Είναι όμως προάγγελος μιας γενικότερης κρίσης ή μια αναμενόμενη διόρθωση σε ένα υγιές οικονομικό περιβάλλον, όπως μας καθησυχάζει η πλειοψηφία των αναλυτών; Πώς εξηγείται η έντονη μεταβλητότητα; Είναι άραγε ένα χαρακτηριστικό των αγορών που ήρθε για να μείνει; Μέρος της απάντησης έχει να κάνει και με τις αυτοματοποιημένες συναλλαγές που πραγματοποιούν πια υπολογιστές, αντί για άνθρωποι.
Με τα Μάτια Στραμμένα στον Πληθωρισμό
Τι πυροδότησε το εντυπωσιακό ξεπούλημα; Άλλαξε κάτι στα στοιχεία της παγκόσμιας οικονομίας που να δικαιολογεί μια τόσο έντονη αντιστροφή στην ανοδική πορεία των αποτιμήσεων των μετοχών, που είχαν βρεθεί στα υψηλότερα επίπεδά τους από το 2000; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Την πρώτη Παρασκευή κάθε μήνα, δίνονται στη δημοσιότητα από το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας των ΗΠΑ τα στοιχεία για τα “nonfarm payrolls” – μια απ’ αυτές τις έννοιες που αν κάποιος δεν έχει δουλέψει σε τράπεζα, πιθανώς να μην έχει ακούσει ποτέ. Τα στοιχεία αυτά είναι όμως εξαιρετικά σημαντικά, καθώς δίνουν τη μηνιαία εικόνα για την πορεία της απασχόλησης στις ΗΠΑ. Οι παίκτες της αγοράς τα περιμένουν πάντα εναγωνίως.
Στην προκειμένη περίπτωση, την Παρασκευή, τα στοιχεία έδειξαν μεταξύ άλλων ότι οι μισθοί ενισχύθηκαν ταχύτερα απ’ ό,τι ήταν αναμενόμενο. Οι υψηλότεροι μισθοί μπορεί να συνεπάγονται μια οικονομία που αναπτύσσεται, αυξάνουν όμως τις πληθωριστικές τάσεις. Η είδηση τρόμαξε τις αγορές γιατί θα μπορούσε να οδηγήσει σε επίσπευση του τερματισμού των πολιτικών της ποσοτικής χαλάρωσης που έχει ανακοινώσει η Fed, οδηγώντας σε υψηλότερα επιτόκια.
Ο Παράγοντας Τραμπ
Φυσικά, μοιάζει παράξενο μια αλλαγή σε μια μεταβλητή να οδηγεί σε τέτοια πτώση. Άλλος ένα παράγοντας που πιθανώς ενέτεινε τον πανικό των αγορών είναι το γεγονός ότι πρόσφατα πέρασε από το Κογκρέσο των ΗΠΑ η φορολογική μεταρρύθμιση του Ντόναλντ Τραμπ.
Μπορεί οι χαμηλότεροι φόροι να ευνοούν τις επιχειρήσεις, δίνοντας ώθηση στις τιμές των αμερικανικών μετοχών, όμως η επεκτατική πολιτική του Τραμπ χρηματοδοτείται μέσα από δανεισμό, αυξάνοντας το έλλειμμα των ΗΠΑ, το οποίο προβλέπεται ότι θα φτάσει το 1 τρισ. δολάρια το 2019. Ένα τέτοιου είδους πρόγραμμα έχει λογική όταν βοηθά να πάρει μπρος η οικονομία. Στο σημείο όμως του οικονομικού κύκλου στο οποίο βρισκόμαστε, κρίνεται ως μάλλον ακατάλληλο, καθώς υπάρχει κίνδυνος να οδηγήσει σε υπερθέρμανση της οικονομίας.
Σε αντίδραση στον κίνδυνο αυτό, ξέρουμε ότι η Fed θα πατήσει φρένο στην επεκτατική νομισματική πολιτική της για να αντισταθμίσει τις πληθωριστικές τάσεις. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι πόσο απότομα θα το κάνει, πόσο σύντομα, καθώς και πώς θα επηρεάσει τις αγορές η αύξηση των επιτοκίων. Η αβεβαιότητα αυτή βρίσκεται στην καρδιά της διόρθωσης των προηγούμενων ημερών.
Ρομπότ, Καλώς Ήρθατε
Τώρα, αν αναρωτιέστε γιατί η διόρθωση ήταν τόσο απότομη και η πτώση τόσο μαζική, μια εξήγηση για τη μεταβλητότητα που παρατηρείται έχει να κάνει με τα… ρομπότ.
Αυτή τη στιγμή, υπολογίζεται ότι μόλις το ένα δέκατο των συναλλαγών στις χρηματιστηριακές αγορές παγκοσμίως πραγματοποιείται από ανθρώπους με σάρκα και οστά, οι οποίοι αποφασίζουν αν θα αγοράσουν ή θα πουλήσουν την εκάστοτε μετοχή. Ένα 40% αφορά αποφάσεις για επενδύσεις σε δείκτες, ολόκληρα asset classes ή άλλες παθητικές επενδύσεις, και το 50% συναλλαγές που πραγματοποιούνται από αλγορίθμους μεταξύ υπολογιστών, κινήσεις τεράστιου όγκου με αποφάσεις που λαμβάνονται σε κλάσματα δευτερολέπτου.
Στο περιβάλλον αυτό, ακόμα και μια μικρή αλλαγή σε μια μεταβλητή μπορεί να δημιουργήσει τεράστιες διακυμάνσεις, επαναφέροντας την υψηλή μεταβλητότητα που είχε εξαλειφθεί τα τελευταία χρόνια. Χαρακτηριστικό ήταν το σχόλιο του Tom Stevenson της Fidelity Personal Investing για το πρόσφατο μίνι-κραχ: “η εκρηκτική ταχύτητα της πτώσης, οφείλεται στις μηχανές”.
Ασκήσεις Για Γερές… Αγέλες
Το 2018 είναι μια χρονιά-ευκαιρία για τις αγορές, όπως άλλωστε ήταν και το 2017. Σε αντίθεση μάλιστα με την περασμένη χρονιά, επιφυλάσσει πολύ μικρότερη πολιτική αβεβαιότητα, καθώς δεν έχουμε κάποια σημαντική εκλογική αναμέτρηση στο παγκόσμιο ημερολόγιο ικανή να φέρει τα πάνω-κάτω. Η αυξημένη όμως μεταβλητότητα είναι μια ένδειξη ότι η επόμενη περίοδος δεν θα είναι μια εποχή για όσους τρομάζουν εύκολα.
Mπορεί αυτό που παρακολουθήσαμε να μην ήταν παρά μια διόρθωση, και τα θεμελιώδη στοιχεία της παγκόσμιας οικονομίας να παραμένουν θετικά, όμως από μέρα σε μέρα και από εβδομάδα σε εβδομάδα, οι μεταβολές μπορεί να είναι τέτοιες που να μηδενίζουν ολόκληρα χαρτοφυλάκια. Αυτή την εβδομάδα είδαμε στις αγορές “συμπεριφορά αγέλης… με στεροειδή”, όπως έγραψε ο Steven Pearlstein στη Washington Post. Τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν μπορούν να τις αντέξουν πολλοί για πολύ.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» τη Παρασκευή 9 Φεβρουαρίου.
