτεί για το πώς θα το κάνει αυτό βήμα βήμα, να βρει τα απαραίτητα χρήματα και να υποστηριχθεί στην πορεία. Ενώ, για παράδειγμα, μια τράπεζα μπορεί να την απέρριπτε.
Θεωρώ ότι πολύ πιο σημαντικό από το πρακτικό μέρος –δηλαδή τα χρήματα και την εκπαίδευση– είναι το ψυχολογικό. Οι γυναίκες κερδίζουν αυτοπεποίθηση. Συνειδητοποιούν ότι, ναι, μπορούν να το κάνουν, αλλά και με ποιον τρόπο. Επίσης, πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι είναι το networking, δηλαδή η δημιουργία δικτύων ανάμεσα σε γυναίκες επιχειρηματίες που συνομιλούν, βοηθιούνται μεταξύ τους και συνεργάζονται. Κάτι το οποίο επίσης παρέχεται στη διαδικασία του microfinance.
Γυναίκες και Επιχειρηματικότητα
Με εντυπωσιάζει πολύ θετικά ότι πολλές γυναικείες επιχειρήσεις που έχουμε υποστηρίξει σπάνε τα στερεότυπα. Υποστηρίζουμε, π.χ., έναν αμιγώς γυναικείο συνεταιρισμό αγροτισσών στη Βόρεια Ελλάδα που αξιοποιεί το ζαχαροκάλαμο και φτιάχνει πετιμέζι. Έχουμε υποστηρίξει γυναίκες σεφ που δημιούργησαν τα δικά τους εστιατόρια, μια γυναίκα που μαζεύει βότανα και δημιουργεί αιθέρια έλαια και διάφορα φαρμακευτικά και παραφαρμακευτικά προϊόντα από αυτά, γυναίκες που φτιάχνουν ζυμαρικά από την αρχή μέχρι το τέλος: δηλαδή παραγωγή, μεταποίηση και πώληση μέσω e-shop.
Αξίζει να αναφέρω ότι στον δικό μας οργανισμό, στην AFI, το ποσοστό των γυναικών που έχουμε χρηματοδοτήσει αποτελεί το 43% επί του συνόλου. Βλέπουμε πολύ μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα. Από τα 15 περίπου δάνεια που έχουν καταγγελθεί, που έχουμε χάσει δηλαδή, μόνο τα 2 ανήκουν σε γυναίκες, κάτι που δείχνει πως στατιστικά οι γυναίκες αποπληρώνουν πολύ καλύτερα από τους άνδρες. Επίσης, οι επιχειρήσεις που έχουμε χρηματοδοτήσει έχουν αρκετά υψηλή βιωσιμότητα τα 2-3 χρόνια που τις παρακολουθούμε μετά τη χρηματοδότηση.
Παρατηρούμε επίσης ότι οι γυναίκες αξιοποιούν πολύ περισσότερο το κομμάτι της εκπαίδευσης και ενδιαφέρονται να συμμετέχουν σε διάφορες δράσεις που προσφέρουμε ώστε να γνωριστούν και να υποστηριχθούν μεταξύ τους, είτε πρόκειται για σεμινάρια live, έρευνες, webinars ή mentoring. Επομένως, όλα αυτά βοηθούν τόσο τις γυναίκες όσο και τις επιχειρήσεις τους να ενδυναμωθούν, κάτι που αποτυπώνεται τελικά στα νούμερα.
- Η συνέντευξη της Μαρίσας Αντωνοπούλου έγινε από την Κατερίνα Κανέλλη στο πλαίσιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Επικίνδυνες». Μπορείτε να δείτε όλα τα επεισόδια στο Ertflix.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
«Επικίνδυνες»: Ο Φεμινισμός στα Καλύτερά του
Η «Εμπόλεμα Επικίνδυνη» Lauretta Macauley από τη Σιέρα Λεόνε Αφηγείται…
Ο Αγώνας της Μάνιας Μπικώφ Ενάντια στη Βία Κατά των Γυναικών
