Οι ευεργετικές ιδιότητες του καλοκαιριού είναι, αναμφισβήτητα, πολλές. Η ξεκούραση των διακοπών, η χαρά της διαφυγής, η πρόκληση για το διαφορετικό, η απομάκρυνση από τις καθημερινές πιεστικές ρουτίνες, ο ήλιος, η θάλασσα. Αυτές είναι μόνο κάποιες από τις «υποσχέσεις του» για τις οποίες υπομονετικά περιμένουμε κάθε χειμώνα το επόμενο καλοκαίρι.
Κι ενώ η αγαπημένη εποχή πολλών προσφέρει ιδανικές ευκαιρίες για χαλάρωση, δεν παύουν να μας ταλαιπωρούν υψηλές θερμοκρασίες, προκλήσεις που εμφανίζονται καθημερινά σε κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, καθώς και, πολλούς από εμάς, ένα πρόσθετο άγχος που έχει άμεση σχέση με την εικόνα του σώματός μας αλλά και με τη διαπίστωση ότι το καλοκαίρι όλοι/ες οφείλουμε να περνάμε καλά και να χαιρόμαστε.
Έτσι, δεν είναι ασυνήθιστο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σε πολλούς να δοκιμάζεται η ψυχική ευεξία ή η συναισθηματική ισορροπία μας. Εκτός αυτού, κάνει την εμφάνισή της και η καλοκαιρινή εποχική διαταραχή (Seasonal Affective Disorder-SAD), που μας είναι γνωστή ως καλοκαιρινή κατάθλιψη.
Ας προσπαθήσουμε να ανοίξουμε τη συζήτηση για δύο από τους τρόπους με τους οποίους παρατηρούμε και ερμηνεύουμε τον κόσμο γύρω μας, οι οποίοι ίσως μας πιέζουν συναισθηματικά και επηρεάζουν τη διάθεσή μας. Ακόμα και το καλοκαίρι.
Τοξική Θετικότητα
Η ευεξία και η αυτοβελτίωση είναι δυο ιδιαίτερα σημαντικοί όροι για την ψυχική υγεία μας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι όσο πιο κοντά βρισκόμαστε στην περίοδο των διακοπών τόσο πιο συχνά εμφανίζονται άρθρα με θετικές παραινέσεις για το πώς να γίνουμε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, πώς να πετύχουμε τους στόχους μας, πώς να αποτοξινωθούμε από ό,τι μας κρατάει πίσω και πάει λέγοντας. Σε αυτό το κυνήγι αυτοβελτίωσης εντάσσεται και το «θα περάσω καλά και αυτό καλοκαίρι».
Τι γίνεται όμως όταν τα πράγματα δεν πάνε έτσι όπως προσδοκούσαμε; Η θετικότητα είναι και σε αυτή την περίπτωση… υποχρεωτική;
Με αυτό το σκεπτικό, κατά τον Ιούλιο, με το που ξεκινάνε οι πρώτες άδειες, μοιάζει να ξεκινάει στα κοινωνικά δίκτυα και ένας άτυπος διαγωνισμός για τις παραλίες, τα δειλινά, τις τοποθεσίες, όσες περισσότερες προλάβουμε να μοιραστούμε με τα άτομα που μας ακολουθούν. Ξεκινάνε και όλες εκείνες οι προσδοκίες που, τελικά, μπορεί να αποδειχτούν μη ρεαλιστικές σχετικά με όσα λαχταράμε να πετύχουμε μέσα σε λίγες μέρες. Τι γίνεται όμως όταν τα πράγματα δεν πάνε έτσι όπως προσδοκούσαμε; Η θετικότητα είναι και σε αυτή την περίπτωση… υποχρεωτική;
Τοξική θετικότητα είναι η πεποίθηση ότι απέναντι σε μια κατάσταση, αναξάρτητα πόσο δυσάρεστη μπορεί να είναι, πρέπει να επιδεικνύουμε θετική στάση. Ακούγεται λογικό και ευεργετικό, όμως μας αναγκάζει και να μην αναμετρηθούμε με τα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να προκύψουν.
