Το Μουσείο Μπενάκη φιλοξενεί μέχρι τις 7 Ιανουαρίου την έκθεση «Οι Απαρχές της Γλυπτικής». Στη συνέντευξη Τύπου ξεχώρισα τη ζεστασιά και την αγάπη που εξέπεμπε, μιλώντας για την έκθεση, η Νένα Γαλανίδου, καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας και μια εκ των επιμελητών της έκθεσης. Είχα την ευκαιρία να της θέσω μερικά ερωτήματα για αυτό το καταπληκτικό ταξίδι στον χρόνο και στον άνθρωπο.
Αντί Βιογραφικού
Η Νένα Γαλανίδου σπούδασε αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στις εφαρμογές της πληροφορικής στην αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Southampton και εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στο Τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Cambridge. Ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο κολέγιο Clare Hall του ίδιου πανεπιστημίου δίδαξε Παλαιολιθική και Μεσολιθική Αρχαιολογία και Ποσοτικές Μεθόδους στην Αρχαιολογία. Με πλούσια επιστημονική αρθρογραφία, η Νένα Γαλανίδου διδάσκει Προϊστορική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης από το 2000.
Επίσης, η κ. Γαλανίδου έχει πραγματοποιήσει έρευνες πεδίου σε Ελλάδα, Κροατία και Ισραήλ και συμμετείχε σε διεθνή προγράμματα μελέτης της Παλαιολιθικής και Μεσολιθικής Αρχαιολογίας της ΝΑ Ευρώπης. Διευθύνει τις παλαιολιθικές έρευνες στη Λέσβο και το Εσωτερικό Αρχιπέλαγος του Ιονίου, πραγματοποιώντας ανασκαφές στα Ροδαφνίδια, Λισβορίου (Κατώτερη Παλαιολιθική Εποχή) και στο Σπήλαιο του Πάνθηρα, στη νησίδα Κυθρός (Μέση Παλαιολιθική Εποχή).
Λίγα Λόγια για την Έκθεση
Ο φιλόξενος χώρος του Μουσείου Μπενάκη στο κτίριο της οδού Κουμπάρη «γέμισε» με λίθινα εργαλεία αλλά και «μορφές σε λίθο», που εικονίζουν πτηνά, πρόσωπα και σώματα, τα οποία προέρχονται από διάφορες θέσεις της Ευρώπης, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το αρχαιότερο έχει ηλικία γύρω στα 2,5 εκατομμύρια χρόνια και το πιο πρόσφατο είναι μόλις 50.000 ετών.
Αυτά τα έργα προγόνων του Homo sapiens καταδεικνύουν ότι η αισθητική αφύπνιση και η ικανότητα αναγνώρισης ομορφιάς και νοήματος σε αντικείμενα ανάγονται εκατομμύρια χρόνια πριν από την εποχή μας, όταν και μπορούν να εντοπιστούν οι απαρχές της γλυπτικής τέχνης.
Η έκθεση περιλαμβάνει και εκμαγεία που έχουν δημιουργηθεί με τεχνολογία τρισδιάστατης εκτύπωσης, τα οποία οι επισκέπτες μπορούν να αγγίξουν.
Την έκθεση επιμελούνται επιστημονικά η Νένα Γαλανίδου, καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, και ο Τhomas Wynn, καθηγητής Γνωστικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, και καλλιτεχνικά ο Tony Berlant, εικαστικός καλλιτέχνης.
Πάμε παρέα σε αυτή τη συνέντευξη-ταξίδι σε μια άγνωστη, στους περισσότερους, εποχή.
