Πίσω από τα σκηνικά μιας τηλεοπτικής σειράς ή μιας θεατρικής παράστασης κρύβονται οι άνθρωποι που “στήνουν” έναν κόσμο από το μηδέν. Είναι οι άνθρωποι που μας δημιουργούν ψευδαισθήσεις, που μεταμορφώνουν το χώρο και τους ηθοποιούς σε κάτι άλλο, όσο διαρκεί το θέαμα. Με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης του Τάσου Αμπατζή με τίτλο “Μάσκες” στον πολυχώρο “A Liar Man”, μιλήσαμε μαζί του για το παρελθόν, τις μάσκες και τα αγαπημένα του υλικά.
Συμπληρώσατε σχεδόν 50 χρόνια στις τέχνες με, ομολογουμένως, πλούσια καριέρα και συμμετοχή σε έργα όλων των ειδών, βασικά όμως ως σκηνογράφος. Πώς προέκυψε η ανάγκη για μια έκθεση μασκών;
Σκοπός μου είναι για πρώτη φορά να δώσω στο κοινό την ευκαιρία να δει από κοντά τα δημιουργήματά μου που έχουν πρωταγωνιστήσει σε μερικές από τις σημαντικότερες παραστάσεις στην Εθνική Λυρική Σκηνή, το Ηρώδειο, σε θεατρικές σκηνές και σημαντικές εκδηλώσεις. Μια δουλειά 50 περίπου ετών που συγκεντρώνεται για πρώτη φορά στον χώρο του “A Liar Man”, όπου θα μπορεί ο κόσμος να θαυμάσει και ιστορικά κομμάτια που έχουν “πρωταγωνιστήσει” σε παραστάσεις θρύλους.
Δημιουργώ μάσκες-γλυπτά που ντύνουν τα πρόσωπα, αφαιρώντας την ταυτότητα του ηθοποιού, χορευτή ή ερμηνευτή, εμποδίζοντας συναισθήματα και προθέσεις να αποκαλυφθούν.
Μάσκες που δημιούργησα για τραγωδίες σε αρχαία θέατρα και σε μπαλέτα. Από το Αμφιθέατρο του Ευαγγελάτου, στην “Αΐντα” του Βέρντι στο Ηρώδειο σε ένα σκηνικό που αποτύπωνε την Αρχαία Αίγυπτο με εξαπτέρυγα και περίτεχνες μάσκες, μέχρι τον “Ναμπούκκο” στο Ηρώδειο, την “Κάρμεν” σε σκηνικά και γλυπτά της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε σκηνοθεσία Νίκου Πετρόπουλου. Όπερες όπως η “Ζιζέλ” ή η “Λίμνη των Κύκνων” με κομμένες μάσκες, μισές.
Μαζί μου θα έχω και δύο ιστορικές μάσκες. Στο Καρναβάλι της Κέρκυρας, οι τεράστιες μάσκες είναι δική μου δουλειά, όπως και στους Σαρακατσάνες. Είναι η ανάγκη μου να μοιραστώ με τον κόσμο τη δουλειά μου. Μια δουλειά που εκτός από τις μάσκες, περιέχει και πλούσιο σκηνογραφικό υλικό, που ίσως εκθέσω μελλοντικά, από υπερπαραγωγές σε θέατρα όπως το Δελφινάριο με γλυπτά σκηνικά, σημαντικές δουλειές σε λαογραφικά μουσεία όπως αυτό της Άρτας, αλλά και στα Αρχεία του Κράτους, όπου μου ζητήθηκε να κατασκευάσω ένα υπέροχο έργο.
Η μάσκα αποτέλεσε από την αρχαιότητα τον τρόπο εκδήλωσης του “άλλου”. Ο ηθοποιός και ο θεατής έκαναν μια σιωπηρή συμφωνία ότι με τη χρήση της ευνοείται η πλοκή του έργου. Ο σκηνογράφος πώς μπορεί να αποδώσει αυτό που ζητά ο συγγραφέας του έργου ή ο σκηνοθέτης του πάνω σε μια επιφάνεια που καλύπτει απλά ένα πρόσωπο;
Κάποιες φορές μου έδιναν το σχέδιο που απεικόνιζε ένα μοτίβο και το δούλευα με τη δική μου καλλιτεχνική ματιά. Κάποιες φορές οι μάσκες ήταν σχεδόν άσπρες και “φυλούσαν” με τον τρόπο αυτό τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών από τον θεατή, ώστε να μείνει ανεπηρέαστος από εκφράσεις να να δώσει τη δική του ματιά στην πλοκή του έργου, να αποδώσει τα δικά του συναισθήματα στο προσωπείο, στη μάσκα. Άλλες φορές, παρίσταναν το ρόλο, όπως μια μάσκα πουλί για παράδειγμα, έδινε τον χαρακτήρα και βοηθούσε στην πλοκή του έργου.
