Αναρωτιέστε γιατί υπάρχει έξαρση της βίας των νέων σήμερα; Συγκλονίζεστε με τα στοιχεία για την εγκληματικότητά τους; Βρίσκεστε ανάμεσα σε εκείνους που θεωρούν πως έχουν τη δικαιοδοσία και την ικανότητα να αποφαίνονται εξ αποστάσεως και μετ’ επιτάσεως για το ποιος φταίει που η νεολαία είναι τόσο βίαιη στις μέρες μας; Ή μήπως ανήκετε σε όσους ξεμπερδεύουν με ένα «στην εποχή μου δεν συνέβαιναν αυτά»;
Ό,τι κι αν πρεσβεύετε, δείτε το δημιουργικό ντοκιμαντέρ των Tine Kugler και Günther Kurth «Κάλε, ο Κοσμοναύτης», το οποίο προβάλλεται στο 8ο Φεστιβάλ KinderDocs (στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς). Εκεί θα βρείτε ενδεχομένως την απάντηση σχετικά με τη βία των νέων σήμερα.
Μια απάντηση η οποία δεν είναι καθόλου εύκολη και βολική διότι η πραγματικότητα είναι ένα πολύπλοκο παζλ γεμάτο ερωτηματικά που δεν σηκώνει αφορισμούς και μονοδιάστατες απαντήσεις.
Η Ιστορία του Κάλε (Ίσως και Πολλών Ακόμη Νέων)
Το γερμανικό ντοκιμαντέρ γυριζόταν επί 10 χρόνια προκειμένου να καταγράψει τη ζωή ενός αγοριού που ζει στο ανατολικό Βερολίνο από τα 10 έως τα 20 του χρόνια. Ο νεαρός είναι φτωχός, ο πατέρας του φυλακισμένος, η μητέρα του πόρνη και η γιαγιά του κοντά στην οποία μεγαλώνει ο Κάλε εθισμένη στο αλκοόλ.
Ο νεαρός μπλέκει με την παραβατικότητα και κάποια στιγμή φυλακίζεται. Αφού εκτίσει την ποινή του προσπαθεί να συνεχίσει τη ζωή του.
Η ιστορία του Κάλε είναι συγκεκριμένη. Οι λόγοι όμως που τον οδήγησαν στο περιθώριο της ζωής μπορεί να είναι οι προφανείς (διαλυμένη οικογένεια) αλλά δεν είναι μόνο αυτοί. Διότι η βιαιότητα του Κάλε –ίσως και η βιαιότητα των νέων που μεγαλώνουν σε κλασικού τύπου οικογένειες– δεν έχει μονοσήμαντη διάσταση. Ούτε και εξοβελίζεται για πάντα στο πυρ το εξώτερο.
Μας το εξηγούν και οι σκηνοθέτες του «Κάλε, ο Κοσμοναύτης», η Tine Kugler και ο Günther Kurth, στη mini συνέντευξη που μας παραχώρησαν.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία, το μεγαλύτερο εμπόδιο που αντιμετωπίσατε ακολουθώντας το κεντρικό πρόσωπο του ντοκιμαντέρ σας, τον Κάλε, επί 10 χρόνια;
Το μεγαλύτερο εμπόδιο ή, όπως θα μπορούσαμε να το πούμε διαφορετικά, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η ίδια η ζωή. Η απόφασή μας να είμαστε κοντά σε ένα 10χρονο αγόρι για τα επόμενα χρόνια ήταν ένα πολύ αβέβαιο ταξίδι με ανοιχτό τέλος.
Δεν ξέραμε πού θα μας πήγαινε το ταξίδι όταν γνωρίσαμε για πρώτη φορά τον Κάλε το 2011, την περίοδο που ετοιμάζαμε ένα ντοκιμαντέρ για τα παιδιά που αναλαμβάνουν την ευθύνη της ζωής τους σε νεαρή ηλικία, καθώς οι κυρίως ανύπαντρες μητέρες τους εργάζονται πολλές ώρες.
Σχεδιάζαμε να ακολουθήσουμε τη ζωή του Κάλε από τα 10 έως τα 20 του χρόνια. Αυτό ήταν το σενάριό μας. Δεν ξέραμε όμως ότι θα πήγαινε φυλακή και πως τελικά, για πολλούς μήνες, θα επικοινωνούσαμε μαζί του μόνο μέσω επιστολών. Δεν ξέραμε αν θα ήθελε να συνεχίσει μαζί μας μετά την αποφυλάκισή του. Δεν ξέραμε πώς θα τελείωνε η ταινία μας.
Τα 10 χρόνια είναι πολλά, ειδικά για έναν νέο άνθρωπο που αλλάζει συνεχώς και του συμβαίνουν πράγματα που δεν περίμενε ποτέ ούτε ο ίδιος αλλά ούτε κι εμείς. Οπότε είμαστε ακόμη πιο ικανοποιημένοι που τελικά το εγχείρημα να δεσμευτούμε ο ένας απέναντι στον άλλο για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα λειτούργησε τόσο καλά και μέχρι σήμερα.
Πολύ γρήγορα από τότε που αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με τη ζωή του Κάλε καταλάβαμε ότι δεν χρειάζεται να δίνουμε συμβουλές. Όταν αμφιβάλλαμε εάν θα έπρεπε να καταγράψουμε αυτό που συνέβαινε στη ζωή του, αφήναμε την κάμερα στο αυτοκίνητο και απλώς ακούγαμε για να καταλάβουμε.
