«Το μυαλό μου είναι σαν πρόγραμμα περιήγησης στο διαδίκτυο. 19 καρτέλες είναι ανοιχτές, 3 είναι “παγωμένες” και δεν έχω ιδέα από πού έρχεται η μουσική!» Νομίζω δεν έχω βρει πιο πετυχημένο και ακριβές quote για την περίπτωσή μου.
Ειδικά το «δεν έχω ιδέα από πού έρχεται η μουσική» το παθαίνω συνέχεια και μάλιστα με τόσα μουσικά ερεθίσματα όλα αυτά τα χρόνια, ε ο εγκέφαλος «κρασάρει» λίγο κάποιες φορές.
Ελάτε, παραδεχτείτε το. Δεν είμαι η μόνη. Μουσικές πετάγονται στα αυτιά μας από παντού: στα καταστήματα, στα ασανσέρ, στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, στις διαφημίσεις, στις ταινίες, στις θεατρικές παραστάσεις, στις βαρετές τηλεφωνικές αναμονές… Πόσες φορές δεν μας έχει τύχει τα ακούσματα αυτά να είναι γνωστά και απίστευτα οικεία, αλλά να μη γνωρίζουμε ή να μη θυμόμαστε περί τίνος πρόκειται;
Εντάξει, πάντα το γκουγκλάρισμα θα είναι «μια κάποια λύσις». Ωστόσο, έχει ενδιαφέρον να συνδέσουμε κάθε μελωδία με μερικές επιπλέον συνοδευτικές πληροφορίες. Ίσως έτσι να μπορούμε να την ανακαλούμε ευκολότερα.
Σκέφτηκα, λοιπόν, να συγκεντρώσω τα πιο δημοφιλή κομμάτια κλασικής μουσικής που «όλο κάτι μας θυμίζουν αλλά δεν ξέρουμε τι». Ε, τώρα πια ξέρουμε! Α! Και αν φτάσετε στο τέλος του άρθρου, σας περιμένει μια έκπληξη!
Für Elise | Ludwig van Beethoven
Ας αρχίσουμε από τα sosάκια… Το χαριτωμένο «Für Elise» (Για την Ελίζα) του Beethoven για solo πιάνο είναι εξαιρετικά αναγνωρίσιμο. Βέβαια, φήμες λένε πως ο κακός γραφικός χαρακτήρας του Beethoven δημιούργησε παρανόηση αν τελικά γράφτηκε για μια Ελίζα ή για μια Τερέζα. Κι αφού το χειρόγραφο βρέθηκε 40 χρόνια μετά τον θάνατό του, θα μείνουμε με την απορία… Σε κάθε περίπτωση, η χρήσιμη (;) πληροφορία της ημέρας σχετικά με τη συγκεκριμένη μελωδία είναι πως η επίσημη ονομασία της είναι Bagatelle Ν.25 σε Λα Ελάσσονα.
Toccata & Fugue σε Ρε Ελάσσονα, BWV 565 | Johann Sebastian Bach
Εντυπωσιακός ο τίτλος όσο και το συγκεκριμένο έργο του Bach, που αποτελεί ίσως το δημοφιλέστερο έργο για εκκλησιαστικό όργανο. Το πρώτο μέρος, η toccata, ξεκινά τρομακτικά υπέροχα! Κυριολεκτικά «τρομακτικά» όμως, γι’ αυτό και έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον ως μουσική επένδυση σε θρίλερ ή ιστορίες τρόμου με γνωστότερη τη χρήση της στους τίτλους της ταινίας «Dr. Jekyll & Mr.Hyde» (1931). H φούγκα δε που ακολουθεί, σε φουλ μπαρόκ ύφος, ενισχύει τη στοιχειωμένη αύρα της σύνθεσης… Τι εφιάλτη να είχε δει ο Bach όταν την έγραψε άραγε;
Rondo Alla Turca | Wolfgang Amadeus Mozart
Το τρίτο μέρος (allegretto) της Σονάτας Ν.11 σε Λα Μείζονα Κ.331 έχει μείνει στην ιστορία της μουσικής ως «Τούρκικο Rondo ή Toύρκικο Εμβατήριο». «Rondo» (=κύκλος) επειδή μορφολογικά τα μουσικά θέματα επανέρχονται κυκλικά. «Τούρκικο» και «εμβατήριο» επειδή την εποχή κατά την οποία έζησε ο Mozart (1756-1791) το πέρασμα των Γεννίτσαρων με τις στρατιωτικές τους μπάντες από τη Βιέννη αλλά και την Ευρώπη γενικότερα άφησε έντονα το στίγμα του στη μουσική. Έτσι, πολλοί συνθέτες θέλησαν να μιμηθούν το ρυθμικό και ηχητικό τους ύφος, γράφοντας «τούρκικα εμβατήρια».
