Η Ayşe είναι 15 χρόνων. Στην ηλικία της θα περίμενε κανείς να ασχολείται με το TikTok, με το Instagram, το μακιγιάζ, τη μόδα, τα αγόρια, το σχολείο…
Ωστόσο, στο μικρό χωριό της ανατολικής Τουρκίας όπου μένει με τους γονείς και τα πέντε αδέλφια της δεν έχει αυτή την επιλογή. Ή, μάλλον, δεν έχει καμία επιλογή, γιατί ο πατέρας της αποφάσισε να την παντρέψει με έναν άνδρα περίπου 30 χρόνια μεγαλύτερό της…
Οι Καταναγκαστικοί Γάμοι
Παρότι από το Ισλάμ απαγορεύονται, οι καταναγκαστικοί γάμοι είναι συχνό φαινόμενο στην Τουρκία αλλά και σε φτωχές χώρες της Αφρικής, της νότιας Ασίας, σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, ακόμη και σε χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.
Εκτιμάται ότι παγκοσμίως περισσότερα από 650 εκατομμύρια γυναίκες που βρίσκονται σήμερα εν ζωή παντρεύτηκαν όταν ήταν παιδιά.
Στην Ευρώπη, ένας παράγοντας που συντέλεσε στην εμφάνιση αυτού του φαινομένου είναι η έλευση μεταναστών και προσφύγων από χώρες όπου συνηθίζεται αυτή η πρακτική. Συχνά, μάλιστα, ο καταναγκαστικός γάμος συνοδεύεται και από κάποια άλλη μορφή δουλείας, όπως το τράφικινγκ.
Εκτιμάται ότι παγκοσμίως περισσότερα από 650 εκατομμύρια γυναίκες που βρίσκονται σήμερα εν ζωή παντρεύτηκαν όταν ήταν παιδιά. Κάθε χρόνο, τουλάχιστον 12 εκατομμύρια κορίτσια παντρεύονται προτού φτάσουν στα 18 τους χρόνια, δηλαδή 28 κορίτσια κάθε λεπτό.
Ένα στα πέντε κορίτσια είναι παντρεμένο ή σε κάποιο είδος ένωσης πριν από τα 18 τους. Στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες ο αριθμός αυτός είναι διπλάσιος: το 40% των κοριτσιών παντρεύεται πριν φτάσει στα 18 και το 12% πριν από τα 15. Σύμφωνα με τη UNICEF, το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο σε χώρες που μαστίζονται από πόλεμο.
Τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν ότι οι γάμοι ανηλίκων και οι καταναγκαστικοί γάμοι παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους χαρακτηρίζουν ως «επιβλαβή πρακτική, η οποία πλήττει δυσανάλογα τα κορίτσια και τις γυναίκες παγκοσμίως, εμποδίζοντάς τες να ζήσουν ελεύθερα τη ζωή τους μακριά από κάθε μορφής βία».
Έμφυλη Ανισότητα και Πατριαρχία
Οι «γάμοι ανηλίκων, πρώιμοι και καταναγκαστικοί γάμοι», όπως περιγράφονται από τα Ηνωμένα Έθνη, συνιστούν μια ανησυχητική πραγματικότητα σε περιοχές της Τουρκίας. Αν και οι εκστρατείες στα σχολεία και η οικονομική βοήθεια προς τις οικογένειες στοχεύουν να την περιορίσουν, η πρακτική παραμένει, ειδικά στις αγροτικές περιοχές.
Το UN Women Turkey δημοσίευσε πρόσφατα την έκθεση «Η Αντίληψη Ανδρών και Αγοριών για τους Γάμους Ανηλίκων, Πρώιμους και Καταναγκαστικούς Γάμους στην Τουρκία», η οποία χρηματοδοτήθηκε από τη Σουηδία και διενεργήθηκε από εταιρεία ερευνών. Η μελέτη, βασισμένη σε συνεντεύξεις 2.733 ανδρών και στις απόψεις 49 γυναικών και 29 ειδικών, υπογραμμίζει τις βαθύτερες αιτίες αυτών των ενώσεων.
Οι γάμοι αυτοί, με βάση τον ορισμό των Ηνωμένων Εθνών, οφείλονται σε μια σειρά κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων, που είναι στενά συνδεδεμένοι με την προσπάθεια να σπάσει ένας κύκλος φτώχειας και μια στρεβλή πατριαρχική νοοτροπία.
