Πριν από λίγες ημέρες στην αθηΝΕΑ κάναμε μια εκ βαθέων συζήτηση με δύο γυναίκες από την Ουκρανία. Διαφορετικές μεταξύ τους, η μία από τα δυτικά της χώρας, η άλλη από τα ανατολικά σύνορα με τη Ρωσία. Η μία μένει στην Αθήνα για χρόνια, η άλλη έφυγε από τη χώρα της βλέποντας τον πόλεμο να καταφθάνει. Το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο, ακόμα και η ηλικία, διαφέρουν. Αυτό που δεν διαφέρει είναι η αγωνία τους για την Ουκρανία, για όσους και όσες βιώνουν τον πόλεμο στο πετσί τους.
Η Νατάλια και η Ολένα
Η Νατάλια κατάγεται από την Τερνόπιλ, μια από τις μεγαλύτερες και πολύ ασφαλείς πόλεις της δυτικής Ουκρανίας. Ήρθε στην Ελλάδα πριν από 8 χρόνια, στην ηλικία των 15, μαζί με τη μητέρα της. Καθώς η αδερφή της βρισκόταν ήδη στην Ελλάδα με τον σύζυγό της, η προοπτική να ζήσουν στην Ελλάδα και να αναζητήσουν εδώ νέες ευκαιρίες ήταν εφικτή. Η ίδια σπούδασε ψυχολογία. Στη συζήτησή μας είχε και τον ρόλο της μεταφράστριας.
Η Ολένα κατάγεται από ένα χωριό της περιοχής του Λουχάνσκ. Εκεί φοίτησε σε σχολείο όπου μιλούσαν μόνο ρωσικά και στη συνέχεια πήγε στο Κίεβο για σπουδές μηχανικού. Ήρθε στη χώρα μας με τουριστική βίζα, καθώς τόσο η ίδια όσο και ο σύζυγός της είχαν θορυβηθεί από όσα ακούγονταν για επικείμενη εισβολή ήδη από τον Νοέμβριο του 2021.
Euromaidan και Ανεξαρτητοποίηση της Κριμαίας
Όπως μας είπαν και οι δύο, αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2013. Οι Ουκρανοί και οι Ουκρανές διαμαρτυρήθηκαν με κάθε τρόπο απέναντι στην κυβέρνηση του Viktor Yanukovych όταν αρνήθηκε να υπογράψει το σύμφωνο για την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία σύνδεσης της Ουκρανίας με την ΕΕ.
Η απόφασή του οδήγησε στη διαμαρτυρία των φιλοευρωπαϊστών Ουκρανών μέσω μαζικών διαδηλώσεων, με επίκεντρο την πλατεία Ανεξαρτησίας στο Κίεβο, οι οποίες έγιναν γνωστές με τον όρο Euromaidan. Οι διαδηλώσεις αυτές αιματοκυλίστηκαν, με δεκάδες Ουκρανούς να χάνουν τότε τη ζωή τους. Τα γεγονότα οδήγησαν στην αντισυνταγματική καθαίρεση του Yanukovych από το αξίωμα του προέδρου, στις 22 Φεβρουαρίου 2014.
Η Ρωσία, με μια ταχεία πολεμική επιχείρηση, κατέλαβε την Κριμαία στις 27 Φεβρουαρίου 2014 και την ανεξαρτητοποίησε, τυπικά, με τη σύμφωνη γνώμη του τοπικού Κοινοβουλίου. Στη συνέχεια η κατάσταση έγινε ιδιαίτερα δύσκολη και στις δύο περιοχές όπου ζουν ρωσόφωνοι, στο Ντονμπάς και το Λουχάνσκ.
Η Ολένα έγραφε τη διπλωματική της στο Λουχάνσκ όταν πραγματοποιήθηκε το 2014 το μη αναγνωρισμένο δημοψήφισμα από τους Ρωσόφωνους. Όπως χαρακτηριστικά είπε «τα πάντα άλλαξαν σε ένα βράδυ». Τόνισε ότι οι κάτοικοι βρέθηκαν σε σύγχυση, το νόμισμα άλλαξε, ενώ ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας και των αυτονομιστών βρίσκονταν παντού.
«Σύμφωνα με τις φήμες, για το δημοψήφισμα υπήρχε οικονομικό δέλεαρ, ώστε να ψηφίσει ο κόσμος, τον οδηγούσαν στα εκλογικά κέντρα».