Βρισκόμαστε στις Απόκριες, με τη μάσκα να αποτελεί βασικό αντικείμενο γι’ αυτό το πανάρχαιο έθιμο, που σίγουρα έχει μεταλλαχθεί. Το έργο σας εμπνέεται από τις μάσκες που φοράμε καθημερινά στη δουλειά, στο σπίτι, στις σχέσεις μας ή υπάρχει κάποια διαφορετική πηγή έμπνευσης;
Εμπνέομαι, σίγουρα, από την καθημερινότητα, όπως όλοι οι καλλιτέχνες. Ένα πρόσωπο, μια κίνηση, μια συμπεριφορά, μια προσωπικότητα, θα μου δώσουν την έμπνευση που αποζητώ. Ακόμα και από τις “μάσκες” της προσωπικότητας ή των συναισθημάτων μας. Το πώς μπορούμε να έχουμε τόσα πολλά και διαφορετικά πρόσωπα στις σχέσεις μας με τους άλλους.
Καταλαβαίνω ότι χρησιμοποιείτε διάφορα υλικά. Ποιο είναι το αγαπημένο σας με όρους ευχρηστίας, αλλά και απόδοσης αυτού που σκεφτήκατε να φτιάξετε εξ αρχής, και τι χρώματα χρησιμοποιείτε;
Τα αγαπημένα μου υλικά είναι το χαρτί, η γάζα, οι σκόνες από χρώματα ακρυλικά, τα χρυσά υφάσματα, το πλαστικό, τα δέρματα και πολλά άλλα υλικά για το ντεκόρ μασκών όπως χάντρες, πούλιες, τούλι, φτερά, κορδέλες και άλλα.
Δημιουργώ μάσκες-γλυπτά που ντύνουν τα πρόσωπα καλύπτοντας τμήματα ή και ολόκληρο το πρόσωπο, αφαιρώντας την ταυτότητα του ηθοποιού, χορευτή ή ερμηνευτή, εμποδίζοντας συναισθήματα και προθέσεις να αποκαλυφθούν. Με βάση το χασαπόχαρτο, τη γάζα και το γύψο, ξεκινώ να φτιάξω το καλούπι, γάζα-γύψο-γάζα… Κατόπιν στολίζω και διακοσμώ με διάφορα υλικά – χαρτόνια, δέρματα και φτερά, καθώς και με μια παλέτα χρωμάτων.
Κατασκευάζω μάσκες μοναδικές για πρωταγωνιστές της όπερας, της τραγωδίας και του μπαλέτου. Εκμαγεία πρωταγωνιστών μεγάλων παραστάσεων και μισά-πρόσωπα μάσκες για παραστάσεις μπαλέτου γεννήθηκαν στο εργαστήριό μου. Το πρόπλασμα πλάθεται από πηλό και μεταφέρεται στο γύψινο καλούπι από το οποίο γεννήθηκαν οι μάσκες της έκθεσης.
Θα ήθελα, εν συντομία, να μου πείτε μια στιγμή από την καριέρα σας που θυμάστε με υπερηφάνεια, αλλά και μια άτυχη στιγμή που πλέον τη θυμάστε και γελάτε.
Δε θυμάμαι κάποια σημαντική άτυχη στιγμή. Ίσως να υπήρχε, αλλά για να μη θυμάμαι θα ήταν κάτι ασήμαντο. Όμως, υπήρχε στιγμή της καριέρας μου που με στεναχώρησε, όταν το θέατρο Καρέζη είχε πάρει φωτιά και είχε καταστραφεί εντελώς το σκηνικό το οποίο ξαναέφτιαξα.
Εκτός από τη Λυρική Σκηνή, είμαι περήφανος για τις μεγάλες και ωραίες δουλειές που έχω κάνει σε σήριαλ στην τηλεόραση, όπως o “Ρωμανός Διογένης” ή ο “Αλέξανδρος Καλλέργης”, “Ο Συμβολαιογράφος”, “Η Λίμνη των Στεναγμών”, και άλλες δουλειές σε δήμους, όπως καρναβάλια, χριστουγεννιάτικους στολισμούς σε πλατείες, όπως η φάτνη του Πειραιά και πασχαλινές διακοσμήσεις, αλλά και για τα “Παιχνίδια Χωρίς Σύνορα” στην ΕΡΤ. Ακόμα, έκανα ωραίες δουλειές σε διάφορα μουσεία σε Άρτα και Αθήνα, καθώς και μία υπέροχη δουλειά: τα αρχεία του Κράτους που απεικόνιζαν τον ανθρώπινο εγκέφαλο, ένα έργο 400 τετραγωνικών μέτρων. Επίσης, στην έκθεση στο Λονδίνο με τα ελληνικά προϊόντα επί Μελίνας Μερκούρη.
Για όλα αυτά και για πολλά άλλα, είμαι περήφανος. Είμαι περήφανος που 45 χρόνια ήμουν προϊστάμενος του κατασκευαστικού τμήματος σκηνικών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κατασκευάζοντας γλυπτά αγάλματα, σκηνικά ανάγλυφα, κολόνες, αετώματα, κιονόκρανα διαφόρων ρυθμών, κορνιζώματα τοίχου, απομιμήσεις διάφορες, όπως πέτρα, μάρμαρο, ξύλο, τούβλα, τοίχους… Επίσης, αξεσουάρ φροντιστηρίου όπως εκμαγεία για μάσκες περικνημίδες, περιχειρίδες, κράνη, ασπίδες, κοντάρια και πολλά άλλα.
Η έκθεση του Τάσου Αμπατζή εγκαινιάζεται στις 17 Φεβρουαρίου στο A Liar Man στην οδό Σωφρονίου 2 στο Γκάζι και η διάρκειά της θα είναι έως τις 27 Φεβρουαρίου.
