Περπατάμε σε ένα σηματοδοτημένο μονοπάτι, επισκεπτόμαστε ένα σπήλαιο, ανεβαίνουμε μια κορυφή, βρισκόμαστε σε θέση παρατήρησης μπροστά σε ένα ιδιαίτερο τοπίο που έχει σχηματίσει η φύση: όλα αυτά τα σημεία μας προσφέρουν μοναδικές εμπειρίες και ταξιδιωτικές αναμνήσεις και, σε πολλούς, το «τέλειο σημείο» για αναρτήσεις στα ψηφιακά τους κανάλια.
Για κάποιους άλλους, κυρίως επιστήμονες –γεωλόγους, παλαιοντολόγους, παγετωνολόγους–, τα σημεία αυτά είναι περιοχές έρευνας, τις οποίες έχουν πάρα πολλούς λόγους για να επισκέπτονται συχνά και να εξετάζουν προσεκτικά.
Για κάποιους άλλους, κυρίως επιστήμονες –γεωλόγους, παλαιοντολόγους, παγετωνολόγους–, τα σημεία αυτά είναι περιοχές έρευνας, τις οποίες βρίσκουν πάρα πολλούς λόγους για να επισκέπτονται συχνά και να εξετάζουν προσεκτικά.
Έχει έρθει η στιγμή αυτοί οι δύο κόσμοι να συνδεθούν και να αποκτήσουν το δικό τους, νέο αφήγημα στην ταξιδιωτική εμπειρία. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Γεώτοποι και Γεωπάρκα
Σε περιοχές οριοθετημένες, προστατευμένες από την UNESCO, όλα αυτά τα σημεία ονομάζονται γεώτοποι και βρίσκονται σε μια μεγάλη γεωλογική έκταση που ονομάζεται γεωπάρκο.
Σε όρους τουριστικούς, τα γεωπάρκα είναι όλα εκείνα τα σημεία που επισκεπτόμαστε στο πλαίσιο εναλλακτικών μορφών τουρισμού, που συνδέονται με τη Γη και την εξέλιξή της, και μέσα σε αυτά, στην πορεία των χρόνων, έχουν αναπτυχθεί κοινωνίες, οι οποίες έχουν συνεργαστεί και έχουν δημιουργήσει αυτό που απολαμβάνουμε σήμερα.
Στα γεωπάρκα βιώνουμε εμπειρίες, ανακαλύπτοντας το παρελθόν του πλανήτη και του ανθρώπου από το ξεκίνημά του, γνωρίζουμε την πανίδα και τη χλωρίδα, ενώ μαθαίνουμε –μέσω πινακίδων πληροφόρησης– πώς μπορούμε να τα προστατεύσουμε.
Το Γεωπάρκο Χελμού-Βουραϊκού
Πρόσφατα βίωσα μια μοναδική εμπειρία στο Γεωπάρκο Χελμού-Βουραϊκού, που με έκανε να αναγνωρίσω τη μεγάλη συμβολή όλων όσων εμπλέκονται στη συντήρηση, προστασία και διαχείριση των γεωπάρκων της Ελλάδας. Μιας προσπάθειας που όχι μόνο αναδεικνύει το μοναδικό τοπίο της χώρας, αλλά προσελκύει και επισκέπτες από όλο τον κόσμο.
«Το γεωπάρκο δεν ειναι γεωλογικό πάρκο». Αυτό αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων της UNESCO. Είναι κάτι πολύ περισσότερο, κάτι που θα επιβεβαιώσω στη συνέχεια της πρόσφατης επίσκεψής μου.
Στην ίδια ιστοσελίδα διαβάζω πως τα Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO (UGGp) είναι ενιαίες γεωγραφικές περιοχές, στις οποίες διαχειρίζονται τοποθεσίες και τοπία διεθνούς γεωλογικής σημασίας με μια ολιστική προσέγγιση, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας, της εκπαίδευσης και της αειφόρου ανάπτυξης.
