Η κλιματική αλλαγή, ο ανήθικος καταναλωτισμός, η μετανάστευση, η Γκάμπια και οι Κινέζοι θα μπορούσε να είναι η εισαγωγή ενός κακόγουστου, ρατσιστικού ανέκδοτου, αλλά δεν είναι. Στο ντοκιμαντέρ Stolen Fish, τουλάχιστον, όλα αυτά είναι αλληλένδετα κομμάτια συγκοινωνούντων δοχείων.
Για την ακρίβεια, η ροή έχει ως εξής. Τα ψάρια αλιεύονται για να γίνουν, μεταξύ άλλων, ιχθυάλευρα. Με τα ιχθυάλευρα ταΐζονται τα ζώα εκτροφής. Τα ζώα εκτροφής φτάνουν σε πάμφθηνη (αν, για παράδειγμα, σκεφτεί κάποιος ένα χάμπουργκερ) τιμή στα πιάτα των καταναλωτών. Οι καταναλωτές θέλουν να καταναλώνουν αμέριμνοι κι άλλα φτηνά φαγητά. Τα ζώα εκτροφής χρειάζονται κι άλλα ιχθυάλευρα. Τα ψάρια αλιεύονται… Και για να επιταχυνθούν οι εργασίες, η αλίευση γίνεται μέσω βιομηχανικής αλιείας και η κονιορτοποίηση των ψαριών στα εργοστάσια.
Και οι θάλασσες αδειάζουν. Και οι άνθρωποι που ψαρεύουν με τις βαρκούλες τους δεν προλαβαίνουν να πιάσουν ψάρια. Και πεινάνε. Ή προσπαθούν να βρουν αλλού ένα πιάτο φαγητό. Άρα, μεταναστεύουν. Ή, πιο σωστά, όπου φύγει φύγει. Αν τα καταφέρουν…
Οι Ψαράδες της Γκάμπια
Η περίπτωση της Γκάμπια, αυτής της μικρούλας Aφρικανικής χώρας των 2.500.000 κατοίκων είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της ταλαιπωρίας των ανθρώπων που δεν “τα ΄χουν”.
Η Πολωνή σκηνοθέτις Gosia Juszczak παρακολούθησε τη ζωή του Abu, της Mariama και του Paul, και τον καταστροφικό αντίκτυπο της υπεραλίευσης στη Γκάμπια, που οδηγεί τους ντόπιους σε μόνιμο διακαή πόθο και επίμονες προσπάθειες να μεταναστεύσουν.
Εκεί, σ’ αυτή την πάμφτωχη χώρα, ο πληθυσμός ζει από τον τουρισμό και τον σεξοτουρισμό, που στην προκείμενη περίπτωση αφορά, κατά κύριο λόγο, νέους άντρες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε τουρίστριες από τη Δύση, μεγαλύτερης ηλικίας συνήθως, με στόχο την απόκτηση Ευρωπαϊκού διαβατηρίου.
Ζει επίσης κι απ’ το ψάρεμα. Οι ντόπιοι, άντρες και γυναίκες, ψαρεύουν για να φάνε και για να πουλήσουν τα ψάρια τους. Μόνο που, τα τελευταία χρόνια, δεν μπορούν εύκολα να κάνουν ούτε κι αυτό, καθώς εκεί, στην ακτογραμμή της χώρας που βλέπει τον Ατλαντικό, έχουν φυτρώσει κινεζικά εργοστάσια ιχθυάλευρων, που φροντίζουν να στέλνουν τα λιωμένα ψάρια στην Ευρώπη και την Κίνα για να ταϊστούν τα ζώα της βιομηχανικής γεωργίας.
Το Stolen Fish και η Ιστορία του
Η υπόθεση δεν είναι ούτε άγνωστη, ούτε πασίγνωστη. Ποιος ασχολείται άλλωστε με μια κουκίδα γης στο δυτικό άκρο της Αφρικανικής ηπείρου; Από καιρό σε καιρό, σύντομα δημοσιεύματα εμφανίζονται στον διεθνή (και ελληνικό) τύπο για να καταγγείλουν τον κινεζικό παρεμβατισμό.