Όπως περιγράφει η ίδια, «υπήρχαν, φυσικά, άνθρωποι που ήθελαν να προσαρτηθεί η περιοχή, καθώς είχαν οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία και ήταν θέμα επιβίωσης γι’ αυτούς, οπότε δεν τους πείραζε να ενωθούν μαζί της».
Τόσο η Νατάλια όσο και η Ολένα θεωρούν ότι η γενικευμένη επίθεση τον Φεβρουάριο του 2022 ήταν προγραμματισμένη. Υπάρχει άλλωστε επίσημο κείμενο του Vladimir Putin από τις 12 Ιουλίου 2021 όπου διατυπώνονται τα «επιχειρήματα» για τη διάλυση της Ουκρανίας. Η ένταση ανάμεσα στις δύο χώρες συνεχίστηκε και μετά τις συμφωνίες του Μινσκ του 2014 και του 2015, που προέβλεπαν κατάπαυση του πυρός στην περιοχή του Ντονμπάς.
Και για τις δύο γυναίκες δεν είναι ξεκάθαρη η αφορμή που πυροδότησε τη στρατιωτική επίθεση. Δεν θεωρούν ότι «φταίει» η Δύση που προωθεί την επέκταση της επιρροής της, αλλά ότι κυρίως η Ρωσία προσπαθεί να επιβληθεί ως ιμπεριαλιστικό κράτος με «θύμα» την Ουκρανία. Η Νατάλια ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «δεν πρόκειται για μια αντιπαράθεση Ρωσίας-Ουκρανίας, αλλά για μια αντιπαράθεση Ρωσίας-Δυτικού κόσμου».
Περί Ναζιστών
Έπειτα και από τις επίμονες ερωτήσεις μας, θέλησαν να ξεκαθαρίσουν μια συχνή παρανόηση σχετικά με την πολιτική κατάσταση στην Ουκρανία, που σχετίζεται με το αν η χώρα έχει δημοκρατία και τι είδους πολιτικά κόμματα υπάρχουν. Είναι ημιπροεδρική, αντιπροσωπευτική δημοκρατία με πολυκομματικό σύστημα.
Ειδικότερα για το ζήτημα των ναζιστών, απ’ ό,τι οι ίδιες μας είπαν αλλά και σύμφωνα με αυτό που διαπιστώσαμε από τη δική μας έρευνα, το ποσοστό του μοναδικού ακροδεξιού κόμματος στις εκλογές του 2019 ήταν 2,15%, με μία έδρα από τις 450 στη Βουλή, κάτι που καταρρίπτει τις ψευδείς ειδήσεις περί «ναζιστικοποίησης της Ουκρανίας».
Οι Σχέσεις Ρώσων και Ουκρανών
Όπως μας περιέγραψαν οι δύο συνομιλήτριες, ανέκαθεν η Ουκρανία ήταν πολυεθνοτική χώρα, όπου οι πολίτες συνυπήρχαν αρμονικά. Οι σχέσεις με τις γειτονικές χώρες ήταν φιλικές, το εμπόριο ανθούσε, χωρίς ποτέ να αποτυπώνεται σε αυτές κάποια προφανή έχθρα. «Οι σχέσεις μας δεν επηρεάζονταν από τον φόβο», θα μας πει η Νατάλια.
Για χρόνια, μας ανέφερε η Ολένα, στα σύνορα ήταν αρμονική η συνύπαρξη και υπήρχαν εμπορικοί δεσμοί με τη Ρωσία. «Ακόμα και πολιτικά, οι δυτικόφιλοι δεν εχθρεύονταν τους ρωσόφωνους, παρά τη διαφορά στη γλώσσα, δεν υπήρχε κόντρα».
Παρά τις διαφορές δεν υπήρχε ποτέ πρόβλημα εντός της χώρας με το αν κάποιος μιλούσε με ρωσική προφορά, ενώ πολλοί Ουκρανοί και Ουκρανές θεωρούσαν οικεία γλώσσα τα ρωσικά και επέλεγαν κάποια τρίτη γλώσσα για εκμάθηση ως «ξένη».