Όσο το σκέφτομαι, είναι εντυπωσιακή η συνεργασία που έχει προκύψει. Πως φτάσαμε να συναντηθούν οι δρόμοι μιας Ελληνίδας καθηγήτριας Προϊστορικής Αρχαιολογίας με ενός Αμερικανού, τον Τhomas Wynn, Καθηγητή Γνωστικής Αρχαιολογίας, αλλά και με του εικαστικού Tony Berlant, και να μετουσιωθεί όλο αυτό στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη;
Η γνωριμία μoυ με τον Τhomas Wynn έγινε το 2017 σε μια συνάντηση εργασίας για το μέγεθος των κοινωνικών ομάδων κατά την Πρώιμη Παλαιολιθική Εποχή στην Ιερουσαλήμ. Το έργο του στη γνωστική αρχαιολογία το γνώριζα από πριν. Είναι πρωτοπόρος στη χρήση θεωρητικών επεξεργασιών από την ψυχολογία για την ερμηνεία των αρχαιολογικών καταλοίπων. Χάρη στη δουλειά του ξεκίνησε η ιχνηλάτιση της αισθητικής αφύπνισης σε λίθινα εργαλεία. Η θεωρητική αυτή συζήτηση βγήκε από τις εξειδικευμένες δημοσιεύσεις και την κοινότητα των ειδικών και έγινε μια πιο χειροπιαστή υπόθεση με τη διοργάνωση της έκθεσης «First Sculpture: From Handaxe to Figure Stone» στο Κέντρο Γλυπτικής Nasher στο Ντάλας του Τέξας το 2018. Την έκθεση εκείνη επιμελήθηκαν ο Τhomas Wynn με τον Tony Berlant, εικαστικό καλλιτέχνη με πολλές διακρίσεις και συλλέκτη παλαιολιθικών εργαλείων.
Μέσα από την εικονική περιήγηση στην έκθεση του Nasher, διαπίστωσα τις προοπτικές που ανοίγονταν στη συζήτηση για την καταγωγή και εξέλιξη του ανθρώπου μέσα απο το εναλλακτικό αφήγημα που άρθρωνε η έκθεση. Τοποθετώντας τις απαρχές της αισθητικής πριν από την εμφάνιση του δικού μας είδους, Homo sapiens, και μάλιστα συνδέοντάς την με προγονικά είδη του ανθρώπου που δημιουργούσαν εργαλεία ακολουθώντας την αχελαία τεχνική παράδοση (1,7 εκατομμύρια έως 300 χιλιάδες χρόνια πριν), πρότεινε μια ανατρεπτική γενεαλογία της τέχνης. Στην αχελαία παράδοση ανιχνεύεται αρχαιολογικά η συμβολική έκφραση, μέσα από την σκόπιμη κατάτμηση του λίθου για την επίτευξη συμμετρικής φόρμας (δακρυόσχημης ή σφαιρικής).
Μου γεννήθηκε λοιπόν η ιδέα να μεταφερθεί η έκθεση αυτή στην Αθήνα. Την οραματίστηκα, μάλιστα, εμπλουτισμένη με ευρήματα από τη Λέσβο, τα οποία φέρνει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη του Πανεπιστημίου Κρήτης, και με άλλα ομόλογα ευρήματα από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Την ιδέα μου αυτή αγκάλιασαν με ενθουσιασμό αρχικά ο Γιώργης Μαγγίνης, επιστημονικός διευθυντής, και μετά η διοικητική επιτροπή του Μουσείου Μπενάκη.
Πόσο καιρό πριν ξεκίνησε η διαδικασία αποστολής των εκθεμάτων από όλες αυτές τις –ομολογουμένως πολλές– περιοχές και ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε;
Οι πρώτες συζητήσεις με τον Τhomas Wynn και το Κέντρο Γλυπτικής Nasher για τη μεταφορά του βασικού κορμού της έκθεσης «First Sculpture» και την παρουσίαση μιας εμπλουτισμένης εκδοχής της στην Αθήνα ξεκίνησαν από το 2018. Η ιδέα της μεταφοράς της έκθεσης στην Ευρώπη και μάλιστα στην Αθήνα τον ενθουσίασε.
Στη συνέχεια, ήδη από το 2019, άρχισε ένας μακρύς κύκλος επικοινωνίας και συνομιλιών με τους φορείς δανεισμού. Μεσολάβησε η πανδημία που έσπρωξε πίσω τον προγραμματισμό μας κατά δύο και πλέον χρόνια και μετά ο πόλεμος στην Ουκρανία που έστειλε στα ύψη το κόστος των αερομεταφορών.