Υπήρχαν θέματα ηθικής τάξης τα οποία έπρεπε να αντιμετωπίσετε κινηματογραφώντας ένα νεαρό αγόρι με μια τέτοια ιστορία;
Το ενδιαφέρον μας για τη δημιουργία ταινιών είναι να βουτήξουμε σε έναν κόσμο που δεν μας είναι οικείος, να τον ανακαλύψουμε βήμα βήμα. Γνωρίσαμε τον Κάλε, την οικογένειά του, τη μητέρα του, αργότερα τον πατριό του, τη γιαγιά και τον παππού του, την κοινωνική λειτουργό, την αστυνομικό, τη γειτονιά του και τους φίλους του.
Έτσι μάθαμε για τον κόσμο του. Μετά προσπαθήσαμε να τον οπτικοποιήσουμε μέσω της κάμερας και των κινουμένων σχεδίων, τα οποία εισαγάγαμε στην ταινία προκειμένου να αφηγηθούμε ορισμένες ιστορίες που δεν μπορούσαμε να κινηματογραφήσουμε ή όπου νιώθαμε ότι η κάμερα δεν μπορούσε να αποτυπώσει και να εκφράσει τον εσωτερικό κόσμο του Κάλε.
«Χάρη στον Κάλε μάθαμε τι σημαίνει να μεγαλώνεις φτωχός και σε μειονεκτική θέση, να μην έχεις υποστήριξη από το άμεσο περιβάλλον σου, να μην έχεις πρότυπα».
Υπήρξαν εποχές στη ζωή του Κάλε που δεν ήταν εύκολες. Συνέβησαν απροσδόκητα πράγματα όπως η παραμονή του στη φυλακή, δεν μπορούσαμε να τον επισκεφτούμε με την κάμερα για πάνω από δύο χρόνια, αλλά εξακολουθήσαμε να έχουμε επαφή μέσω τηλεφωνημάτων και γραμμάτων.
Όταν αποφυλακίστηκε, έπρεπε να αποφασίσουμε πώς θα διαχειριζόμασταν αυτό το κομμάτι της ζωής του. Ο Κάλε ήθελε να το αφηγηθεί. Ήθελε να το αντιμετωπίσουμε ως μέρος της ζωής του, ήθελε να αντιμετωπίσει τις ενοχές του, ελπίζοντας στο μέλλον να έχει μια καλύτερη ζωή.
Η κινηματογράφηση της ιστορίας αυτού του παιδιού μέχρι την ενηλικίωσή του ήταν τεράστια ευθύνη, οπότε ευθύς εξαρχής επιδιώξαμε να δημιουργήσουμε σχέση εμπιστοσύνης και σεβασμού, να κοιτιόμαστε στα μάτια. Αυτό που θέλαμε να κάνουμε ήταν μια ταινία με τον Κάλε, όχι για τον Κάλε.
Τελικά, φαίνεται πως το κινηματογραφικό ταξίδι που κάναμε ήταν για τον ίδιο ένα είδος θεραπείας. Μέσω της συνεργασίας μας, έπρεπε να ασχολείται συνεχώς με τον εαυτό του, να αναλογίζεται πώς νιώθει, πώς σκέφτεται, τι συνέβη και τι σημαίνει για τον ίδιο ό,τι συμβαίνει.
Αυτά τα 10 χρόνια ήταν πολύ διδακτικά και για εμάς. Χάρη στον Κάλε μάθαμε τι σημαίνει να μεγαλώνεις φτωχός και σε μειονεκτική θέση, να μην έχεις υποστήριξη από το άμεσο περιβάλλον σου, να μην έχεις πρότυπα. Ήταν οδυνηρό να παρακολουθούμε μια τέτοια ζωή και να μην μπορούμε να τον αποτρέψουμε από το να πάει στη φυλακή.
Ο ίδιος λέει πως για εκείνον υπάρχει ζωή πριν και μετά τη φυλακή. Όπως υπάρχει και η ζωή μέσα στη φυλακή, αλλά δεν του αρέσει να τη θυμάται.
Η ειλικρίνειά του εντυπωσίασε όχι μόνο εμάς, αλλά και τους κινηματογραφόφιλους, καθώς και εκείνους που εργάζονται επαγγελματικά και σε καθημερινή βάση με νέους που δεν λειτουργούν όπως φαντάζεται η κοινωνία.
Προβάλαμε την ταινία στη φυλακή, μπροστά σε δικαστές, κοινωνικούς λειτουργούς, δόκιμους αξιωματικούς, αστυνομικούς, θεραπευτές, ψυχολόγους, και πολλοί εντυπωσιάστηκαν από μια ταινία που ξετυλίγει το κουβάρι του πώς είναι να κάνεις λάθη, να τιμωρείσαι και να εκτίεις ποινή φυλάκισης, πώς είναι να πέφτεις σε μια βαθιά τρύπα και στη συνέχεια να μπορείς να σηκωθείς ξανά.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
8ο KinderDocs: Το Φεστιβάλ που Ακονίζει την Όραση
Τα Βράδια η Jess Wade Διορθώνει τις Διακρίσεις της Wikipedia
«Ράδιο Μέτρονομ» | Ανήλικοι Ρουφιάνοι σε Δράση (και Απόγνωση)
