Η Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου φιλοξενεί από τις 12 Δεκεμβρίου την έκθεση της Ρένας Παπασπύρου με τον πλήρη τίτλο «Επιφάνειες, οδηγίες χρήσης* Η διαλεκτική ανάμεσα στην καθημερινότητα και την ύλη». Η έκθεση, που θα διαρκέσει έως τις 16 Ιουνίου 2024, είναι η πρώτη μιας σειράς δράσεων που ανήκουν στο νέο πρόγραμμα του μουσείου με τίτλο «Ενδιάμεσος Χώρος».
Η Διαλεκτική Σχέση Ανάμεσα στην Καθημερινότητα και την Ύλη
Είχα τη χαρά να βρεθώ στη δημοσιογραφική ξενάγηση, παρουσία της Ρένας Παπασπύρου. Καθώς δεν είμαι κριτικός τέχνης, ούτε έχω ιδιαίτερες γνώσεις, νιώθω πάντα… tabula rasa, ένας άγραφος πίνακας, και αναμένω αυτό που θα δω να με κερδίσει.
Στην Εθνική Πινακοθήκη με κερδίζει η ζεστασιά με την οποία μας καλωσορίζει η διευθύντρια Συραγώ Τσιάρα. Δίπλα της, η επιμελήτρια της έκθεσης Σοφία Ελίζα Μπουράτση, επίσης με τη θέρμη του ανθρώπου που αγαπάει αυτό που κάνει. Η αειθαλής Ρένα Παπασπύρου, με χιούμορ και πολλή διάθεση να εξηγήσει το έργο της, μας μίλησε στο… σημείο εκκίνησης της έκθεσης για το έργο Balbeeks, που ανήκει στην συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου και δείχνει μία γυναικεία μορφή να αναδύεται στον χώρο. Η μοναχική γυναικεία φιγούρα συνομιλεί με την πολυπληθή «Λαϊκή Αγορά» του Τέτση απέναντί της, στην είσοδο του κτιρίου.
Η Ρένα Παπασπύρου μας ξενάγησε σε έργα που αντιπροσωπεύουν όλα τα στάδια της δουλειάς της από το 1976 μέχρι σήμερα, στα οποία περιλαμβάνονται και δύο νέα έργα που δημιούργησε ειδικά για την έκθεση. Στο άμαθο μάτι, τα έργα φαίνονται απλά. Κομμάτια, ύλη από τοίχους, από εργαστήρια, από καταστήματα. Υλικά που έπεσαν στην αφάνεια και η Παπασπύρου, κυριολεκτικά με τα χέρια της, τα έσωσε.
Με όμορφες περιγραφές μας εξήγησε πώς έμπαινε σε εγκαταλελειμμένα σπίτια ή βιοτεχνίες, στο Παγκράτι, στα Μελίσσια και αλλού, και έσωζε ολόκληρους τοίχους, μωσαϊκά, λαμαρίνες βιομηχανικής χρήσης και διάφορα αντικείμενα.
Οι διηγήσεις της για τις εξηγήσεις που έπρεπε να δίνει στις γειτονιές σχετικά με το τι έκανε στα χαλάσματα και στα μισογκρεμισμένα σπίτια, μας έδειξαν τόσο το πάθος όσο και το πώς ο καλλιτέχνης, όταν «βλέπει» το έργο του, «δεν πατάει στη Γη», δεν βλέπει έναν τοίχο ή ένα μωσαϊκό. Αυτό, άλλωστε, διακρίνει τον καλλιτέχνη, η «άλλη ματιά».
