Οι «Επικίνδυνες», μια εκπομπή που ήρθε να καλύψει ένα κραυγαλέο κενό στην ελληνική τηλεόραση, φέρνουν αντιμέτωπο το κοινό με τις έμφυλες ανισότητες και τη θέση των γυναικών στην Ελλάδα του σήμερα.
Κάθε επεισόδιο (σε σκηνοθεσία της Γεύης Δημητρακοπούλου και αρχισυνταξία της Σοφίας Ευτυχιάδου και της Άννας Ρούτση) δίνει φωνή σε διαφορετικές γυναίκες, με ποικίλες εμπειρίες και ταυτότητες, που έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: το ότι ζουν και αναπτύσσονται σε μια, κατά βάση, ανδροκρατούμενη κοινωνία.
Κοινωνίες με Διαφορετικές Προσλαμβάνουσες
Τι συμβαίνει, όμως, σε κοινωνίες εκτός των συνόρων της χώρας μας; Πόσο «επικίνδυνη» μπορεί να γίνει πραγματικά μια γυναίκα που δεν μπορεί καν να πάρει διαζύγιο από τον άνδρα της ή να εργαστεί χωρίς την άδειά του;
Με τα μάτια του κόσμου στραμμένα στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών στον δυτικό κόσμο, η κοινή γνώμη παραβλέπει συχνά να ασχοληθεί με τον αγώνα που δίνουν χιλιάδες γυναίκες σε ένα άλλο κομμάτι του πλανήτη. Η πανδημία Covid-19 έφερε στο προσκήνιο τον ανησυχητικά μεγάλο αριθμό προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες εξαιτίας του φύλου τους σε μια κοινωνία που φαινομενικά είχε λύσει προ πολλού το ζήτημα της ισότητας των φύλων.
Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι οι γυναίκες βρίσκουν πια το βήμα για να μιλήσουν ανοιχτά, χωρίς να φοβούνται να καταρρίψουν το στερεότυπο της «σωστής κυρίας» προκειμένου να προστατεύσουν τις ίδιες και άλλες γυναίκες από την έμφυλη βία. Τι συμβαίνει, όμως, με τις θηλυκότητες που ζουν σε μέρη τα οποία σπανίως θεωρούνται άξια αναφοράς λόγου από τον δυτικό Τύπο, με αποτέλεσμα οι διεκδικήσεις και οι νίκες τους να περνούν απαρατήρητες;
Το κύμα διαδηλώσεων που ακολούθησε την Αραβική Άνοιξη το 2010 οδήγησε στην ψήφιση νόμων στις χώρες της Βόρειας Αφρικής που αποτέλεσαν ορόσημο για τη θέση των γυναικών.
Η Περίπτωση της Τυνησίας
Αξιοσημείωτο success story είναι η Τυνησία, η μοναδική χώρα της περιοχής που χαρακτηρίζεται σήμερα ως δημοκρατία (έστω και ανεπαρκής), η οποία προχώρησε σε σημαντικές αλλαγές στο οικογενειακό της δίκαιο, που διευκόλυναν την πρόσβαση των γυναικών στο διαζύγιο και στην εξασφάλιση της κηδεμονίας των παιδιών τους.
Διαδηλώνοντας πλάι στους άνδρες, οι Τυνήσιες κατάφεραν να συνδέσουν άρρηκτα τον αγώνα για την ελευθερία και τη δημοκρατία με τον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών.
Στις εκλογές που ακολούθησαν την πτώση της δικτατορίας συμπεριλήφθηκαν για πρώτη φορά γυναίκες υποψήφιοι, οι οποίες είχαν υψηλά ποσοστά αποδοχής παρά το μποϊκοτάζ που υπέστησαν από συνυποψηφίους τους. Διαδηλώνοντας πλάι στους άνδρες, οι Τυνήσιες κατάφεραν να συνδέσουν άρρηκτα τον αγώνα για την ελευθερία και τη δημοκρατία με τον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών.
Είναι, επίσης, σημαντικό να αναφερθεί ότι η Τυνησία νομιμοποίησε την άμβλωση σχεδόν μια δεκαετία νωρίτερα από τις ΗΠΑ, κάνοντάς την τη μοναδική αραβική χώρα που επιτρέπει την έκτρωση για όλες τις γυναίκες χωρίς τη συναίνεση του συζύγου ή του πατέρα τους όταν είναι ανήλικες, κατά τις επιταγές του ισλαμικού δικαίου.
Στο Μαρόκο και Στην Αίγυπτο
Αξιοσημείωτες νίκες έχουν σημειώσει και οι γυναίκες σε άλλα κράτη της Βόρειας Αφρικής, όπως το Μαρόκο και η Αίγυπτος. Τα τελευταία δύο χρόνια, ο χαρακτήρας της συζήτησης για τα δικαιώματα των γυναικών στο Μαρόκο αλλάζει ολοένα και περισσότερο, ο ακτιβισμός αυξάνεται και κάποια αμφιλεγόμενα θέματα αποτελούν πλέον κομμάτι αυτής της συζήτησης στις κοινότητες.