Η έκθεση του UN Women, από την άλλη πλευρά, λέει ότι η πρακτική νομιμοποιείται «μέσα από μια περίπλοκη διαπλοκή βαθιά ριζωμένων πολιτιστικών κανόνων, εθίμων και παραδόσεων, καθώς και θρησκευτικών τάσεων, που αλληλοενισχύονται και αναπαράγονται μεταξύ τους λεκτικά και πρακτικά».
Η έρευνα για την έκθεση επικεντρώθηκε σε εννέα επαρχίες και περιλάμβανε έγγαμους άνδρες κάτω των 25 ετών και πατέρες παιδιών σε τέτοιους γάμους, καθώς και ομάδες ελέγχου, που αποτελούνταν από έγγαμες γυναίκες και ευάλωτους πληθυσμούς από Σύρους πρόσφυγες, μέλη της κοινότητας των Ρομά και αγρότες, από την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη στα δυτικά μέχρι τη Σανλιούρφα και το Μαρντίν στα νοτιοανατολικά.
Οι συγγραφείς της λένε πως τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, καθώς οι αυταρχικές και ηγεμονικές πρακτικές αρρενωπότητας αυξάνονται, άλλο τόσο αυξάνονται και οι θετικές στάσεις και συμπεριφορές απέναντι στους γάμους αυτούς, οι οποίοι αντανακλούν την ανισότητα των φύλων και την πατριαρχική τάξη.
Περίπου το 25% των ανδρών πιστεύει ότι τα κορίτσια είναι αυτό που είναι, δηλαδή παιδιά, τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 15 ετών. Παράλληλα, όμως, το 10% των ανδρών πιστεύει ότι τα κορίτσια που άρχισαν να έχουν έμμηνο ρύση είναι «έτοιμα για γάμο».
Νύφη Ετών 6!
Μια υπόθεση που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας στην Τουρκία αρκεί για να σημάνει συναγερμό… Χρειάστηκε δύο χρόνια το τουρκικό δικαστικό σύστημα για να ολοκληρώσει τις διαδικασίες που θα οδηγούσαν στη σύλληψη των κύριων υπόπτων στην περίπτωση ενός καταναγκαστικού γάμου με θύμα ένα εξάχρονο κορίτσι.
Τον περασμένο χρόνο, τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης δημοσίευσαν φωτογραφίες του Yusuf Ziya Gümüsel και του Kadir Istekli –του πατέρα και του «συζύγου» του κοριτσιού– να συνοδεύονται από αστυνομικούς.
Μια νεαρή κοπέλα, που έγινε γνωστή μόνο με τα αρχικά της –HKG–, κατέθεσε καταγγελία το 2020. Κόρη του επικεφαλής του Ιδρύματος Hiranur Vakfi, που συνδέεται με την πανίσχυρη θρησκευτική κοινότητα Ismailaga, κατηγορούσε τον πατέρα της ότι την υποχρέωσε να παντρευτεί με θρησκευτικό γάμο όταν ήταν παιδί έναν 29χρονο, μέλος του ιδρύματος, στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Όπως καταγγέλλει η ίδια, έκτοτε υφίσταται σεξουαλική κακοποίηση.
Οι Gümüsel και Istekli δεν θα είχαν οδηγηθεί στη φυλακή αν ο δημοσιογράφος-ερευνητής Timur Soykan δεν είχε αποκαλύψει την υπόθεση μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας Birgün. Αποτρόπαια αποσπάσματα της κατάθεσης του κοριτσιού έφεραν στο φως κρυμμένες πράξεις παιδεραστίας με την έγκριση των γονέων του παιδιού.
«Ο Kadir με θώπευε (…). Εγώ έκλαιγα και εκείνος έλεγε ότι ήμασταν παντρεμένοι. Έλεγε ότι ήμασταν παντρεμένοι όπως ακριβώς οι γονείς μου. Μου έλεγε “Είσαι η σύζυγός μου και εγώ είμαι ο σύζυγός σου. Οι παντρεμένοι παίζουν τέτοια παιχνίδια, αλλά αυτό θα είναι το μικρό μας μυστικό. Οι γονείς σου δεν το λένε σε κανέναν”. Οι γονείς μου αποκαλούσαν τον Kadir “γαμπρό” τους», κατέγραφε το άρθρο στην Birgün.
Όμως, παρά την έκθεση ενός γιατρού το 2012 που εξέφραζε υποψίες για τον γάμο της ανήλικης και την έναρξη εισαγγελικής έρευνας, πολλές παρατυπίες καθυστέρησαν την εξέλιξη της υπόθεσης.