Η έκθεση της Αθήνας παρουσιάζει, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, συνολικά 142 αντικείμενα που προέρχονται από τις ΗΠΑ (Συλλογή Tony Berlant-Κέντρο Γλυπτικής Nasher), τη Γαλλία (Ινστιτούτο της Παλαιοντολογίας του Ανθρώπου και Ευρωπαϊκό Κέντρο Προϊστορικής Έρευνας, Τοταβέλ), το Ισραήλ (Αρχαιολογική Υπηρεσία του Ισραήλ), την Αγγλία (Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, Μουσείο Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας) και τη Νότια Αφρική (Πανεπιστήμιο του Βιτβάτερσραντ, Γιοχάνεσμπουργκ) και φυσικά τα ευρήματα από την Παλαιολιθική Λέσβο (Υπουργείο Πολιτισμού, ΕΦΑ Λέσβου).
Όντως η συλλογή όλων αυτών των αντικειμένων για την παρουσίασή τους στην Αθήνα ήταν ένας άθλος, τόσο σε επίπεδο οργάνωσης όσο και συντονισμού. Μεγάλη πρόκληση ήταν η συγκέντρωση των απαραίτητων οικονομικών πόρων για την πραγματοποίηση μιας τόσο μεγάλης και απαιτητικής διοργάνωσης με εκθέματα από πολλές ξένες χώρες. Κατέστη εφικτή χάρη στη χρηματοδότηση από δημόσιους φορείς και την υποστήριξη από ιδιώτες και επιχειρήσεις και αποτελεί συνδιοργάνωση του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Μουσείου Μπενάκη και της Περιφέρειας Κρήτης, με τη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού.
Το εγχείρημα ευοδώθηκε μέσα από πολυεπίπεδες συνέργειες. Ένα μεγάλο στοίχημα ήταν η μουσειολογική και μουσειογραφική προσέγγιση, ο τρόπος απόδοσης της πολύπλοκης αρχαιολογικής πληροφορίας στο ευρύ κοινό, δεδομένου ότι η έκθεση επιδιώκει να φωτίσει μια περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας που είναι ατελώς γνωστή και ενδεχομένως δυσκολονόητη. Μια ακόμη πρόκληση ήταν η τήρηση των αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων για τη μεταφορά και την εγκατάσταση των εκθεμάτων.
Στη συνέντευξη Τύπου αγγίξατε κοινωνιολογικά ζητήματα. Μας είπατε ότι στην Αχελαία περίοδο ήδη τα ανθρωποειδή έδιναν συμβολική αξία, έδιναν συμβολικό κεφάλαιο κατά Bourdieu, σε χειροπελέκεις και άλλα λίθινα εργαλεία. Πιο λαμπερά, πιο μεγάλα, άρα και πιο «καρπερά» τελικά. Υπάρχει ακόμα κάπου κάτι αρχέγονο που αντανακλάται σε αντικείμενα του σήμερα με παρόμοια λειτουργία, εξουσίας, κυριαρχίας ή (να το πω) ερωτισμού;
Οι δημιουργοί των χειροπελέκεων της έκθεσης είναι Ανθρωπίνες (Hominins) και ο όρος περιλαμβάνει τους ανατομικά σύγχρονους ανθρώπους, εξαφανισμένα είδη ανθρώπων (όλα τα είδη του γένους Homo) και όλους τους άμεσους συγγενείς μας – συμπεριλαμβανομένων όλων των ειδών που ανήκουν στα γένη Homo (Australopithecus, Paranthropus, Ardipithecus). Ταξονομικά αποτελεί υποοικογένεια της οικογένειας των Ανθρωπιδών (Ηominids) και της υπεροικογένειας των Ανθρωποειδών (Anthropoids).
Τα είδη που συνδέονται με την αχελαία παράδοση είναι οι Homo ergaster, Homo erectus και Homo heidelbergensis και ανήκουν όλα στο γένος Homo. Τα λίθινα εργαλεία τους έχουν καινούργια χαρακτηριστικά που εμφανίζονται για πρώτη φορά στην τεχνολογία του λίθου, όπως η σύλληψη και η απόδοση της συμμετρίας, η οποία απαιτεί αφαιρετική και γεωμετρική σκέψη, ή τη συστηματοποίηση στην παραγωγή, η οποία προϋποθέτει προγραμματισμό και ενδεχομένως μια πολυπλοκότερη κοινωνική δομή μέσα στην ομάδα που θα υποστήριζε μηχανισμούς μαθητείας – μετάδοση τεχνογνωσίας από γενιά σε γενιά.