Επίσης, μετά τον Αύγουστο του 1991, όταν ανεξαρτητοποιήθηκε η Ουκρανία, όλοι οι πρόεδροι ήταν φιλορώσοι, ενώ τυπικά ήταν μια ανεξάρτητη χώρα, κάτι που σημαίνει ότι ο δεσμός με τη Ρωσία ήταν πάντοτε έντονος.
Και οι δύο τόνισαν ότι υπάρχει εθνική συνείδηση στους Ουκρανούς, και μάλιστα υπήρχε και στις γενιές που έζησαν στη χώρα όταν ανήκε στην ΕΣΣΔ. Το σύνολο των Ουκρανών έχουν κοινό όραμα για την πατρίδα τους, την αντιλαμβάνονται ως ένα ξεχωριστό κράτος, που «τυχαίνει να είναι δίπλα στη Ρωσία».
Αρνητικό ρόλο σε όλη την περιπέτεια της χώρας είχε και το Πατριαρχείο της Μόσχας, που βρίσκεται σε «πόλεμο» με το νεοσυσταθέν Πατριαρχείο της Ουκρανίας, το οποίο έχει αναγνωρίσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Οι ίδιες ανέφεραν ότι υπήρξε ισχυρή προπαγάνδα, με απήχηση στους πολίτες, που είναι χριστιανοί ορθόδοξοι.
Ειδικότερα για τις περιοχές στα ανατολικά σύνορα, η Ολένα μας είπε ότι «είχαν συνηθίσει στην Ουκρανία ότι υπήρχε και η περιοχή των Ρωσόφωνων», στην οποία έπρεπε να προσέχεις παραπάνω, ενώ ήταν εμφανής η παρουσία στρατευμάτων. Έπειτα από λίγα χρόνια «αυτή η σχέση έγινε τοξική και ο περισσότερος κόσμος ήθελε να φύγει προς τον δυτικό κόσμο», μας είπε χαρακτηριστικά η Νατάλια.
«Με γοργούς ρυθμούς η ρωσική προπαγάνδα ευνόησε τους αυτονομιστές, τους προμήθευε όπλα καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των 8 χρόνων». Να θυμίσουμε ότι ένα ιδιαίτερα θλιβερό περιστατικό που συνέβη στην περιοχή ήταν η κατάρριψη του αεροπλάνου της Malaysian Airlines το 2014 απο φιλορώσους αυτονομιστές.
Για τον Πόλεμο
Στην αρχή του πολέμου, αυτό που εισέπραξαν επικοινωνώντας με συγγενείς και φίλους είναι ότι «ο κόσμος είχε πανικοβληθεί, αλλά μετά ανασυντάχθηκε και θεώρησε ότι πρέπει να μείνει να αμυνθεί υπέρ της πατρίδας. Υπάρχει η συνδρομή του στρατού, αλλά και αυτή του απλού κόσμου».
Στη διάρκεια της συζήτησης οι δύο γυναίκες κατέληξαν σε τρεις λόγους για τους οποίους ο Putin επιδίωξε τον πόλεμο. Πρώτον, δεν θέλει την επιρροή της ΕΕ στην Ουκρανία και φυσικά την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Δεύτερον, η ηγεσία της Ρωσίας θέλησε να προσαρτήσει εδάφη της Ουκρανίας στο πλαίσιο του επεκτατισμού και της ενίσχυσης των εθνικιστικών αντανακλαστικών και, τρίτον, η Ουκρανία είναι μια πλούσια χώρα με υπέδαφος, σίδηρο και τεράστιες καλλιέργειες σιτηρών και ηλιοτρόπιων, που δίνουν ηλιέλαιο, στο οποίο η χώρα είναι πρώτη σε παραγωγή στον κόσμο.
Αναφορικά με τη Λευκορωσία, που έχει παίξει τον δικό της ρόλο, θεωρούν ότι βρίσκεται στην απόλυτη επιρροή της Ρωσίας και, όπως το έθεσε η Νατάλια, «ουσιαστικά είναι κομμάτι της Ρωσίας που πήρε άλλο όνομα».
Εδώ να αναφέρουμε ότι η καθημερινή επικοινωνία με την Ουκρανία δεν είναι εύκολη, ενώ όσα τους μεταφέρουν οι συγγενείς και οι φίλοι δεν είναι ευχάριστα. Η Ολένα μαθαίνει ότι υπήρξαν περιστατικά βιασμών, ενώ οι ρωσόφωνοι άνδρες εξαναγκάζονται να μπουν στον ρωσικό στρατό και να οδηγηθούν σε άλλες περιοχές. Η άρνηση τιμωρείται με φυλάκιση 20 χρόνων. Τέλος, στη Χερσώνα, υπήρξαν απειλές ότι σε περίπτωση θανάτου Ρώσου στρατιωτικού θα εκτελούνται 10 άμαχοι.