Το “Stolen Fish”, όμως, ένα ντοκιμαντέρ 30λεπτης διάρκειας, που προβλήθηκε στο φεστιβάλ του Sheffield, αντιμετωπίζει την κατάσταση από την ανθρώπινη πλευρά. Για την ακρίβεια, από την ανθρώπινη απάνθρωπη σκοπιά.
“Είναι αρκετά αφελές να πιστεύεις ότι το χάμπουργκέρ σου, μπορεί να φτάσει στα χέρια σου σε μια τόσο γελοία χαμηλή τιμή.”
Η Πολωνή σκηνοθέτις Gosia Juszczak παρακολούθησε τη ζωή του Abu, της Mariama και του Paul και τον καταστροφικό αντίκτυπο της υπεραλίευσης στη Γκάμπια, που οδηγεί τους ντόπιους σε μόνιμο διακαή πόθο και επίμονες προσπάθειες να μεταναστεύσουν. Κατέγραψε τον θυμό της Mariama, μιας μητέρας οκτώ παιδιών και ακόμη περισσότερων μελών της ευρύτερης οικογένειας στη φροντίδα της, που δεν μπορεί ούτε να επιβιώσει καλά καλά, αλλά ούτε και να διανοηθεί να μεταναστεύσει. Προσηλώθηκε στον Abu και τον Paul, που εξηγούν πόσες οικογένειες ζουν στη Γκάμπια από ένα μέλος τους που μετανάστευσε στην Ευρώπη. Αναζήτησε τους υπεύθυνους των κινεζικών εργοστασίων ιχθυάλευρων, χωρίς ποτέ να καταφέρει να συναντήσει έστω έναν εξ αυτών, αφού όλοι τους, πάντα, έλειπαν εκτός χώρας.
Η Υπεραλίευση και τα Ιχθυάλευρα
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Καναδοαμερικανού ακτιβιστή και ιδρυτή της οργάνωσης Sea Shepherd Conservation Society, Paul Watson, περίπου το 50% των ψαριών που ψαρεύονται στους ωκεανούς, μετατρέπεται σε ιχθυάλευρο με το οποίο ταΐζουν αγελάδες, γουρούνια, πρόβατα και κοτόπουλα, ενώ για την τροφή ενός σολομού ιχθυοτροφείου χρειάζονται περίπου πενήντα κονιορτοποιημένα ψάρια.
Ο Paul Watson σ΄ έναν φανταστικό διάλογο με τη σκηνοθέτιδα Gosia Juszczak, θα μπορούσε, ενδεχομένως, να εξηγήσει με αριθμούς γιατί οι Κινέζοι, για παράδειγμα, έχουν τέτοια πρεμούρα με τα εργοστάσια ιχθυάλευρου.
Γιατί, θα έλεγε σ΄ αυτόν, τον φανταστικό διάλογο ο Καναδοαμερικανός ακτιβιστής, οι εκατοντάδες εκατομμύρια αγελάδες που βόσκουν και αποβάλουν μεθάνιο, καταναλώνουν περισσότερους τόνους ψαριών από τους καρχαρίες, τα δελφίνια και τις φώκιες όλου του κόσμου, μαζί και οι κατοικίδιες γάτες καταναλώνουν περισσότερα ψάρια, ειδικά τόνους, από τις φώκιες όλου του κόσμου.
