Ταξίδεψα μετά τη Στοκχόλμη μέχρι τη Βάρνα, στη Βουλγαρία, καθώς επιλέχθηκα δεύτερη φορά από τη Διεθνή Ένωση Κριτικών Θεάτρου, ως Ελληνίδα κριτικός, για να παρακολουθήσω διεθνείς και βουλγαρικές παραγωγές, συμμετέχοντας παράλληλα σε ένα theater workshop for young critics, όπου πραγματοποιούνταν εποικοδομητικές συζητήσεις για τα έργα, τη σκηνοθεσία και τη δόμηση των παραστάσεων.
Παράδοση
Το Διεθνές Καλοκαιρινό Θεατρικό Φεστιβάλ της Βάρνας αποτελεί παράδοση ετών και λαμβάνει χώρα σε ποικίλες σκηνές της πόλης, όπου παρουσιάζονται ενδιαφέρουσες παραγωγές, special guest performances, street actions, συνέδρια και διαλέξεις, όπως του Prof. Patrice Pavis για τις νέες προσεγγίσεις στην ανάλυση της παράστασης.
Οι φεστιβαλικές εκδηλώσεις ήταν προγραμματισμένες σε τέσσερις ενότητες: Bulgarian Selection, International Selection, Showcase και Parallel Programme.
Πολιτισμός και Πολιτική
Αδιαμφισβήτητα, θέατρο σημαίνει πολιτισμός, όρος στον οποίο εμπεριέχεται η λέξη «πόλις», συγγενική της οποίας είναι η πολιτική. Συνεπώς το θέατρο δύναται να συνδεθεί με την πολιτική, κατακρίνοντας πρόσωπα, γεγονότα και γενικά τακτικές που ακολουθούνται σε σημαίνοντα κοινωνικοπολιτικά και οικονομικά ζητήματα που απασχολούν τον κόσμο.
Ο Marshall McLuhan, Καναδός καθηγητής και φιλόσοφος, με τη διάσημη φράση «το μέσο είναι το μήνυμα» θέλησε να καταδείξει πως κάθε μέσο επικοινωνίας, τεχνολογικό ή μη, όπως είναι και το θέατρο, επηρεάζει την κοινωνία στην οποία απευθύνεται.
Επομένως και οι παραγωγές του Φεστιβάλ της Βάρνας, που ως θεματική ομπρέλα εστίαζε κυρίως στις ανθρώπινες σχέσεις και αξίες που τοποθετούνται πάνω από καθετί άφθαρτο και «αθάνατο», αλλά και στη βιωσιμότητα και την κλιματική αλλαγή που επηρεάζει τη διαβίωση και απειλεί την ίδια τη ζωή, στόχευαν στο να μιλήσουν με σκηνικούς συμβολισμούς, άλλοτε επιτυχώς και άλλοτε όχι.
Παραστάσεις
Πρεμιέρα για το «You Shouldn’t Have Said So!» στην Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου της Βάρνας, γραμμένο από τη Salome Lelouch, σε σκηνοθεσία Javor Gardev, με ένα παντρεμένο ζευγάρι να χάνεται σε μια δίνη έντονης λεκτικής διαμάχης και ατελείωτων διαφωνιών για μια μεγάλη γκάμα σύγχρονων αμφιλεγόμενων θεμάτων, που κυμαίνονταν από την πολιτική και τα social media μέχρι την πλαστική χειρουργική και τις οικογενειακές αξίες.
Υπάρχουν ζητήματα για τα οποία δεν μπορούμε να μιλήσουμε εύκολα, ωστόσο υπερασπιζόμαστε την ελευθερία λόγου που επιτρέπει την ύπαρξη πολυφωνίας και δίνει χώρο στην αντίθετη γνώμη. Τι μπορούμε να πούμε και υπό ποιες συνθήκες, αναρωτιέται η συγγραφέας, που για τη γραφή των θέσεων των χαρακτήρων έθεσε τον εαυτό της και στις δύο πλευρές.
Παρά τις προθέσεις, στο έργο δεν υπήρχε σπονδυλωτή δομή δραματουργικά, με αποτέλεσμα ένα σκηνικό «πήδημα» από το ένα θέμα στο άλλο, χωρίς εμβάθυνση, αλλά με ένα ιδιότυπο χιούμορ, κάπως αμήχανο σε στιγμές.
