Η 4η θητεία της Angela Merkel ολοκληρώνεται με τη διεξαγωγή των γερμανικών εκλογών στις 26 Σεπτεμβρίου. Λίγο λιγότερο από 16 χρόνια στο τιμόνι της 4ης οικονομίας στον κόσμο, η κόρη πάστορα και κάτοχος διδακτορικού στη χημεία γεννήθηκε στο Αμβούργο αλλά έζησε μέχρι τα 35 της στην Ανατολική Γερμανία, δηλαδή μέχρι την επανένωση. Όπως προκύπτει, κατάφερε μάλλον να… βρει τη “χημεία” σε ό,τι και αν έκανε.
Μπήκε στην πολιτική με την επανένωση της Γερμανίας και γρήγορα αναρριχήθηκε σε υψηλά πόστα, ως προστατευόμενη του Helmut Kohl, Καγκελάριου για 16 χρόνια και 26 μέρες, από το 1982 μέχρι το 1998. Αφορμή για το άρθρο που διαβάζετε, στάθηκε ένα infographic που έκανε σύγκριση στον χρόνο της θητείας ηγετών του κόσμου από το statista.com, το οποίο μου έκανε εντύπωση, καθώς δεν είχα σκεφτεί πόσα χρόνια η Angela Merkel ηγήθηκε μιας οικονομικής υπερδύναμης.
Γερμανική Αξιοπιστία
Η παρουσία της ήταν σαφώς επιδραστική τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ειδικά στην Ελλάδα, γνωρίσαμε την επιμονή της και την αντοχή της απέναντι σε πολλούς συνομιλητές διαφορετικών πολιτικών αποχρώσεων, προκειμένου να περάσουν οι γερμανικές θέσεις ή έστω ένας συμβιβασμός με οφέλη για τη χώρα της. Ακόμα, όμως, και σε εθνικό επίπεδο, διακρίθηκε από στωικότητα, χωρίς κραυγές και κραυγαλέα λάθη, χωρίς να εκθέτει την προσωπική της ζωή, με σταθερότητα στη διαχείριση αρκετών κρίσεων και με πνεύμα συνεργασίας.
Η Γερμανία ξεπέρασε την οικονομική κρίση του 2008, την ελληνική-ευρωπαϊκή κρίση του 2015, ενώ παράλληλα αυξάνονταν εντυπωσιακά οι προσφυγικές ροές, με τη Γερμανία να απορροφά μεγάλο αριθμό προσφύγων. Διαχειρίστηκε το Brexit, την κρίση της Κριμαίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, ενώ 4 χρόνια νωρίτερα, με αφορμή την καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011, υπεραμύνθηκε του πυρηνικού προγράμματος της Γερμανίας για την παραγωγή ενέργειας.
Πλέον, στο τέλος της θητείας της, διαχειρίζεται την πανδημία του κορωνοϊού που συνεχίζεται, με την ίδια να έχει δείξει τόσο σημάδια υπερκόπωσης, όσο και μια ανθρώπινη πλευρά, μιλώντας με συγκίνηση για τα θύματα της κρίσης αυτής στη γερμανική Βουλή.
Από “Mädchen” σε “Mutti”
Στα 16 χρόνια που πέρασαν, το “κορίτσι” όπως την ανέφερε ο Kohl, έγινε “μαμά” για τους Γερμανούς. Επιβίωσε των εκλογικών αναμετρήσεων αν και έχασε αρκετές μικρότερες εκλογικές μάχες, ενώ είδε τα τοπικά ποσοστά του CDU να πέφτουν σε αρκετά κρατίδια, αλλά το κόμμα της να παραμένει και πάλι πρώτο. Παρόλα αυτά κατάφερε να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις, χωρίς πολλές εσωτερικές αμφισβητήσεις.
Κατά τη διάρκεια της θητείας της “είδε να περνούν” 4 Αμερικανοί πρόεδροι, 2 Κινέζοι, 5 Βρετανοί, 9 Ιταλοί και 6 Έλληνες (χωρίς τους υπηρεσιακούς)!
Δεδομένα και Αριθμοί
Η σταθερότητα αυτή αποτυπώθηκε στην οικονομία της Γερμανίας και μέχρι ένα σημείο στην κοινωνία της.
Πολλές φορές ο οικονομικός ντετερμινισμός δεν μας αφήνει να δούμε ότι υπάρχουν προβλήματα στην κοινωνία. Ένα από αυτά ήταν και είναι η άνοδος της ακροδεξιάς, με τη γερμανική κοινωνία να έχει ιδιαίτερα αντανακλαστικά στο συγκεκριμένο ζήτημα. Σίγουρα τα νούμερα είναι αμείλικτα, καθώς υπάρχουν ακόμα δύο Γερμανίες, με την ψαλίδα φυσικά να έχει κλείσει εντυπωσιακά. Σε όρους όπως το κατά κεφαλήν εισόδημα, η ανεργία και ο μεικτός μισθός, τα πρώην ανατολικά κρατίδια παραμένουν στο κυνήγι της Δύσης.
Ενδεικτικά να πούμε ότι το 2019 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν € 43.449 για την πρώην Δυτική Γερμανία και € 30.027 για την πρώην Ανατολική. Η ανεργία ήταν στο 5,1% για την πρώην Δυτική και 7,1% για την πρώην Ανατολική, ενώ ο μικτός μισθός ήταν αντίστοιχα € 37.844 και € 31.347.