Entry of the Gladiators | Julius Fučík
Κι αφού μιλάμε για εμβατήρια, ένα από τα πιο γνωστά-«άγνωστα» είναι το «Entry of the Gladiators». Γράφτηκε το 1899 από τον Ούγγρο Julius Fučík, ενώ ήταν μαέστρος στην μπάντα του αυστρο-ουγγρικού στρατού. Η τελική ονομασία προέκυψε από την περιγραφή της εισόδου των μονομάχων σε ένα ρωμαϊκό αμφιθέατρο στο μυθιστόρημα «Quo Vadis» του Henryk Sienkiewicz, η οποία είχε ενθουσιάσει τον συνθέτη. Η ενθουσιώδης σύνθεση όμως διαδόθηκε ευρέως το 1901, όταν ο Καναδός αρχιμουσικός Louis-Philippe Laurendeau τη διασκεύασε με τίτλο «Thunder and Blazes», κάνοντάς τη ιδιαίτερα δημοφιλή ως «μουσική τσίρκου», που ξεσήκωνε το κοινό.
An der Schönen, Blauen Donau, οp. 314 | Johann Strauss
To πασίγνωστο βαλς «Πάνω στον Όμορφο Γαλάζιο Δούναβη» γράφτηκε από τον Strauss σε περίοδο που η πατρίδα του είχε να αντιμετωπίσει την ήττα στον Αυστρο-πρωσικό Πόλεμο αλλά και μια σαρωτική επιδημία χολέρας. Η σύνθεση στην αρχή παρουσιάστηκε ως τραγούδι, με μάλλον γελοίους στίχους που δεν άρεσαν στο βιεννέζικο κοινό. Ωστόσο o συνθέτης σκόπευε να την κάνει hitάκι! Έχοντας τη συμπαράσταση του φίλου και «χορηγού» του, Έλληνα μαικήνα Νικόλαου Δούμπα (στον οποίο και το αφιέρωσε), ξαναπιάνει το έργο και το τελειοποιεί σε ορχηστρική μορφή πια, με την οποία γνώρισε τεράστια επιτυχία!
Πού έχει ακουστεί; Μεταξύ πολλών άλλων, ως επίσημος ύμνος της χώρας κατά την απελευθέρωσή της το 1945, στα πρώτα ματς ποδοσφαίρου της Εθνικής Αυστρίας μετά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελεί το σήμα της Αυστριακής Ραδιοφωνίας, ενώ έχει παίξει κομβικό ρόλο στην ταινία του Stanley Kubrick «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» (1968) – και φυσικά, είναι «στανταράκι» κάθε χρόνο στην Πρωτοχρονιάτική Συναυλία της Βιέννης.
Valurile Dunarii | Jovan Ivanović
«Τα Κύματα του Δούναβη» φαίνεται πως ενέπνευσαν πολλούς καλλιτέχνες, μεταξύ αυτών και τον Ρουμάνο μουσικό Ivanović, που έγραψε το πανέμορφο ομώνυμο βαλς που συχνά συγχέεται με αυτό του Strauss. Mάλιστα τα δύο βαλς συναγωνίζονται σε δημοτικότητα σε γάμους και επίσημες εκδηλώσεις, αλλά και στα «best of» των πλανόδιων μουσικών δρόμου.