Στο Puppet Theater της Βάρνας, σε σκηνοθεσία Mariy Rosen, παρουσιάστηκε το έργο «Lungs», μια ιστορία αγάπης, ειλικρινή, αυθόρμητη και διαχρονική, καθώς πραγματεύεται την αγάπη δύο ανθρώπων σε νεαρή ηλικία, οι οποίοι σκέφτονται να κάνουν ένα παιδί, απόφαση που τους αλλάζει τη ζωή και τον τρόπο θέασής της.
Ο Duncan Macmillan εστιάζει στην ουσία του θεατρικού γεγονότος, απογυμνωμένου από σκηνικά, ιδιαίτερα κοστούμια, φώτα, ήχο και οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί υπόδειξη. Μέσα από έντονη συζήτηση, οι δύο νέοι επικεντρώνονται στη μάχη των επιχειρημάτων, αναλογιζόμενοι εν τέλει αν είναι καλό ή κακό το να αποκτήσεις ένα παιδί και ποιες είναι οι συνέπειες σε ένα αβέβαιο μέλλον.
Ο Duncan Macmillan επενδύει στους καταιγιστικούς διαλόγους, που δεν αφήνουν τους ήρωες να πάρουν ανάσα, δικαιολογώντας τον τίτλο του έργου, καθώς σε τέτοιους διαλόγους «χρειάζονται» μεγάλοι πνεύμονες. Εφόσον λοιπόν το έργο είναι οι διάλογοι και πρωταγωνιστεί το συναίσθημα, οι ηθοποιοί θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι κατάλληλα για να υποστηρίξουν τη δράση σε ένα τόσο μέγαλης έκτασης κείμενο.
Οι ηθοποιοί, αν και προσπάθησαν, δεν κατάφεραν να το υποστηρίξουν, δείχνοντας τη συναισθηματική παλέτα των επιχειρημάτων σε ένα σκηνικό που άλλαζε με σωματική υπόδειξη και φως.
Τα Ηighlights
Σε ό,τι αφορά τα σκηνικά highlights, ξεχώρισε η παράσταση «Orpheus», η ιστορία του Ορφέα και της Ευρυδίκης και ο μυθικός τους έρωτας, που απασχολεί δραματουργούς και σκηνοθέτες σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Για χάρη της ο Ορφέας κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο, αλλά δεν κατάφεραν να γυρίσουν μαζί, γιατί δεν τήρησε τον μοναδικό όρο που του είχε βάλει ο Πλούτωνας, να μη γυρίσει να τη δει μέχρι να ανέβουν στη Γη, ανυπόμονος καθώς ήταν από την αγάπη που της είχε.
Χάνοντάς τη, τριγύριζε απαρηγόρητος και μόνος στο δάσος και έπαιζε θλιμμένες μελωδίες φωνάζοντας το όνομα της Ευριδίκης ως τη μόνη και παντοτινή του αγάπη. Ο σκηνοθέτης Jernej Lorenci διαπλέκει την ιστορία, τον ποιητικό λόγο, σύγχρονες προσωπικές ιστορίες, για να δημιουργήσει ένα δραματουργικό κολάζ με συμβολισμούς, εικαστικού και μουσικού ενδιαφέροντος, επενδύοντας σε έναν ιστορικής φύσης πρόλογο, καταλαμβάνοντας μεγάλο μέρος της παράστασης, προτού εισέλθει στο κύριο μέρος της πλοκής.
Σκοπός είναι η ανάδειξη των αντιθέσεων της ωμότητας της βίας του πολέμου έναντι της ευαισθησίας της αληθινής αγάπης και της ανθρώπινης θνητότητας έναντι της αθανασίας.
Με ένα background ιστορικό, αναφερόμενος στο Λιβανέζικο Εμφύλιο Πόλεμο, στήνεται ένα documentary σκηνικό αφήγημα από τον Rabih Mroué, όπου ρόλο παίζουν οι μνήμες, τα προσωπικά βιώματα, ο χρόνος και τα πρόσωπα που καλούμαστε να υιοθετήσουμε σε κάθε συνθήκη της ζωής.
Το «Riding on a Cloud», που αποτελεί ένα μωσαϊκό μνήμης, περιγράφει ουσιαστικά την εύθραυστη κατασκευή της βιογραφίας, η οποία αναδύεται ανάμεσα στην πολιτική πραγματικότητα, τις αναμνήσεις, τα γεγονότα και τη μυθοπλασία. Όταν ταυτότητα, μνήμη και ιστορία συνδυάζονται σε μια performance, τα συναισθήματα που προκαλούνται είναι δυνατά και η ενσυναίσθηση πιο υπαρκτή από ποτέ.