Υπολογίζεται ότι το 12,7% των κατοίκων της χώρας είναι μετανάστες/τριες, ενώ το νούμερο αυτό μέχρι το 2010 ήταν σχετικά σταθερό κοντά στο 7,5%. To ποσοστό του ακροδεξιού AfD από το 1,9% του 2014 έχει πλέον φτάσει στο 11,5% με τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις να “παίζουν” άμυνα απέναντι στο ενδεχόμενο να συνεργαστούν μαζί του, παρά την παρουσία του σε όλα τα τοπικά κοινοβούλια, και ειδικά στα πρώην ανατολικά κρατίδια. Να προσθέσουμε εδώ ότι μέχρι ένα σημείο τα ποσοστά του σχετίζονται με τον δείκτη ανεργίας του κάθε κρατιδίου, χωρίς να είναι απόλυτη η σχέση.
Ενέργειες για την Ενέργεια
Source: B. Burger, Fraunhofer ISE; Data: https://www.energy-charts.de/index.htm
Η Γερμανία προχώρησε πολλά βήματα στο θέμα της ενέργειας και το 2010 λάνσαρε το Energiewende, την Ενεργειακή Μετάβαση σε ελεύθερη μετάφραση. Πρόκειται για την παράλληλη μείωση αερίων του θερμοκηπίου με την αυξημένη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι πλέον πάνω από 50% στην παραγωγή ρεύματος. Το μόνο αξιοπερίεργο είναι ότι η τιμή του ρεύματος για τα νοικοκυριά είναι η πιο ακριβή στον κόσμο!
Γυναικείο Πρότυπο
Η Καγκελάριος χωρίς να το επιδιώξει κατάφερε να γίνει πρότυπο. Ενσάρκωσε το female empowerment και όπως έχει αναφέρει η ίδια “κατά την παραμονή μου στην καγκελαρία, κατέληξα πράγματι να αποτελώ πρότυπο για πολλά κορίτσια”. Ακόμα έχει δηλώσει ότι χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στις θέσεις εξουσίας, συμπληρώνοντας ότι οι άνδρες θα πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους.
Εξαγωγές
Σε 16 χρόνια κατόρθωσε, προφανώς μαζί με το επιτελείο της, να δει μπροστά. Με την εγχώρια ζήτηση να μειώνεται, επεκτάθηκε ανατολικά εξάγοντας προϊόντα και υπηρεσίες, μεταξύ άλλων, στην Ινδία, την Κίνα και φυσικά τη Ρωσία. Η ανεργία της χώρας πέφτει σταθερά εδώ και χρόνια. Από το 11,7% του 2005, όταν ανέλαβε η Merkel, έπεσε κάτω από το 7% το 2012 και έφτασε στο 5% το 2019 με την κρίση του κορωνοϊού να ανεβάζει και πάλι το δείκτη στο 6,1% στο πρώτο εξάμηνο του 2021.
Θέματα Διακυβέρνησης
Η σύγκριση στους δείκτες σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη είναι ενδεικτική. Φυσικά, υπάρχει πάντα ο αντίλογος ότι η Γερμανία εκμεταλλεύεται την οικονομική ισχύ της και τη θέση της στην ΕΕ, ενώ αναμφίβολα επηρεάζει τις γειτονικές της χώρες, όπως η Αυστρία, η Τσεχία, η Πολωνία. Δημιούργησε έναν πόλο συνεννόησης με τη Γαλλία, ενώ είχε συνεχώς δίαυλο επικοινωνίας με τον Vladimir Putin, με τον αγωγό Nord Stream 2 να αποτελεί διπλωματικό όπλο και πονοκέφαλο για όλους τους εμπλεκόμενους!
Απλά Πολιτική
Οι επικριτές της επιμένουν ότι κυβέρνησε “μακιαβελικά” και παρέμεινε ηθελημένα αναποφάσιστη ή “αργοπορημένη” σε διεθνή ζητήματα. Ο τακτικισμός και η έλλειψη στρατηγικής είναι κάτι που της προσάπτουν, ενώ όπως είναι λογικό από το background της δεν αμφισβήτησε τις παθογένειες του εγχώριου πολιτικού συστήματος. Για να μείνει στην εξουσία συμμάχησε, παραδοσιακά με το CSU, αλλά και με τους Φιλελεύθερους.
Στα χρόνια της Merkel, εκτός από την άνοδο της ακροδεξιάς, οι Πράσινοι μετατράπηκαν σε υπολογίσιμο πολιτικό αντίπαλο και σε αξιόπιστη πολιτική λύση, βασισμένη στη βιωσιμότητα και την οικολογία πριν αυτή γίνει trend.
Κλείνοντας, θεωρούμε ότι η Angela Merkel θα μείνει στην ιστορία για όσα πρόσφερε στη χώρα της, αλλά και για τη στάση της εντός της ΕΕ, είτε συμφωνεί, είτε διαφωνεί κανείς με αυτή. Ακόμα και πολέμιοί της αναγνωρίζουν ότι στήριξε με τη στάση της σε όσα πρέσβευε, ενώ η διαδοχή της ήδη περνάει από σαράντα κύματα, με τον Armin Laschet να έχει δημιουργήσει έξτρα αντιπάθειες με τα γέλια του on camera, ενώ η δυτική Γερμανία πνιγόταν.
Σύντομο Σχόλιο για τις Εκλογές
Το αποτέλεσμα των εκλογών είναι αβέβαιο, με το SPD να έχει κερδίσει πόντους, όπως και οι Πράσινοι. Ένας ακόμα συνασπισμός δυνάμεων είναι πιθανός, ενώ με ενδιαφέρον περιμένουμε να δούμε αν η Angela Merkel θα παραμείνει στην πολιτική και από ποιο πόστο.
