Η λέξη, συνήθως, συνοδεύεται από αρνητικό πρόσημο. Άλλες φορές προκαλεί αντιδράσεις συμπόνιας, ακόμη και οίκτου. Ενίοτε, θεωρείται ταυτόσημη της δυστυχίας και συνδέεται με υψηλότερα ποσοστά ασθενειών, μικρότερο προσδόκιμο ζωής, χαμηλότερα επίπεδα υποκειμενικής ευεξίας, ακόμη και με υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας και με μεγαλύτερη υποστήριξη στον αυταρχισμό.
Εσχάτως δε, η μοναξιά προσδιορίζεται ως «επιδημία του αιώνα», που θα δημιουργήσει τις πιο αντικοινωνικές κοινωνίες του αιώνα. Υπερβολές, κινδυνολογία ή ψύχραιμη επιστημονική διαπίστωση; Χρειάζεται να μας τρομοκρατεί η μοναξιά ή μήπως –στη σωστή δοσολογία τουλάχιστον– είναι και ο καλύτερος φίλος μας;
Ένας Αντικοινωνικός Αιώνας
Ας ξεκινήσουμε από τα αρνητικά και συγκεκριμένα από τις ΗΠΑ. Τα τελευταία χρόνια, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το πόσο χρόνο περνούν οι Αμερικανοί μόνοι τους. Οι στατιστικές δείχνουν ότι το ποσοστό εκείνων που ζουν μόνοι έχει σχεδόν διπλασιαστεί τα τελευταία 50 χρόνια, ότι οι περισσότεροι προτιμούν να μένουν σπίτι τους αντί να έχουν κοινωνικές συναναστροφές, να τρώνε μόνοι τους, να ταξιδεύουν μόνοι τους. Έκθεση του 2023 μάλιστα, με τίτλο «Our Epidemic of Loneliness and Isolation», διατείνεται ότι οι ΗΠΑ ζουν σε έναν «αντικοινωνικό αιώνα».
Αναμφισβήτητα το σημείο των καιρών, η ζωή μέσα από τα social, ευνοεί τη μοναξιά –κυρίως των νέων, αλλά είτε με το κινητό για παρέα είτε χωρίς αυτό η αντικοινωνικότητα των ανθρώπων φαίνεται να επεκτείνεται σε κάθε στιγμή της ημέρας.
Το πρόβλημα μπορεί να είναι διογκωμένο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι η μοναξιά δεν έχει πατρίδα. Στην Ισπανία, σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης του 2024 του Κρατικού Παρατηρητηρίου Ανεπιθύμητης Μοναξιάς (SoledadES), ένας στους πέντε ανθρώπους υποφέρει από μοναξιά και από αυτούς σχεδόν το 70% δηλώνει ότι βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση για περισσότερα από δύο χρόνια. Σε ολόκληρο τον κόσμο, το 21% των ανθρώπων αναφέρει ότι αισθάνεται μοναξιά «πολλές φορές».
Η μοναξιά είναι πολυπαραγοντική κατάσταση ή επιλογή. Πρόσφατα δεδομένα, όπως μια μελέτη του 2024 από την εταιρεία συμβούλων HSBC, δείχνουν ότι οι Ισπανοί όλο και περισσότερο, αργά ή γρήγορα, μένουν με ελάχιστη έως καθόλου παρέα, ότι περίπου ένας στους τέσσερις νέους και εφήβους αισθάνονται μόνοι ή πολύ μόνοι και ότι σχεδόν οι μισοί από όσους νιώθουν μόνοι λένε ότι έχουν βιώσει διακρίσεις ή εκφοβισμό στο σχολείο.
Αναμφισβήτητα το σημείο των καιρών, η ζωή μέσα από τα social, ευνοεί τη μοναξιά –κυρίως των νέων, αλλά είτε με το κινητό για παρέα είτε χωρίς αυτό η αντικοινωνικότητα των ανθρώπων φαίνεται να επεκτείνεται σε κάθε στιγμή της ημέρας.
Και αν παλιά λέγαμε ότι ο έρωτας περνάει από το στομάχι, στην εποχή μας το σλόγκαν ισχύει αλλά με μια σοβαρή παραλλαγή, γιατί πλέον η μοναξιά από το στομάχι φαίνεται. Ένας στους τέσσερις Αμερικανούς τρώει μόνος του όλα τα γεύματα της ημέρας, οι Νοτιοασιάτες μοιράζονται με άλλους λιγότερα από τέσσερα γεύματα την εβδομάδα, ενώ στο Μπαγκλαντές και στην Εσθονία οι κάτοικοι αναφέρουν ότι μοιράζονται μόνο 2,7 γεύματα την εβδομάδα.
Στον αντίποδα, εκεί όπου βρίσκονται οι πιο ευτυχισμένες χώρες στον κόσμο, δηλαδή η Φινλανδία, η Δανία, η Ισλανδία και η Σουηδία, πέρα από το ότι, εκτός των άλλων, τα κράτη αυτά είναι ευνομούμενα και οργανωμένα, βάζουν ψηλά στην ατζέντα τους τις κοινωνικές συναναστροφές – για παράδειγμα, το ποσοστό των Φινλανδών όλων των ηλικιών που τρώνε με παρέα έχει αυξηθεί ακόμη περισσότερο τα τελευταία χρόνια.
Επικοινωνία με τον Εαυτό μας
Παρότι οι κίνδυνοι που συνδέονται με την τάση της εποχής, τη μοναξιά, είναι σοβαροί, είναι άξια λόγου και μια διαφορετική ανάγνωση της κατάστασης. Για ορισμένους ανθρώπους, η στροφή προς τη μοναξιά είναι προσωπική επιθυμία. Οι ερευνητές την αποκαλούν «θετική μοναξιά» και διατείνονται ότι πρόκειται για επιλογή που συνδέεται με την ευημερία και έχει στόχο την ενασχόληση με ουσιαστική εσωτερική πνευματική, νοητική ή γνωστική εμπειρία, αλλά και σωματική δραστηριότητα.
Η μοναξιά, ωστόσο, αντιμετωπίζεται με προκατάληψη σε όλο τον δημόσιο βίο, διαμορφώνοντας έτσι πεποιθήσεις.
Η μοναξιά, ωστόσο, αντιμετωπίζεται με προκατάληψη σε όλο τον δημόσιο βίο, διαμορφώνοντας έτσι πεποιθήσεις. Για παράδειγμα, μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2025 διαπίστωσε ότι οι τίτλοι ειδήσεων στις ΗΠΑ είναι 10 φορές πιο πιθανό να παρουσιάζουν αρνητικά παρά θετικά τη μοναξιά.
Όπως υποστηρίζει και η βοηθός καθηγήτρια ψυχολογίας στο αμερικανικό κολλέγιο Middlebury Virginia Thomas, η αμερικανική κουλτούρα θεωρεί την εξωστρέφεια ιδανική συμπεριφορά, ενώ στιγματίζει τη μοναξιά ως προβληματική.
«Αλλά η επιθυμία για μοναξιά δεν είναι παθολογική, ούτε αφορά μόνο τους εσωστρεφείς ανθρώπους», λέει η ψυχολόγος. «Η επιθυμία μας να είμαστε μόνοι είναι διάθεση για να χαλαρώσουμε και να συλλογιστούμε, να κάνουμε ό,τι θέλουμε, είναι ο τρόπος να είμαστε συναισθηματικά διαθέσιμοι στον εαυτό μας, όχι στους άλλους».
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Pronatalism, η Επικίνδυνη Αντιμετώπιση της Υπογεννητικότητας