Την ίδια ώρα αισθάνονται υπερήφανες για την ενσυναίσθηση από την πλευρά των Ουκρανών ως προς την αντιμετώπιση των αιχμαλώτων καθώς, όπως μας ανέφεραν –το οποίο και επιβεβαιώσαμε–, υπάρχει ιστοσελίδα όπου μπορούν οι συγγενείς των Ρώσων αιχμαλώτων να δουν ότι είναι εν ζωή και να τους αναζητήσουν.
Η ίδια και η οικογένειά της είχαν δεχτεί εκφοβισμό έπειτα από ένα σχετικό με την κατάσταση στην περιοχή post που ανέβασαν στο Ιnstagram.
Αυτό που μας μετέφεραν οι Ολένα και Νατάλια ως προς την έκβαση του πολέμου, οι οποίες έχουν καθημερινή επικοινωνία με τις οικογένειές τους, είναι ότι μπορεί ο Putin να κερδίσει τον πόλεμο, αλλά οι κυρώσεις και η επιρροή τους στην οικονομία της Ρωσίας θα τον οδηγήσουν στην «έξοδο». Φαίνεται ότι οι συνέπειες των κυρώσεων επηρεάζουν τόσο τους πολίτες όσο και την ελίτ των ολιγαρχών.
Ο Πρόεδρος Zelenskyy
Ως προς τον πρόεδρο της Ουκρανίας, οι δύο γυναίκες είχαν ομόφωνη άποψη. Η στάση και οι κινήσεις του, από την πρώτη στιγμή της εισβολής, δείχνουν θάρρος και υπευθυνότητα, ενώ βοηθούν στην ενότητα. Η συνολική στάση του προέδρου και η επικοινωνιακή του πολιτική φανερώνει ειλικρίνεια και αυθορμητισμό, καθώς «τα βίντεο που αναρτά δεν φαίνεται να είναι φτιαχτά», όπως μας είπε η Νατάλια.
Από όσα μαθαίνουν, ο στρατός της χώρας αντιστέκεται σθεναρά και προκρίνουν αυτό που ζήτησε ο Zelenskyy για συνομιλίες σε ουδέτερο έδαφος (όταν έγινε η συνέντευξη δεν ήταν ακόμη γνωστός ο τόπος των συνομιλιών). Η Ολένα, πάντως, επέμεινε ότι θα ήταν καλό να γίνουν διαπραγματεύσεις με τους Ρώσους.
Το Μέλλον
Η βαθύτερη επιθυμία της Ολένα είναι να μπορέσει να επιστρέψει στην πατρίδα της και να συμβάλλει στην ανοικοδόμηση της χώρας.
Η Νατάλια, από την άλλη, έχοντας ζήσει αρκετά χρόνια στην Ελλάδα, θα ήθελε να παραμείνει εδώ, χωρίς όμως να ξεχνά και χωρίς να κόψει τους στενούς δεσμούς με την πατρίδα της.
Μας μίλησαν για μια όμορφη χώρα που καταστρέφεται. Η αγωνία τους ήταν εμφανής, ενώ χαρακτηριστική ήταν η στιγμή που η «μεταφράστριά» μας, η Νατάλια, διέκοψε κάποια μια στιγμή για να μας πει: «Την κοπέλα δεν τη γνωρίζω, αλλά όσα λέει είναι τόσο ίδια με αυτά που σκέφτομαι κι εγώ για την Ουκρανία!».
Σημείωση
Τα ονόματα των δύο γυναικών δεν είναι τα πραγματικά. Θέλουμε με κάθε τρόπο να προστατεύσουμε την ανωνυμία τους, όπως μας το ζήτησαν. Τα στοιχεία βρίσκονται στη διάθεση της αθηΝΕΑς. Οι απόψεις που καταγράψαμε είναι προσωπικές και διατηρήσαμε το δικαίωμά τους να εκφραστούν.
Διαβάστε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
Infographic: Η Ουκρανία σε αριθμούς
