Συνολικά 8 ημέρες και 3 ώρες μετά την αποχώρησή τους από τη γη, το Columbia με τους 3 επιβαίνοντες εισέρχεται στη γήινη ατμόσφαιρα με ταχύτητα 40.000 χλμ/ώρα. Η θερμική του ασπίδα αγγίζει τους 1.480 °C, τα 3 αλεξίπτωτα συνολικής υφασμάτινης επιφάνειας 2 στρεμμάτων ξεδιπλώνονται και η κάψουλα προσκρούει στην επιφάνεια του Βόρειου Ειρηνικού ωκεανού. Το 2ο μέρος της εξαγγελίας του προέδρου Kennedy, που αφορά τη ασφαλή επιστροφή στη Γη, γίνεται πραγματικότητα. Ομάδα δυτών βοηθά τους αστροναύτες να επιβιβαστούν σε ελικόπτερο που τους μεταφέρει στο αεροπλανοφόρο USS Hornet. Η αποστολή του Apollo 11 έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία. Οι τρεις “εθνικοί ήρωες” θα περάσουν τις επόμενες 21 μέρες σε ειδική μονάδα καραντίνας, υπό τον φόβο μεταφοράς εξωγήινων μικροοργανισμών, πριν βγουν στα φώτα της δημοσιότητας.
Μέχρι το Δεκέμβριο του 1972, συνολικά 12 άνθρωποι θα ζήσουν την εμπειρία του περιπάτου υπό το ⅙ της γήινης βαρύτητας, ενώ αυτοί και άλλοι τόσοι θα έχουν την ευκαιρία να δουν τη Γη να ανατέλλει. Η ιστορία όμως των αμερικανικών επανδρωμένων διαστημικών αποστολών ξεκινά αρκετά νωρίτερα.
Είναι 4 Οκτωβρίου του 1957, όταν η χώρα συγκλονίζεται από την είδηση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου σε περίγειο τροχιά. Έχει εκτοξευτεί από τη Σοβιετική Ένωση, από το (μετέπειτα) κοσμοδρόμιο του Baikonur στο σημερινό Καζακστάν, πάνω σε έναν πύραυλο R-7 και έχει το όνομα “Sputnik 1“. Επρόκειτο για μία μεταλλική σφαίρα διαμέτρου 58 cm με 4 κεραίες ραδιοκυμάτων που μετέδιδαν έναν επαναλαμβανόμενο ηχητικό παλμό. Εν μέσω Ψυχρού Πολέμου, όμως, η ιδέα ότι μία σοβιετική συσκευή αγνώστων δυνατοτήτων πετάει πάνω από τις ΗΠΑ προκαλεί τρόμο.
Η φρενίτιδα για την εξερεύνηση του διαστήματος, γνωστή και ως “space race” μόλις ξεκινά. Πρόκειται για μία τεχνολογική, επιστημονική, αλλά και έντονα πολιτική κούρσα των δύο υπερδυνάμεων. Οι εξελίξεις μέσα στην επόμενη δεκαετία θα είναι ραγδαίες και για αρκετά χρόνια οι Σοβιετικοί θα προηγούνται: τα πρώτα ζώα στο διάστημα, οι πρώτοι ανιχνευτές στη σελήνη, ο πρώτος άνθρωπος στο διάστημα, η πρώτη γυναίκα στο διάστημα, ο πρώτος διαστημικός περίπατος, το πρώτο διαστημικό όχημα σε ξένο ουράνιο σώμα. Όμως οι Αμερικάνοι ακολουθούν κατά πόδας. Με το πρόγραμμα “Mercury” (1958-1963) στέλνουν τους πρώτους αστροναύτες σε περίγειο τροχιά. Aκολουθεί το διθέσιο “Gemini” (1965-1966) και με το “Apollo” (1969-1972) παίρνουν πλέον τη μεγάλη πρωτιά της ανθρώπινης παρουσίας στη Σελήνη, ένα στόχο που οι Σοβιετικοί έχουν πλέον προ καιρού εγκαταλείψει.
Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1972, συνολικά 12 άνθρωποι θα ζήσουν την εμπειρία του περιπάτου υπό το ⅙ της γήινης βαρύτητας, ενώ αυτοί και άλλοι τόσοι θα έχουν την ευκαιρία να δουν τη γη να ανατέλλει.