Η οικογένεια κατάφερε να εξασφαλίσει μια εξέταση των οστών από μια μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκα όταν ζητήθηκε να διακριβωθεί η ηλικία του κοριτσιού, προκειμένου να αποφύγει την ποινική της δίωξη. Ο πατέρας διέψευσε τις κατηγορίες ότι είχε τελεστεί θρησκευτικός γάμος όταν η κόρη του ήταν 6 ετών, αλλά οι φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στα μέσα ενημέρωσης που εμφάνιζαν την HKG ντυμένη με ένα λευκό φόρεμα ήγειραν υποψίες.
«Μήπως οι πολιτικοί που επισκέπτονταν τακτικά τη σέχτα Ismailaga είχαν κάποιο ρόλο στην υπόθεση;» διερωτάτο ο δημοσιογράφος. Μετά τη δημοσίευση, μάλιστα, του ρεπορτάζ του, ο Soykan κατηγορήθηκε για προσβολή του Ισλάμ και δέχτηκε προσβλητικά σχόλια στους λογαριασμούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η πρώτη ακροαματική διαδικασία της υπόθεσης πραγματοποιήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2023. Ο σύζυγος και οι γονείς της HKG, η οποία σήμερα είναι 20 χρόνων, αντιμετωπίζουν 68 και 22 χρόνια ποινή κάθειρξης αντίστοιχα.
Θεσμικά Μέσα
Υπάρχει λόγος αισιοδοξίας, λαμβάνοντας υπόψη την έκβαση της περίπτωσης αυτής;
Κατά την τελευταία δεκαετία, αναφέρουν τα Ηνωμένα Έθνη, αποτράπηκαν 25 εκατομμύρια γάμοι παιδιών σε ολόκληρο τον κόσμο χάρη στο αυξημένο ποσοστό εκπαίδευσης των κοριτσιών και στις επενδύσεις κάποιων κυβερνήσεων στην ενημέρωση των έφηβων κοριτσιών και του ευρύτερου κοινού για το θέμα.
Παράλληλα, από το 2018 έχει εγκριθεί ομόφωνα ψήφισμα βάσει της έκθεσης για τον «Καταναγκαστικό Γάμο στην Ευρώπη» της Επιτροπής για την Ισότητα και τη Μη-Διάκριση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Για να τερματιστεί αυτή η πρακτική παγκοσμίως, θα πρέπει να επιταχυνθεί αλλά και να διατηρηθεί η πρόοδος. Διαφορετικά, η στατιστική λέει ότι περισσότερα από 120 εκατομμύρια κορίτσια ακόμη θα παντρευτούν πριν κλείσουν τα 18 τους χρόνια μέχρι το 2030.
Η Επιτροπή καλεί τα κράτη-μέλη να λάβουν σειρά μέτρων για την εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών με στόχο την προστασία των θυμάτων και τη δίωξη των δραστών. Βασικά μέτρα πρόληψης είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού μέσω διαφημιστικών εκστρατειών, η ίδρυση κέντρων ψυχολογικής στήριξης και κοινωνικού προσανατολισμού, καθώς και η ενίσχυση της αυτονομίας των γυναικών και των κοριτσιών μέσα από την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την εργασία.
Το ψήφισμα καλεί επίσης τα κράτη-μέλη να απαγορεύσουν βάσει νόμου τους γάμους ανηλίκων και να καταγράφουν όλες τις ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων και γάμων.
Ανάλογα μέτρα λαμβάνει και η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, από την οποία ωστόσο έχει αποχωρήσει η Τουρκία…
Μολαταύτα, το ποσοστό των καταναγκαστικών γάμων και των γάμων ανηλίκων παραμένει υψηλό, ιδιαίτερα σε κάποιες περιοχές όπως η υποσαχάρια Αφρική και η νότια Ασία, οι οποίες εκπροσωπούν το 18% και 44% αντίστοιχα της παρουσίας του φαινομένου, ακολουθούμενες από την ανατολική Ασία και την περιοχή του Ειρηνικού (12%), τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (9%), τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (5%), σύμφωνα με στοιχεία της UNICEF.
Καμία περιοχή δεν φαίνεται να βρίσκεται σε τροχιά κατάργησης αυτής της πρακτικής μέχρι το 2030 – την ημερομηνία δηλαδή που ορίζεται ως προθεσμία από την «Ατζέντα για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη 2030» του ΟΗΕ.
Για να τερματιστεί αυτή η πρακτική παγκοσμίως, θα πρέπει να επιταχυνθεί αλλά και να διατηρηθεί η πρόοδος. Διαφορετικά, η στατιστική λέει ότι περισσότερα από 120 εκατομμύρια κορίτσια ακόμη θα παντρευτούν πριν κλείσουν τα 18 τους χρόνια.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ:
Τα Εγκληματικά Μυστικά και Ψέματα του Pornhub