Η πιστοποίηση από τον διεθνή οργανισμό αφορά μια bottom-up προσέγγιση που, πέρα από την ανάδειξη και μελέτη του φυσικού τοπίου, απαιτεί και την ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και την εκπαίδευση αυτών.
Το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων
Σε διεθνές επίπεδο, υπάρχουν 213 Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO σε 48 χώρες, εκ των οποίων τα εννέα (συν ένα προς ένταξη) βρίσκονται στην Ελλάδα και ένα στην Κύπρο. Η ευτυχής συγκυρία αλλά και το αποτέλεσμα της συνεχούς δικτύωσης και εξωστρέφειας είναι πως σήμερα, τόσο στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων όσο και στο Ευρωπαϊκό, προεδρεύουν εξαιρετικοί επιστήμονες-εκπρόσωποι των Ελληνικών Γεωπάρκων, όπως είναι ο Νίκος Ζούρος από το Γεωπάρκο της Λέσβου και ο Χαράλαμπος Φασουλάς από το Γεωπάρκο του Ψηλορείτη.
Είχα τη χαρά να τους συναντήσω στο πλαίσιο του 5ου Συνεδρίου για τα Ελληνικά Γεωπάρκα, που πραγματοποιήθηκε στις 13-15 Ιουνίου στα Καλάβρυτα, και να ανακαλύψω τη σπουδαιότητα των γεωγραφικών αυτών περιοχών.
Οικοδεσπότης του συνεδρίου ήταν ο μοναδικός Γιώργος Ηλιόπουλος, επίκουρος καθηγητής Παλαιοντολογίας και Στρωματογραφίας στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, o οποίος είναι επιστημονικά υπεύθυνος του συγκεκριμένου γεωπάρκου, ενώ ηγείται του Εργαστηρίου Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, μιας ομάδας έξι κοριτσιών και δύο αγοριών που έχουν μελετήσει την ιστορία και τις… πέτρες του γεωπάρκου σπιθαμή προς σπιθαμή.
«Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια ολιστική εμπειρία, ένα ταξίδι στον χρόνο και στις αισθήσεις», μου λέει ενόσω περπατάμε με προορισμό τον ορεινό αμπελώνα του οινοποιού Άγγελου Ρούβαλη, ο οποίος βρίσκεται σε ιζηματογενή πετρώματα, από αργιλικά υλικά και άμμο, μέσα στο φαράγγι του Βουραϊκού. Φτάνοντας στον αμπελώνα, έχουμε θέα τον Κορινθιακό κόλπο, ανάμεσα από δύο λόφους. Λόφοι; Τέτοιες ερμηνείες ακούγονται πολύ απλοϊκές σε αυτή τη συζήτηση.
Αυτό που βλέπαμε είναι οι δελταϊκές αποθέσεις του ποταμού Βουραϊκού, οι παλιές εκβολές του ποταμού δηλαδή, που σχηματίστηκαν πριν από 800-500.000 χρόνια! «Για να συνδεθεί ο επισκέπτης με την ιστορία της Γης και του τόπου», συμπληρώνει.
Σε κάθε γεωπάρκο ο επισκέπτης μπορεί να βρει πληροφορίες στις ειδικές πινακίδες που θα συναντήσει σε κάθε γεώτοπο, τις οποίες επιμελούνται οι φορείς διαχείρισης των γεωπάρκων.
Πώς Ορίζονται τα «Γεωπάρκα»;
Για να αναγνωριστεί ένας προορισμός ως «γεωπάρκο» από την UNESCO θα πρέπει να έχει τουλάχιστον 30 γεωτόπους στο σύνολό του. Ακόμη, θα πρέπει να διασφαλίζεται η συντήρηση και η ανάδειξή του, προσελκύοντας το διεθνές ενδιαφέρον αλλά και ενεργοποιώντας τις τοπικές κοινωνίες.
