Στον Νομό Αργολίδας, όπου κατοικώ, λειτουργούν δύο σωφρονιστικά καταστήματα, η Αγροτική Φυλακή Τίρυνθας και εκείνη του Ναυπλίου. Πολλά αυτοκίνητα πηγαινοέρχονται κάθε μέρα προσπερνώντας τα. Δεν φανταζόμουν, όμως, ποτέ ότι το δικό μου θα ήταν στο πάρκινγκ της Φυλακής του Ναυπλίου μια φορά την εβδομάδα για δύο ώρες επί μήνες και εγώ θα διάβαινα την πύλη της.
Για να γίνει κάποιος εθελοντής, ειδικά σε μια φυλακή, πρέπει πρώτα να τα έχει βρει με τον εαυτό του, να έχει ξεπεράσει τα στερεότυπα και τις οποιεσδήποτε αναστολές, ώστε να μπορέσει να φέρει το έργο του εις πέρας με επιτυχία. Αν κάποιος δεν έχει, αφενός, το ψυχολογικό υπόβαθρο που απαιτείται και, αφετέρου, το αντικείμενό του δεν είναι ενδιαφέρον, οι έγκλειστοι το διαισθάνονται αμέσως και τον απορρίπτουν.
Ανταποκρινόμενη σε Επίμονο Αίτημα
Όλα ξεκίνησαν όταν έλαβα γνώση σχετικά με το επίμονο αίτημα των φυλακισμένων να γίνουν μαθήματα αγγλικών στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Ναυπλίου. Λένε ότι σε μεγάλη ηλικία σε βρίσκει η αποστολή της ζωής σου, ώστε να έχεις την ετοιμότητα και ωριμότητα να αντιμετωπίσεις τις προκλήσεις της. Τις μεγάλες αποφάσεις μου τις παίρνω αμέσως και δεν το έχω μετανιώσει μέχρι τώρα. Και αυτό που συνέβη τότε ήταν πέρα από κάθε προσδοκία.
Έχω διαβάσει πολύ καλής ποιότητας γραπτό λόγο από άτομα που ποτέ δεν διάβασαν ποίηση και ποτέ δεν έγραψαν ούτε ένα στίχο στη ζωή τους.
Τα μαθήματα ξεκίνησαν τέλη Σεπτεμβρίου του 2018 και στις 20 Δεκεμβρίου παίχτηκε για πρώτη φορά ξενόγλωσσο θεατρικό εντός φυλακής, ένα ρεκόρ μέχρι στιγμής όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη. Δεν ήταν καθόλου εύκολο, καθώς, χωρίς να έχουμε τελειώσει λεξιλόγιο και ρήματα αρχαρίων στα αγγλικά, οι μαθητές αποφάσισαν, ύστερα από πρότασή μου, να το τολμήσουν για δύο βασικούς λόγους, εκείνους της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας. Δεν τους διέψευσα, καθώς το τελικό αποτέλεσμα εξέπληξε ακόμα και τους ίδιους!
Η συμμετοχή τους στο τμήμα εκμάθησης της αγγλικής γλώσσας είχε θετικό αντίκτυπο και στον συναισθηματικό τους κόσμο. Παράλληλα, οι οικογένειές τους άρχισαν να σχηματίζουν μια διαφορετική εικόνα για εκείνους, καθώς έδειχναν με τον τρόπο αυτό ότι πραγματικά είχαν διάθεση να επανενταχθούν όσο γίνεται πιο ομαλά. Στο τηλέφωνο άρχισαν να συνεννοούνται στα αγγλικά με τα ανήλικα παιδιά τους, μια αφορμή για επικοινωνία που βοήθησε στην ουσιαστικότερη σύνδεση μεταξύ τους.
Εργαστήρια Ποίησης
Από τότε έως σήμερα έχω επισκεφθεί σχεδόν όλα τα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας μας. Από κοινού με τον γιο μου, ο οποίος είναι επίσης εθελοντής, διεξάγουμε σεμινάρια-εργαστήρια ποίησης εκεί όπου υπάρχουν Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας αλλά και εκεί που δεν υπάρχουν.
Είναι καταλυτική η εμπειρία που βιώνουν όσοι τα παρακολουθούν, καθώς το τελευταίο μέρος αφιερώνεται στη συγγραφή ποιήματος με συγκεκριμένο θέμα. Έχω διαβάσει πολύ καλής ποιότητας γραπτό λόγο από άτομα που ποτέ δεν διάβασαν ποίηση και ποτέ δεν έγραψαν ούτε ένα στίχο στη ζωή τους. Αυτομάτως τους δημιουργείται η ανάγκη της ανάγνωσης, που λειτουργεί ευεργετικά, ως αντίδοτο, καθώς έτσι περνά εποικοδομητικά ο νεκρός χρόνος έκτισης της ποινής τους.