«Όλοι είναι διακοπές, γελάνε, ξοδεύουν χρήματα, είναι γεμάτοι ζωντάνια κι εγώ τι κάνω;» μου είπε χαρακτηριστικά.
Πρόσφατα η περιγραφή μιας φίλης με έβαλε σε σκέψεις, καθώς μου περιέγραφε τη θλίψη που νιώθει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Πάνω στην κουβέντα, όταν τη ρώτησα «Μα, ποιος είπε ότι πρέπει να περνάμε μόνο καλά το καλοκαίρι;», η απάντησή της ήταν το καλύτερο παράδειγμα που μπορώ να δώσω σχετικά με το πόσο μας επηρεάζει η τοξική θετικότητα των social media.
Εν συντομία, μου περιέγραψε την αναπόφευκτη σύγκριση που κάνει με το πόσο καλά φαίνεται να περνάνε οι άλλοι, το αίσθημα μοναξιάς και την επιθυμία να γυρίσει ξανά στην καθημερινότητα, στις ρουτίνες της, όπου νιώθει πιο παραγωγική. «Όλοι είναι διακοπές, γελάνε, ξοδεύουν χρήματα, είναι γεμάτοι ζωντάνια κι εγώ τι κάνω;» μου είπε χαρακτηριστικά.
Και τότε θυμήθηκα και πόσες άλλες κουβέντες με γνωστούς για όλα τα δυσάρεστα που κρύβονταν πίσω από μερικές ωραίες λήψεις, τα οποία όμως δεν είχαν μοιραστεί ποτέ. Για εκείνες τις φορές που τους χάλασε τα σχέδια μια γερή ίωση, τις φορές που κάποιος νοσηλεύτηκε κατά τις διακοπές, συγκρούστηκε με οικογενειακά πρόσωπα, απολύθηκε πριν προλάβει να επιστρέψει από νησί, έχασε κάποιο άτομο που αγαπούσε.
Η τοξική θετικότητα, όσο και η έκθεση σε αυτή, μπορεί να δημιουργήσει ενοχή, να αποτελέσει αποτρεπτική δύναμη στο να εξερευνήσουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα ή να συμβάλλει στο να τα υποβαθμίσουμε. Το ίδιο ισχύει και για τις θετικές παραινέσεις που συχνά δίνουμε στα κοντινά μας πρόσωπα όταν βιώνουν κάποια συναισθηματική πίεση, όπως το σύνηθες «Όλα καλά θα πάνε».
Σε αυτές τις περιπτώσεις, ωστόσο, μεγαλύτερη σημασία έχει να εστιάσουμε την προσοχή μας στα μικρά και όχι σε ευχολόγια. Σε όσα ενδεχομένως έχουμε καταφέρει ως σήμερα, καθώς και στην υποστήριξη που μπορούμε να βρούμε όταν οι καταστάσεις μας δυσκολεύουν.
Το Ένστικτο της Αρνητικότητας
Σε καθημερινή βάση γινόμαστε δέκτες αρνητικών ειδήσεων, με τις πληροφορίες για τα δυσάρεστα συμβάντα να φτάνουν σε εμάς όλο και πιο εύκολα. Παράλληλα, από την πρώτη περίοδο της πανδημίας και μετά η θεώρηση του κόσμου, έτσι όπως εκφράζεται γύρω μας, εστιάζει περισσότερο σε προσωπικά συναισθήματα, ατομικές διαπιστώσεις και ιδεοληψίες, που δημιουργούν μια υπερδραματοποίηση της καθημερινότητας. Κάτι που έχει ως αποτέλεσμα οι συναισθηματικές πιέσεις για τα μελλούμενα να οξύνονται.