Στην Ελλάδα, οι φορείς διαχείρισης ποικίλλουν. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι η κοινοπραξία δήμων, σε άλλες είναι ο νεοσύστατος ΟΦΥΠΕΚΑ, αλλά και αναπτυξιακές εταιρείες που διαθέτουν τους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους ώστε να συνδράμουν.
Προφανώς, είναι πολύ σημαντικό για έναν προορισμό η αναγνώρισή του από έναν θεσμό όπως η UNESCO. Κατά καιρούς υπάρχει πολιτική βούληση και παρεμβάσεις εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης να εντάξουν τον προορισμό τους στον κατάλογο του φορέα.
Η υποβολή φακέλου είναι απαιτητική διαδικασία και τα κριτήρια πολύ αυστηρά. Το πιο αυστηρό και σημαντικό κριτήριο για τους αξιολογητές είναι η διασφάλιση της χρηματοδότησης και της εύρυθμης λειτουργίας του γεωπάρκου, κάτι που πρέπει να αποδεικνύει ο φορέας διαχείρισης κάθε 4 χρόνια σε αυστηρή αξιολόγηση, με στόχο τη διατήρηση του σήματος.
Τα Γεωπάρκα στην Ελλάδα
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, η οποία παρουσιάζει έντονο γεωμορφολογικό ενδιαφέρον σε μεγάλη έκταση, παρά την αυξημένη νησιωτικότητα, υπάρχει η συζήτηση για το πόσα θα μπορούσαν να είναι τα γεωπάρκα, καθώς υπάρχουν περιοχές όπου μια πολύ διευρυμένη έκταση αποτελεί ολόκληρη ένα γεωπάρκο.
Για παράδειγμα, το Γεωπάρκο των Μετεώρων, που εντάχθηκε πρόσφατα στον κατάλογο και γιορτάστηκε πανηγυρικά από τον προηγούμενο περιφερειάρχη Θεσσαλίας, βρίσκεται δίπλα από το Γεωπάρκο Γρεβενών-Κοζάνης.
Επίσης, στην περίπτωση του Ολύμπου, οι δήμοι των δύο περιφερειών, οι οποίοι ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχουν συνεργαστεί για την κοινή διαχείριση και προβολή, θα μπορούσαν με τη δημιουργία κοινού φορέα διαχείρισης να εντάξουν και το μυθικό βουνό στον κατάλογο, με στόχο τη διεθνή αναγνώριση, καθώς και την εις βάθος μελέτη και προστασία του τόπου. Αλλά, επαναλαμβάνουμε, όλα αυτά απαιτούν συνεργασία.
Η γνωριμία με τα γεωπάρκα μου πρόσφερε μιαν άλλη διάσταση στην έννοια της ταξιδιωτικής εμπειρίας. Λόγω της έρευνάς μου πάνω στον αργό τουρισμό (slow tourism), διέκρινα χαρακτηριστικά όπως εκείνα της ενσωμάτωσης, της ενσυναίσθησης, του σεβασμού και της εξερεύνησης.
Γι’ αυτό και η φιλοσοφία γύρω από τα γεωπάρκα θα πρέπει να ενταχθεί πιο ουσιαστικά στις τουριστικές εμπειρίες και στο αφήγημα που δημιουργούμε και προβάλλουμε στους επισκέπτες.
To επόμενο, 6ο Ετήσιο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωπάρκων, θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Τουρισμού Filoxenia, γεγονός που σηματοδοτεί και την ανάγκη συνεργασίας όσων όλων εμπλέκονται στη διαχείριση και προώθηση προορισμών στην Ελλάδα.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Cellarhopping | Η Β2Β Πλατφόρμα του Γαστρονομικού Τουρισμού
#BraveNewIslands: Εργαστήρια Καινοτομίας τα Νησιά μας
Νέα Έρευνα της αθηΝΕΑ Research: Πλαστικά Μιας Χρήσης 4 Χρόνια Μετά