Η Μετανάστευση
Την ώρα που οι ωκεανοί “αδειάζουν” και η κλιματική αλλαγή επιδεινώνεται μέρα τη μέρα, η μετανάστευση για τους Γκαμπιανούς είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Η χώρα αντιμετωπίζει ήδη ένα υψηλό ποσοστό μετανάστευσης και έως το 2018, 35.000 πολίτες της είχαν κάνει το απελπισμένο και επικίνδυνο ταξίδι τους προς την Ευρώπη. “Τα εμβάσματα που στέλνουν όσοι μεταναστεύουν αποτελούν το 20% του ΑΕΠ της χώρας”, λέει η σκηνοθέτις του ντοκιμαντέρ στη συνέντευξή της που δημοσιεύεται στην επίσημη ιστοσελίδα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Sheffield. Η Πολωνή δημιουργός αποφάσισε να κινηματογραφήσει τους ψαράδες της Γκάμπια, γιατί είναι ευαισθητοποιημένη σε θέματα μετανάστευσης. Γιατί, έγραψε άρθρα και γύρισε βίντεο, εστιάζοντας στο θέμα της μετανάστευσης στα νότια σύνορα της Ισπανίας, όπου ζει.
“Πολλοί μετανάστες στη Μαδρίτη προέρχονται από τη Δυτική Αφρική, από τη Σενεγάλη και τη Γκάμπια, συνεχίζει. Έρχονται στη Μαδρίτη για να κερδίσουν τα προς το ζην, πουλώντας στο δρόμο τα εμπορεύματά τους. Ονομάζονται manteros και δέχονται μεγάλη πίεση από τους αστυνομικούς. Πριν από τρία χρόνια, ένας Σενεγαλέζος μικροπωλητής κυνηγήθηκε από την αστυνομία τόσο πολύ που, τελικά, πέθανε στο δρόμο από καρδιακή προσβολή. Η εξέλιξη αυτού του περιστατικού ήταν να πυροδοτηθούν διαμαρτυρίες στους δρόμους και να υπάρξει ένα κίνημα υποστήριξης των manteros. Το ισπανικό σύστημα, όμως, δεν πρόκειται να τους αφήσει να δουλέψουν νόμιμα, κι ας είναι κάτοικοι της χώρας εδώ και χρόνια. Όταν, λοιπόν, η οργάνωση Minority Rights Group International μου ζήτησε […] να γυρίσουμε το ‘Stolen Fish’ και, παράλληλα ένας Γκαμπιανός που ζούσε στη Μαδρίτη μου εξήγησε τι συμβαίνει με τα κινεζικά εργοστάσια ιχθυάλευρου στη χώρα του, αποφάσισα να κάνω το ντοκιμαντέρ.”
Το “Stolen Fish”, που εξακολουθεί να προβάλλεται σε διάφορα φεστιβάλ ανά τον κόσμο (μπορείτε να δείτε ημερομηνίες στη σελίδα του Stolen FISH / Facebook), είναι μία σταγόνα στον ωκεανό της μετανάστευσης, της εκμετάλλευσης, της κλιματικής αλλαγής και τις ασύλληπτης φτώχειας των κατοίκων χωρών με τις οποίες κανείς δεν ασχολείται. Είναι επίσης κι ένα μήνυμα κλεισμένο σε κάποιο λαχταριστό κι έτοιμο προς βρώση χάμπουργκερ, για το τι σημαίνει ηθικός καταναλωτισμός. Όπως είπε άλλωστε κι ο Γκαμπιανός ακτιβιστής Momodou Semega Janneh, πλησιάζοντας το συνεργείο του “Stolen Fish”: “Είναι αρκετά αφελές να πιστεύεις ότι το χάμπουργκέρ σου μπορεί να φτάσει στα χέρια σου σε μια τόσο γελοία χαμηλή τιμή”.
Στην αθηΝΕΑ μας αρέσει να ταξιδεύουμε σε όλες τις γωνιές αυτού του κόσμου:
Η Μεγαλύτερη Βιβλιοθήκη του Κόσμου
Ποδηλατάδες για την Κοινωνική Δικαιοσύνη στο Γιοχάνεσμπουργκ
Ένα Φωτογραφικό Project Αποκαλύπτει το Στεγαστικό Πρόβλημα του Χονγκ Κονγκ
Παγκόσμιο Κτίριο της Χρονιάς: Η Περίπτωση του LocHal στο Τίλμπουρχ