Τα λεγόμενα αχελαία εργαλεία αντικατοπτρίζουν καινοτόμες συμπεριφορές· μέσα σε αυτές είναι πιθανότατα και η συμβολική σκέψη, καθώς και η απόδοση νοήματος σε φυσικά αντικείμενα. Μέσα στα αρχαιολογικά σύνολα (λιθοτεχνίες όπως τα ονομάζουμε στην αρχαιολογική ιδιόλεκτο) από την Αφρική και την Ευρασία διακρίνονται ενίοτε κάποια εξαιρετικά αντικείμενα, που μας καλούν να σκεφτούμε ότι ξεφεύγουν από την καθαρά χρηστική λειτουργία.
Πρόκειται για παραδείγματα που ξεχωρίζουν είτε λόγω του υπερβολικά μεγάλου μεγέθους (γιγαντισμός) είτε λόγω της προσεκτικά επιλεγμένης πρώτης ύλης για την πρόκληση οπτικής εντύπωσης (χρώμα ή υφή), ή λόγω της συνειδητής επιλογής του/της λιθοξόου να διατηρήσει ένα φυσικό «ελάττωμα» εγγενές στο πέτρωμα, όπως μια οπή ή μια κοιλότητα ή ένα απολίθωμα, και να λαξεύσει το εργαλείο γύρω από αυτό, μετατρέποντας το «ελάττωμα» σε σημείο οπτικής αναφοράς. Όλα αυτά μαρτυρούν πολύπλοκες διανοητικές διεργασίες, ένα άλμα στην ιστορία της εννόησης, που συνδέεται με τη συμβολική σκέψη, την ανάγκη διάκρισης μέσα στην κοινωνική ομάδα, την απόδοση ατομικής ταυτότητας, την προσέλκυση του ενδιαφέροντος στο αντικείμενο και τον/τη δημιουργό του.
Αυτές λοιπόν οι ποιότητες που έχουν πρόσημο συμβολικό και κοινωνικό, πιθανότατα μας ακολουθούν στην πορεία της εξέλιξης και ενυπάρχουν σε σύγχρονες εκφράσεις ή επιδεικτικές συμπεριφορές του είδους μας. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, έναν υπερήλικα με μια Porsche Taycan ή μια κόκκινη γυαλιστερή Ferrari· το αυτοκίνητο δεν θα τον πάει μόνο άνετα και γρήγορα στον προορισμό του, μεταφέρει στα θηλυκά της κοινωνικής του σφαίρας ένα ευδιάκριτο μήνυμα για τις οικονομικές δυνατότητες και το κοινωνικό του status, τοποθετώντας τον σε «πλεονεκτικότερη θέση» έναντι άλλων συνομιλήκων του στην αναζήτηση συντρόφου. Παρόμοιο μήνυμα μεταφέρει και ο λογότυπος των επώνυμων προϊόντων πολυτελείας.
Η Λέσβος αποτελεί το εργαστήριό σας και βασικό τροφοδότη της έκθεσης. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Υπάρχουν άλλες περιοχές στην Ελλάδα που παρουσιάζουν ερευνητικό ενδιαφέρον για τον τομέα της προϊστορικής αρχαιολογίας;
Τα ευρήματα της Παλαιολιθικής Λέσβου εγγράφονται στην αχελαία τεχνική παράδοση και είναι μοναδικά σε ολόκληρη τη Βαλκανική χερσόνησο και τη δυτική Ανατολία. Μας βοηθούν να στοιχειοθετήσουμε τον βιογεωγραφικό ρόλο του Αιγαίου στην ιστορία των μετακινήσεων των παλαιολιθικών ομάδων κυνηγών-τροφοσυλλεκτών στην καρδιά της Ευρασίας πριν από περίπου μισό εκατομμύριο χρόνια.