Το ταξίδι μέχρι εκεί δεν ήταν μία απλή υπόθεση. Το πρόγραμμα Apollo, με προϋπολογισμό 25.4 δισ. δολαρίων (σημερινά 194 δισ.), απασχόλησε σχεδόν μισό εκατομμύριο ανθρώπους από το 1963 έως το 1972. Τα μεγέθη από μόνα τους δίνουν μια εικόνα της κλίμακας του εγχειρήματος: ένας πύραυλος (“Saturn V”) ύψους 111 μέτρων και βάρους 2.800 τόνων πρέπει να απογειωθεί κατακόρυφα από τη Γη, με τη βοήθεια 5 κινητήρων συνολικής ισχύος αντίστοιχης 160.000.000 ίππων που καταναλώνουν 20 τόνους καυσίμου (μείγμα οξυγόνου και κηροζίνης) κάθε δευτερόλεπτο, λειτουργώντας για μόλις 2,5 λεπτά (έπονται επιπλέον προωθητικά στάδια). Η απόσταση από τη Γη στη Σελήνη είναι κατά μέσο όρο 384.000 χιλιόμετρα και το διαστημόπλοιο ταξιδεύει προς τα εκεί με ταχύτητα 40.000 χλμ/ώρα, τη μεγαλύτερη ταχύτητα με την οποία έχει ταξιδέψει ποτέ άνθρωπος. Το ταξίδι πραγματοποιείται σε στάδια και απαιτεί πολύπλοκους χειρισμούς των οχημάτων και σύνθετο προγραμματισμό των εξελιγμένων υπολογιστών πλοήγη
Αλλά και σε μία μικρότερη κλίμακα, οι προκλήσεις είναι εξίσου δύσκολες. Οι στολές των αστροναυτών, για παράδειγμα, λειτουργούσαν σαν ένα “μπαλόνι” οξυγόνου στις συνθήκες έλλειψης ατμόσφαιρας. Χρειάστηκαν πάνω από 3 χρόνια έρευνας και εξέλιξης ώστε να καταφέρουν να εξασφαλίζουν προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία, θερμομόνωση, πυροπροστασία, ενώ ταυτόχρονα να έχουν ευελιξία και φυσικά να είναι αρκετά ανθεκτικές (δεν ήταν λίγες οι φορές που δοκιμάστηκαν σε μικροατυχήματα). Απαιτήθηκαν γι’ αυτό 13 στρώσεις ειδικών υλικών. Έπρεπε, επίσης, να περιλαμβάνουν ένα ολόκληρο σύστημα διαχείρισης των υγρών, των στερεών και των συνεπαγόντων… αέριων αποβλήτων και να συνδέονται με το φορητό σακίδιο επιβίωσης της πλάτης. Αυτό διατηρούσε την πίεση της στολής στα 3,7 psi, ρύθμιζε την παροχή οξυγόνου, έστελνε διαρκώς τηλεπικοινωνιακά και ιατρικά δεδομένα στη Γη και παρείχε νερό και κλιματισμό. Ζύγιζε, μαζί με τη στολή και το εφεδρικό σύστημα οξυγόνου, 81 κιλά, στη Σελήνη όμως ήταν σαν 13.
Το πρόγραμμα Apollo, με προϋπολογισμό 25.4 δισ. δολαρίων (σημερινά 194 δισ.), απασχόλησε σχεδόν μισό εκατομμύριο ανθρώπους από το 1963 έως το 1972.
Από τις αποστολές δεν έλειψαν τα προβλήματα. Για την ακρίβεια, τα πράγματα ξεκίνησαν πολύ στραβά. Το Apollo 1 εξελίχθηκε σε τραγωδία, πριν καλά καλά αναχωρήσει από τη Γη, και το πρόγραμμα διακόπηκε προσωρινά και επανήλθε μερικούς μήνες αργότερα με αναβαθμισμένες προδιαγραφές ασφάλειας. Στις ακόλουθες επανδρωμένες πτήσεις (συνολικά 11: Apollo 7 έως 17) παρουσιάστηκαν διάφορα προβλήματα, άλλοτε μεγαλύτερα και άλλοτε μικρότερα. Η προσσελήνωση του Apollo 11, λίγο έλειψε να ματαιωθεί, λόγω πολλαπλών ενδείξεων σφάλματος στον υπολογιστή του Eagle, λίγα λεπτά πριν αυτό φτάσει στο έδαφος της Σελήνης. Δευτερόλεπτα μετά την απογείωση, 2 κεραυνοί χτύπησαν το Apollo 12, προκαλώντας προσωρινό “ντελίριο” στα ηλεκτρονικά του συστήματα. Καμία όμως κακοτοπιά δεν θα αναγκάσει την ακύρωση κάποιας αποστολής, με εξαίρεση την περίπτωση του Apollo 13.