Sabre Dance | Aram Khachaturian
Για τον καταπληκτικό «Χορό της Σπάθης» τι να πω… Κρουστά σε οργασμό, ρυθμικός πανικός, διάλογος μεταξύ των οργάνων, δεξιοτεχνία και συναρπαστική ενέργεια στο –ίσως– πιο αναγνωρίσιμο έργο του Khachaturian. Μέρος της τελευταίας πράξης του μπαλέτου Gayane (1942), στο οποίο οι χορευτές επιδεικνύουν τις ικανότητές τους στην ξιφασκία, η σύνθεση του Αρμένιου συνθέτη του 20ού αιώνα είναι εντυπωσιακή!
Όπως εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός των εκτελέσεων και διασκευών της από μεγάλες ορχήστρες, σύνολα, σύγχρονους κλασικούς αλλά και ροκ καλλιτέχνες καθώς και ο αριθμός ταινιών, διαφημίσεων, βιντεοπαιχνιδιών, σειρών κ.ά. στα οποία έχει ακουστεί. Ένας φίλος το χαρακτηρίζει το heavy metal της εποχής του, ιδανικό για headbanging. Eγώ, όταν το ακούω, νιώθω σαν να βρίσκομαι σε roller-coaster. Εσείς;
Κονσέρτο για Πιάνο και Ορχήστρα Νο.1 σε Σι ♭ Ελάσσονα | Pyotr Ilyich Tchaikovsky
Θεωρείται το πιο δημοφιλές κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα όλων των εποχών. Ε, με τέτοια εισαγωγή, δύσκολο να αφήσει ασυγκίνητες τις μουσικόφιλες ψυχές! Ολοκληρώθηκε το 1875, ωστόσο ο Tchaikovsky το δούλεψε περαιτέρω και το αναθεώρησε δύο φορές μέχρι το 1888 που κατέληξε στην τελική του μορφή.
Πρεμιέρα έκανε το 1875 στη Βοστώνη, με τον Hans von Bülow στο πιάνο, μετά την άρνηση του Nikolai Rubinstein, αγαπημένου σολίστ του Tchaikovsky, ο οποίος όμως έκανε τον… δύσκολο! (Αν είναι δυνατόν!) Αργότερα, βέβαια, άλλαξε γνώμη και έγινε ένθερμος υποστηρικτής του.
Το αριστούργημα αυτό περιλαμβάνει αρκετά «θέματα» από παραδοσιακά ρωσικά ακούσματα, που δένουν υπέροχα σε ένα φαντασμαγορικό αποτέλεσμα. Διόλου τυχαία, μέρος της σύνθεσης χρησιμοποιήθηκε σε τελετές έναρξης και λήξης Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και ως υποκατάστατο του εθνικού ύμνου της Ρωσίας, τις χρονιές που απαγορευόταν η χρήση των εθνικών συμβόλων της εξαιτίας του σκανδάλου ντόπινγκ.
* Bonus!
Gran Vals – Francisco Tárrega
Πού να φανταζόταν ο κλασικός Ισπανός κιθαρίστας και συνθέτης, πως 13 νότες από το χαριτωμένο βαλς που έγραψε το 1902 θα γίνονταν τρελό σουξέ τη δεκαετία του 1990 και θα αποτελούσαν το πιο αναγνωρίσιμο ringtone! Ναι, ναι, αναφέρομαι στον χαρακτηριστικό ήχο κλήσης της φινλανδικής εταιρείας κινητών τηλεφώνων Nokia που έχουμε χιλιοακούσει!
Ακούστε το Gran Vals και αναγνωρίστε το ringtone στο 0:12, αλλά και… πού αλλού;
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Μουσικές Που Όλο Κάτι μας Θυμίζουν… | Μέρος Β’
Ludwig Van Beethoven: Το Μεγαλείο της «Ενάτης Συμφωνίας»