Στο πλαίσιο της έκθεσης, για πρώτη φορά τα κατάλοιπα από την αρχαιότερη θέση, το Αιγαίο, «συνομιλούν» με ομόλογά τους ευρήματα από τον υπόλοιπο κόσμο της πρώιμης Παλαιολιθικής Περιόδου. Και το αποτέλεσμα αυτής της συνομιλίας είναι αφενός οι ομοιότητες, που εντάσσουν τα εργαλεία της Λέσβου στην παγκόσμια αχελαία κληρονομιά, αφετέρου οι διαφορές που τα καθιστούν ένα ξεχωριστό σύνολο με τα δικά του τοπικά χαρακτηριστικά.
Υπάρχουν και άλλες περιοχές στον ελλαδικό χώρο με ερευνητικό ενδιαφέρον για την παλαιολιθική αρχαιολογία. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια ξεκάθαρη στροφή προς τις νησιωτικές περιοχές. Η στροφή αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία και έχει να κάνει με τις προοπτικές που άνοιξαν γεωλογικές έρευνες στο Αιγαίο· ειδικότερα οι σχετικά πρόσφατες εξελίξεις στην έρευνα των καταποντισμένων προϊστορικών τοπίων.
Αυτές ανοίγουν ένα απάτητο ερευνητικό μονοπάτι για την πρόσληψη και ερμηνεία του Αιγαίου ως χερσαίας γέφυρας επικοινωνίας στον άξονα Ανατολής-Δύσης και ως περιοχής για εγκατάσταση. Κατά τις παγετώδεις περιόδους της Πλειστοκαίνου, όποτε χαμήλωνε η θαλάσσια στάθμη αποκαλύπτονταν εκτεταμένα τμήματα του σημερινού βυθού, διαμορφώνοντας ζώνες ξηράς μεταξύ των σημερινών νησιών ή μεταξύ νησιών και παράκτιων περιοχών.
Η Λέσβος αποτελούσε προέκταση της σημερινής ακτής της δυτικής Ασίας. Ομάδες Ανθρωπινών και μεγάλων θηλαστικών έφταναν στη Λέσβο, διασχίζοντας χερσαία περάσματα, όπως μαρτυρούν τόσο τα αρχαιολογικά κατάλοιπα από την ανασκαφή των Ροδαφνιδίων και τα επιφανειακά ευρήματα από τη λεκάνη της Καλλονής και τη νότια Λέσβο όσο και τα κατάλοιπα πανίδας ηλικίας 2,4 έως 2 εκατομμυρίων χρόνων από τα Βατερά (νότια από τα Ροδαφνίδια). Παρόμοια κατάλοιπα τέτοιων μετακινήσεων είναι πιθανό να διατηρούνται και σε άλλα νησιά του ανατολικού και του δυτικού Αιγαίου.
Ποιες χώρες προωθούν την προϊστορική αρχαιολογία και πόσο ενδιαφέρει τους φοιτητές αρχαιολογίας που ίσως θέλουν να εξειδικευτούν;
Στην Ευρώπη, η Γαλλία, η Ισπανία και η Αγγλία είναι, θα έλεγα, οι χώρες που έχουν μεγάλη δυναμική στην παλαιολιθική έρευνα και βρίσκονται στην πρωτοπορία της. Και αυτό φυσικά συνδέεται με τον πλούτο του αρχαιολογικού τους αρχείου (σκελετικά κατάλοιπα και υλικός πολιτισμός) και στην αδιάκοπη έρευνα ήδη από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό έδαφος αλλά και σε θέσεις της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και πλέον και της ανατολικής Ασίας.
Η παλαιολιθική είναι ένα αινιγματικό και πολλά υποσχόμενο πεδίο της αρχαιολογίας. Αν κρίνουμε όμως από τη συμμετοχή των φοιτητών/τριών στα μαθήματα, τα σεμινάρια, τις ανασκαφές και τους κύκλους μεταπτυχιακών προγραμμάτων, το ενδιαφέρον τους είναι αξιοσημείωτο. Στην Ελλάδα, το Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι από τα πρώτα ιδρύματα που θεράπευσε το γνωστικό αντικείμενο της παλαιολιθικής αρχαιολογίας, εκπαίδευσε αρχαιολόγους στο πεδίο και πρόσφερε την αντίστοιχη εξειδίκευση μέσα από μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα σπουδών.