Προγραμματισμένο να προσσεληνωθεί την 13η Απριλίου 1970, θα αναγκαστεί να φτάσει μέχρι τη Σελήνη και να χρησιμοποιήσει τη βαρύτητά της για να επιστρέψει στη Γη, χωρίς ποτέ να κατέβει στην επιφάνειά της, αφού μία έκρηξη δεξαμενής οξυγόνου (με μία μακρά αλυσίδα αιτιακών παραγόντων) θα δημιουργήσει σειρά προβλημάτων. Με συντονισμένες προσπάθειες, οι αστροναύτες και οι τεχνικοί στη Γη θα καταφέρουν να τα αντιμετωπίσουν και η αποστολή θα λήξει ως μία “επιτυχής αποτυχία”, αφού το πλήρωμα θα καταφέρει να επιστρέψει σώο στη Γη. Η εξιστόρηση των γεγονότων στην ομώνυμη ταινία του 1995 είναι σε μεγάλο βαθμό ιστορικά ακριβής και δίνει μία συνολική εικόνα του εγχειρήματος. Με τις μνήμες της παρολίγον τραγωδίας ακόμα νωπές, ένα από τα τρία αλεξίπτωτα του Apollo 15 θα αστοχήσει κατά τη διαδικασία της τελικής καθόδου, με αποτέλεσμα η κάψουλα να προσκρούσει στο νερό με μεγαλύτερη (αλλά ασφαλή) ταχύτητα.
Η προσσελήνωση του Apollo 11, λίγο έλειψε να ματαιωθεί λόγω πολλαπλών ενδείξεων σφάλματος στον υπολογιστή του Eagle, λίγα μέτρα πριν αυτό φτάσει στο έδαφος της σελήνης.
Γιατί όμως χρειάστηκαν 6 προσσεληνώσεις; Ήδη από την δεύτερη (Apollo 12), η τηλεθέαση έχει πέσει δραματικά, η κοινή γνώμη έχει χάσει το ενδιαφέρον της και οι Αμερικανοί φορολογούμενοι αναρωτιούνται γιατί συνεχίζουν να χρηματοδοτούν μία κούρσα που έχουν ήδη κερδίσει. Η Σελήνη όμως θα είναι πάντα μία μεγάλη πηγή επιστημονικής γνώσης. Αστρονόμοι και γεωλόγοι θα ήθελαν εκατοντάδες αποστολές για να ανακαλύψουν τα μυστικά της, μυστικά που μας δίνουν απαντήσεις για τη δημιουργία της και, κατ’ επέκταση, την ιστορία του πλανήτη μας και του σύμπαντος. Τα διαστημόπλοια Apollo επέστρεψαν στη Γη με 2.200 δείγματα πετρωμάτων, συνολικού βάρους 382 κιλών, που μελετώνται επί δεκαετίες.
Ήταν όμως η παρουσία του ανθρώπου απαραίτητη ώστε να δικαιολογήσει το ρίσκο; Αρκεί να συνειδητοποιήσει κανείς πως οι περισσότεροι αστροναύτες πέρασαν μήνες εκπαίδευσης στην επιστήμη της γεωλογίας (ένας μάλιστα ήταν επιστήμονας), με βασικό στόχο της ικανότητα… της περιγραφής! Μία ομάδα γεωλόγων, στην πίσω αίθουσα του κέντρου ελέγχου στο Houston, “κρεμόταν από τα χείλη τους” όσο αυτοί περιηγούνταν στις πεδιάδες, τα βουνά και τους κρατήρες της Σελήνης. Η οξυδέρκεια του ματιού, η κρίση, η επιλογή και η περιγραφή, δεν μπορούν να συγκριθούν με τις δυνατότητες των μηχανών, ακόμα και σήμερα. Πολλές από τις αποφάσεις παίρνονταν επί τόπου από τους ίδιους τους αστροναύτες, που ακολουθούσαν όμως ένα μελετημένο πλάνο εξερεύνησης. Πέραν της περισυλλογής πετρωμάτων, εγκατέστησαν στην επιφάνεια της Σελήνης μία σειρά επιστημονικών οργάνων, όπως σεισμογράφους, μαγνητόμετρα, ανιχνευτές ιόντων, θερμότητας βαρυτικών κυμάτων, ηλιακής ακτινοβολίας κ.ά., που μας παρέχουν στοιχεία και γνώση μέχρι και σήμερα. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ενώ στο Apollo 11 οι αστροναύτες έμειναν εκτός σεληνακάτου για 3,5 ώρες, διήνυσαν περίπου 1 χιλιόμετρο πεζή και απομακρύνθηκαν μόνο 90 μέτρα από αυτήν, στο Apollo 17, χάρη στο αναβαθμισμένο σακίδιο επιβίωσης και το σεληνιακό όχημα, ταξίδεψαν πάνω από 35 χλμ, 7,6 χλμ μακριά από τη σεληνάκατο και έμειναν εκτός της για 22 ώρες. Η εμπειρία από τις προηγούμενες αποστολές προσέφερε μία αλλόκοτη εξοικείωση με το περιβάλλον.
Η σελήνη θα είναι πάντα μία μεγάλη πηγή επιστημονικής γνώσης. Αστρονόμοι και γεωλόγοι θα ήθελαν εκατοντάδες αποστολές για να ανακαλύψουν τα μυστικά της, μυστικά που μας δίνουν απαντήσεις για την δημιουργία της και, κατ’ επέκταση, την ιστορία του πλανήτη μας και του σύμπαντος.