Σε ό,τι με αφορά, είτε διδάσκω αγγλικά είτε τους φέρνω σε επαφή με την ποιητική τέχνη, την οποία υπηρετώ εδώ και 45 χρόνια, έχοντας εκδώσει 4 ποιητικές συλλογές, το επίπεδο των γνώσεων που προσφέρω είναι αντίστοιχο με αυτό της «κοινωνίας», όπως αποκαλούν τους εκτός των τειχών οι εντός αυτών. Οι άνθρωποι που βρίσκονται έγκλειστοι εκεί καταλαβαίνουν πότε κάποιος μπορεί πραγματικά να τους βοηθήσει να επανενταχθούν και πότε κάποιος απλώς διεκπεραιώνει με την εκεί παρουσία του.
Η στάση μου απέναντί τους είναι ακριβώς ίδια με αυτή που αντιμετωπίζω τους υπόλοιπους ενήλικες και μη μαθητές μου. Με ευαισθησία, ενσυναίσθηση και κατανόηση, τους βοηθώ να προχωρήσουν στη ζωή, χωρίς να τους δικάζω για δεύτερη φορά, καθώς αυτός είναι ο ρόλος της δικαιοσύνης.
Έχω λάβει διάφορα δώρα κατασκευασμένα από τα χέρια αυτών των τόσο ιδιαίτερων μαθητών μου. Υπάρχουν παντού μέσα στο σπίτι μου, παράταιρα με την υπόλοιπη διακόσμηση, και είναι ίσως τα πιο ακριβά που μου έχουν χαρίσει ποτέ.
«Το Στίγμα των Βάλτων»
Από την εμπειρία μου μαζί τους προέκυψε η πρόσφατη ποιητική συλλογή με τίτλο «Το Στίγμα των Βάλτων» και υπότιτλο «Ποιήματα της Φυλακής» (εκδόσεις ΑΩ), στην οποία έχω αποτυπώσει τις εντυπώσεις μου παρατηρώντας τους.
Για το 2025 έχω προτείνει να διεξαχθούν δύο πρότζεκτ στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Κορίνθου, με το οποίο συνεργάζομαι από τον Ιούνιο. Το ένα από αυτά θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά σε ελληνική φυλακή. Αναμένοντας το πράσινο φως από τη Γ. Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής, δεν μπορώ να προβώ από τώρα σε ανακοινώσεις.
Η λέξη εθελοντισμός περιλαμβάνει το ρήμα θέλω. Όπως κάθε στόχος, πρέπει να είναι ρεαλιστικός, μετρήσιμος και αναπροσαρμόσιμος. Διότι οι ανάγκες της κοινωνίας αλλάζουν με ταχύτατους ρυθμούς. Θα πρέπει το αποτύπωμα που θα αφήσουμε στην ευάλωτη κοινωνική ομάδα την οποία θα επιλέξουμε για να προσφέρουμε τις γνώσεις ή οτιδήποτε άλλο διαθέτουμε να είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να επωφεληθεί από την εκπαίδευσή της.
Δεν θα ξεχάσω έναν μαθητή μου που μου τηλεφώνησε από το εξωτερικό για να μου πει πόσο του χρησίμευσαν τα αγγλικά που έμαθε μέσα στη φυλακή στην εργασία του, στον τομέα της εστίασης. Δίνοντας ως εθελόντρια εργαλεία επανένταξης στους έγκλειστους, τους ανοίγω μια πόρτα μετά την αποφυλάκιση. Θα πρέπει όμως και η «κοινωνία» να την κρατήσει ανοιχτή.
* Η Γκέλη Ντηλιά είναι καθηγήτρια αγγλικών, βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας και επιμορφωμένη εκπαιδεύτρια ενηλίκων σωφρονιστικών καταστημάτων.
* Η 5η Δεκεμβρίου είναι Διεθνής Ημέρα Εθελοντισμού.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Ανδρόγυνο Στιλ: Δεν Είναι Μόδα, Είναι Άποψη
Η Αστυνόμος Β’ Καλλιόπη Γκούρμη Μιλά για την Ενδοοικογενειακή Βία
Η Σεξεργασία Είναι ένα Κατάστημα Λιανικής