Επίσης, υποστηρίζει αδιάκοπα τη μεταδιδακτορική έρευνα και την παραγωγή νέας γνώσης· οπότε εδώ θα λέγαμε ότι έχει δημιουργηθεί πλέον μια παράδοση, την οποία προάγουμε και επεκτείνουμε μέσα από την έρευνα της Παλαιολιθικής Λέσβου, με αντικείμενο την αρχαιότερη παρουσία του ανθρώπου στο Αιγαίο, και του Εσωτερικού Αρχιπελάγους του Ιονίου, με αντικείμενο τη δραστηριότητα των Νεάντερταλ.
Αν σας ρωτούσα γιατί να φέρω τη 10χρονη κόρη μου σε αυτή την έκθεση, τι θα μου λέγατε;
Για να της ανοίξετε τον ορίζοντα σχετικά με την ταυτότητα και την ιστορία της – το ποια είναι και από πού έρχεται. Η έκθεση προβάλλει μια παναθρώπινη κληρονομιά προτάσσοντας το «εμείς» έναντι του «εγώ» και καλεί το κοινό της να σκεφτεί την ιστορία της γλυπτικής ως ενός υψηλού επιτεύγματος όχι μόνο του είδους μας αλλά και άλλων προγονικών ειδών, αρκετά διαφορετικών από εμάς.
Μέσα από τη μουσειακή περιήγηση θα κάνει ένα ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο της ανθρώπινης εξέλιξης, μέσα από το παιχνίδι θα μάθει για τη χρήση και τη χρησιμότητα των εργαλείων στο παρελθόν και σήμερα, ενώ μέσα από την απτική εμπειρία που προσφέρουν τα εκμαγεία και οι τρισδιάστατες εκτυπώσεις παλαιολιθικών εργαλείων στις ανοιχτές προθήκες της έκθεσης θα αγγίξει στην κυριολεξία θέματα εργονομίας, τεχνικής πράξης και εργαλειακής εξειδίκευσης.
Η όλη της εμπειρία θα ενισχυθεί από τα ψηφιακά μέσα που πλαισιώνουν την έκθεση, τις προβολές σύντομων βίντεο για την παραγωγή και χρήση των εργαλείων και του φιλμ που είναι αφιερωμένο στην ανασκαφική διερεύνηση των Ροδαφνιδίων. Θα έρθει, έτσι, πιο κοντά στην καθημερινότητα των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών που κατασκεύασαν τα εργαλεία της έκθεσης, καθώς και στη γοητεία της αρχαιολογικής ανασκαφής.
Τέλος, το ερώτημά σας μου δίνει την ευκαιρία να μιλήσω για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που σχεδιάστηκε ειδικά για την έκθεση από το Τμήμα Εκπαίδευσης του Μουσείου Μπενάκη σε συνεργασία με την επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ο τίτλος του είναι «Δίνοντας μορφή στην πέτρα» και απευθύνεται σε παιδιά Γ′ έως ΣΤ′ Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου – με τις κατάλληλες φυσικά προσαρμογές ανά ηλικιακή ομάδα. Φιλοδοξεί να χτίσει μια πολυεπίπεδη μουσειακή εμπειρία με έντονα βιωματικό χαρακτήρα.
Κυρία Γαλανίδου, καλή επιτυχία στην έκθεση και προσωπικά σε εσάς σε ό,τι κάνετε.
Σας ευχαριστώ και εγώ για τη φιλοξενία!
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
«Modern Love», Ένας Εικαστικός Περίπατος με την Κατερίνα Ζαχαροπούλου
«Στίγμα/Stigma» | 35 Εικαστικοί, Ασθενείς Ψυχιατρικών Ιδρυμάτων και Υγειονομικοί «Συνομιλούν»
Χριστίνα Νάκου: Στο «Αναπνέον Σώμα» Αποκαλύπτεται η Δημιουργία του Ψηφιδωτού