Σύμφωνα με τον Hans Rosling και τους συνεργάτες του, το ένστικτο της αρνητικότητας είναι η τάση να εστιάζουμε την προσοχή μας περισσότερο στο κακό απ’ ό,τι στο καλό. Θα το συναντήσετε γύρω σας ακούγοντας τις συνηθισμένες εκφράσεις: «Τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο» και «Κάθε πέρσι και καλύτερα».
Οι καλές ειδήσεις δεν αναφέρονται σχεδόν ποτέ και η όποια βελτίωση είτε δεν αποτελεί καν είδηση είτε λαμβάνει τα λιγότερα «κλικ».
Αληθεύει ότι είναι πολλά τα δεινά που μαστίζουν τον σημερινό κόσμο και ασφαλώς οι τραγωδίες των ημερών μας δεν πρέπει να υποβαθμίζονται. Ωστόσο, πριν καταλήξουμε στο ότι βιώνουμε άλλο ένα δραματικό καλοκαίρι, μήπως αξίζει να αναρωτηθούμε πόσο συχνά μαθαίνουμε και ότι μια κατάσταση βελτιώνεται; Οι καλές ειδήσεις δεν αναφέρονται σχεδόν ποτέ και η όποια βελτίωση είτε δεν αποτελεί καν είδηση είτε λαμβάνει τα λιγότερα «κλικ».
Έτσι, συστηματικά, δημιουργείται μια πολύ αρνητική και στρεσογόνος εντύπωση για τον κόσμο γύρω μας, η οποία εντείνεται και μας γεμίζει θυμό, ενοχή, ντροπή, ακόμα και κατά την καλοκαιρινή περίοδο ξεκούρασης.
Τι μπορεί να βοηθήσει; Το αντίδοτο που προτείνεται από τον Hans Rosling και τους συνεργάτες του είναι να προσπαθούμε να κοιτάμε τον κόσμο με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Ας μην ξεχνάμε ότι η βραδύτητα αλλαγής δεν συνεπάγεται και ανυπαρξία αλλαγής. Οι θετικές αλλαγές είναι περισσότερο συνήθεις απ’ όσο νομίζουμε, αλλά δεν θα έρθουν να μας βρουν μόνες τους. Χρειάζεται να τις αναζητήσουμε εμείς. Και ας θυμόμαστε ότι πλέον είμαστε σε θέση να ενημερωνόμαστε σε μεγαλύτερο και πληρέστερο βαθμό απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή της ιστορίας.
Ο Hans Rosling και οι συνεργάτες του παραθέτουν κάποια δεδομένα σχετικά, με στοιχεία που αφορούν έως και το 2020, τα οποία, όπως κι εμένα, ίσως σας εντυπωσιάσουν.
● Τα τελευταία 20 χρόνια το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει σε ακραία φτώχεια έχει υποδιπλασιαστεί.
● Το 90% των ανθρώπων παγκοσμίως έχει πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό μόλις σε 30′ από το σπίτι του.
● Το ποσοστό των χωρών ανά τον κόσμο που έχει θεσπίσει νόμους για την σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο της εργασίας ανέρχεται στο 70%.
● Στις χώρες χαμηλού εισοδήματος ανά τον κόσμο το ποσοστό των κοριτσιών που καταφέρνουν να πάνε σχολείο μέχρι την ηλικία των 11 ανέρχεται στο 60%.
Καταλήγοντας, στις διακοπές –και όχι μόνο σε αυτές– δεν υπάρχει μόνο εκείνη η οπτική που βλέπει τα πάντα υπέροχα ή δραματικά. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι λειτουργεί και τι όχι για καθέναν, καθεμία από εμάς, να αναζητούμε την κατάλληλη γνώση που θα μας βοηθήσει και με μεθοδικότητα να προχωρήσουμε μπροστά.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Η Έρα Μουλάκη για την «Παλέτα των Δύσκολων Συναισθημάτων»