Διάβασα ότι το έργο της Παπασπύρου παίζει με τους συνειρμούς, με το αντικειμενικό της ύλης και το υποκειμενικό των θεατών. Ισχύει. Στην έκθεση θα δείτε επιφάνειες. Φαινομενικά αδιάφορες, βιομηχανικές, χαλάσματα ενός κόσμου που έχει χαθεί ή γκρεμίζεται. Η Ρένα Παπασπύρου σε αυτές τις επιφάνειες πήγε με ελάχιστα εφόδια, με το μολύβι της, με χαρτιά, με φωτοτυπίες, με υλικά που έχουμε σπίτι μας, και τα μετέτρεψε σε «χάρτες», σε εικόνες, τους έδωσε βαρύτητα, έπαιξε με τα μωσαϊκά, αυτά που αδιάφορα πατάμε αλλά, αν τα κρεμάσουμε σε έναν τοίχο, μπορούμε να διακρίνουμε την αξία τους. Θέτει αλλά και απαντάει στα ερωτήματα των επισκεπτών σχετικά με την εικόνα και τα παιχνίδια του ματιού και, φυσικά, του υποσυνείδητου.
Τέλος, θα το κλέψω γιατί μου άρεσε και περιγράφει όμορφα τι θα δείτε, «Η Παπασπύρου, επισημαίνοντας τη ζωγραφική διάσταση της ύλης, προσφέρει γενναιόδωρα στον θεατή τη δυνατότητα να αποκτήσει ενεργό ρόλο μέσω του βλέμματός του: να ψάξει και να βρει εικόνες».
Να σημειώσουμε ότι ο τίτλος της έκθεσης αποτελεί αναφορά στο βιβλίο του Georges Perec «Ζωή, Οδηγίες Χρήσεως» («La Vie Mode d’Emploi»), που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ύψιλον το 1991.
Λίγα Λόγια για την Εθνική Πινακοθήκη
Η Εθνική Πινακοθήκη υπό τη διεύθυνση της Συραγώς Τσιάρα εγκαινιάζει τη σειρά των «Ενδιάμεσων Χώρων», σημεία του κτιρίου που δεν περιμένουμε να γίνουν εκθεσιακοί χώροι, τα οποία θα φιλοξενούν –ας το πω– pop-up εκθέσεις. Στον 3ο όροφο του μουσείου μπορείτε πλέον να πιείτε καφέ ή να γευματίσετε με όμορφη θέα, ησυχία και καλλιτεχνική αύρα!
Μικρό Πορτρέτο
Η Ρένα Παπασπύρου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1938. Σπούδασε ζωγραφική και ψηφιδωτό στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1956-63) και ψηφιδωτό στην École Nationale Supérieure des Beaux-Arts στο Παρίσι (1964-66). Εκπρόσωπος της εννοιολογικής ζωγραφικής, η Παπασπύρου έχει διερευνήσει εξαντλητικά τις δυνατότητες της ύλης και του σχεδίου. Χρησιμοποιεί ευρεθέντα και readymade υλικά (ξύλα, λαμαρίνες, άσφαλτο, μωσαϊκά πλακάκια), προερχόμενα αποκλειστικά από τον αστικό χώρο –το «τοπίο της πόλης», όπως η ίδια το ονόμασε το 1980–, καθώς και την τεχνική της αποτοίχισης, για να επισημάνει τα διάφορα «επεισόδια» που φέρει πάνω της μια επιφάνεια, αλλά και τις συνειρμικές εικόνες –«εικόνες στην ύλη»– που γεννιούνται κατά τη θέασή τους.
Η Ρένα Παπασπύρου έχει επιτελέσει σημαντικό διδακτικό έργο. Από το 1978 δίδαξε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Διετέλεσε διευθύντρια του Γ′ Εργαστηρίου Ζωγραφικής (1993-2005) και έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια της ΑΣΚΤ που διηύθυνε εργαστήριο. Από το 2006 είναι ομότιμη καθηγήτρια της ΑΣΚΤ. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Μαρία Οικονομίδου: Η Κεραμική Τέχνη Είναι σαν μια Ανάσα στη Ζωή μας
#BraveNewArt: Η Ψηφιακή Τέχνη Ανοίγει Νέους Δρόμους για την Καλλιτεχνική Δημιουργία
Ενσαρκώνοντας τον Pasolini | Tilda Swinton – Olivier Saillard στη Στέγη
Δημοπρασία Νεοελληνικής Ζωγραφικής & Γλυπτικής 19ου και 20ου αιώνα στο Ζάππειο