Το «Silk» αποτελεί ένα μυθιστόρημα του σύγχρονου Ιταλού συγγραφέα Alessandro Baricco, που διαδραματίζεται στον 19ο αιώνα και αφηγείται μια ιστορία αγάπης που εκτείνεται σε δύο ηπείρους, ανάμεσα στον Γάλλο έμπορο μεταξιού Ερβέ και μια ανώνυμη παλλακίδα στην Ιαπωνία, η οποία δεν μπορεί να ευοδωθεί.
Στο μυθιστόρημα του Baricco δεν υπάρχει σχεδόν κανένας άμεσος λόγος και η σημαντική πρόκληση στη σκηνοθεσία του μυθιστορήματος ήταν πώς η απεικόνιση των εσωτερικών εμπειριών των χαρακτήρων μπορεί να φτάσει καλύτερα τους θεατές, κάτι που γέννησε ερωτήματα, καθώς η μεγαλεπήβολη σκηνική αναπαράσταση δεν αποτέλεσε σκηνοθετική πρόταση και «κατάπιε» την ποιητική γλώσσα.
Δρώμενα
Στο Φεστιβάλ της Βάρνας αξιοποιήθηκαν και άλλοι χώροι, όπως η City Art Gallery με την παρουσίαση του «Freefall», μιας dance contemporary performance της Marion Darova που ήθελε να εξερευνήσει μέσω του σύγχρονου χορού τη θηλυκότητα και την αρρενωπότητα, τη σχέση μεταξύ ατομικότητας και κοινωνίας, με μια απέριττη, μινιμαλιστική, επαναλαμβανόμενη φλατ προσέγγιση χωρίς τέλος.
Στο Rebonkers Cultural Center πραγματοποιήθηκε η κινητική εγκατάσταση-performance «Peripatetic in Action» του Venelin Shurelov, η οποία είναι μια ανθρωπόμορφη φιγούρα, ένα υβρίδιο μεταξύ ανθρώπου και ζώου, μισοβυθισμένη σε ένα μαύρο υγρό, προϊόν πετρελαίου.
Πρόκειται για μια στοχαστική παράσταση δωματίου που εξωτερικεύει σκέψεις για πολλά θέματα που απασχολούν την κοινωνία στο διηνεκές, με μια φιλοσοφική διάθεση των περιπατητών ποιητών.
Κατά τον Ingmar Bergman, «ένα έργο παίρνει σάρκα και οστά αν υπάρχουν τρία στοιχεία: το σενάριο, ο ηθοποιός και το κοινό. Δεν απαιτείται τίποτα άλλο για να συμβεί η μαγεία» (=A play comes to life if three elements are in place: the script, the actor and the audience. Nothing else is required for the magic to happen) και, ως συμμετέχοντες κριτικοί στον θεατρικό κόσμο με συνοδοιπόρους μέντορες τον Jean-Pierre Han και τον Ivan Medenica, συμφωνήσαμε με τον Bergman, κυρίως ως προς τα πρώτα δύο στοιχεία, καθώς το κοινό ήταν ένθερμο σε όλα τα παραστασιακά δρώμενα, ενώ επικοινωνήθηκε η θέση του κριτικού στη σύγχρονη εποχή ανά τον κόσμο (Κεντρική Ευρώπη – Γερμανία, Βαλκάνια, Αμερική – Νέα Υόρκη) και ο ρόλος που παίζει (κάνοντας λόγο και για «media people»), καθώς και ο βαθμός της πολιτικής παρέμβασης στον πολιτισμό.
Εν κατακλείδι, μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις που κάνουν έναν κριτικό να ξεχωρίζει για τον επαγγελματισμό του, πέρα από την αντικειμενική θέαση των έργων, είναι ότι πρέπει να αγαπάει το θέατρο και να είναι γνώστης του σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο.
Ραντεβού στο επόμενο θεατρικό φεστιβάλ, καθώς «το θέατρο μας βοηθάει να γνωρίσουμε το παρελθόν, να ερμηνεύσουμε το παρόν και να ονειρευτούμε το μέλλον».
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
«Καζανόβα / Δον Ζουάν»: Μια Σκηνική Συνάντηση που δεν Ευοδώθηκε
Είδαμε το «Στέλιο Ξύπνα!» | Η Αγάπη Πάλι θα Καλεί…
«Μια Νύχτα στην Επίδαυρο» ή Πώς Ένα «Γλέντι» σε Αφήνει Μετέωρο