Οι δείκτες δείχνουν ενθαρρυντική πρόοδο όσον αφορά την κατάσταση των γυναικών στο Μαρόκο από τη δεκαετία του 2000, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων τους εντός της οικογένειας, με πρώτο απ’ όλα τη μεταρρύθμιση του οικογενειακού κώδικα τον Φεβρουάριο του 2004, το περιεχόμενο του οποίου ανταποκρίθηκε σε μια ισχυρή εθνική προσδοκία, απηχώντας το διεθνές κίνημα και λαμβάνοντας υπόψη την καταπολέμηση των ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων ως παράγοντα ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής.
Αντιθέτως, ενώ το φεμινιστικό κίνημα έχει τεράστια απήχηση στην αιγυπτιακή κοινωνία, δεν έχουν γίνει ανάλογες κινήσεις από την κυβέρνηση, η οποία πρόβαλε αρχικά ένα προσωπείο «ίσων δικαιωμάτων για όλα τα φύλα», χωρίς να τηρήσει ουσιαστικά τις υποσχέσεις της.
Οι γυναίκες στην Αίγυπτο, οι οποίες οργανώνουν διαδηλώσεις και χρησιμοποιούν πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για να καταδικάσουν την έμφυλη βία από τις αρχές, συλλαμβάνονται με κατηγορίες για «παραβίαση οικογενειακών αρχών» και για «προκλητικές κινήσεις». Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της ακτιβίστριας και δημοσιογράφου Solafa Magdy, που κατήγγειλε ότι υπέστη κακοποίηση από την αστυνομία κατά τη διάρκεια της φυλάκισής της.
Η καταγγελία της δεν ερευνήθηκε ποτέ. Μπορεί, λοιπόν, η κατάσταση να είναι σαφώς βελτιωμένη από ό,τι πριν από μια δεκαετία, αλλά απομένει ακόμα πολύς δρόμος για την επίτευξη της πραγματικής ισότητας.
Ποινικός Κώδικας Μόνο Για Άνδρες
Μεγάλο κενό που αφορά την προστασία των γυναικών παραμένει επίσης στον ποινικό κώδικα. Άνδρες που δολοφονούν τις συζύγους ή τις κόρες τους στο όνομα της τιμής της οικογένειας σπανίως αντιμετωπίζουν τη διαδικασία του δικαστηρίου, καθώς οι δολοφονίες παρουσιάζονται ως ατυχήματα, με σημαντικό ποσοστό της κοινωνίας όχι απλώς να κάνει τα στραβά μάτια, αλλά και να επιδοκιμάζει τέτοιου είδους πρακτικές.
Παγιδευμένες στον ιστό της ανδροκρατούμενης αραβικής κοινωνίας, τα νεαρά κορίτσια βρίσκονται στη δύσκολη θέση να διαλέξουν ανάμεσα στην ελευθερία έκφρασης και ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους και στην «ασφαλή» θέση τους στην κοινωνία.
Οι νόμοι που αφορούν τα εγκλήματα τιμής (στα οποία εντάσσονται και τα εν λόγω φαινόμενα) παραμένουν ελλιπείς και η ετυμηγορία βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του δικαστή, ο οποίος άλλοτε συμπεριλαμβάνει την τιμή ως ελαφρυντικό και άλλοτε όχι. Η θρησκευτική κουλτούρα, που είναι έντονη στην καθημερινότητα των ανθρώπων, εμποδίζει την πρόοδο και λειτουργεί ως τροχοπέδη στην επιμόρφωση τόσο του γυναικείου όσο και του ανδρικού πληθυσμού.
Η Θέση της Γυναίκας στο Ισλάμ
Η επιβαρυμένη θέση της γυναίκας στο Ισλάμ κάνει δυσκολότερη την αναζήτηση δικαιοσύνης από ό,τι σε ένα κράτος του δυτικού κόσμου, όπου οι νομικές διαδικασίες τυγχάνουν μεγαλύτερης διαφάνειας και δημοσιότητας.
Στις αραβικές χώρες, η αντίληψη ότι η γυναίκα θα πρέπει να τιμωρείται όταν ξεστρατίζει από τις επιταγές της οικογενειακής παράδοσης είναι σχεδόν συνυφασμένη με την ανατροφή του κοριτσιού. Στο Μαρόκο, που θεωρείται από τις πλέον προοδευτικές χώρες του αραβικού κόσμου, υπάρχουν ακόμα περιοχές όπου θεωρείται αποδεκτό μια γυναίκα που έχει εξωσυζυγικές σχέσεις να αποκηρύσσεται από την κοινότητα και να επιστρέφει έπειτα από δύο χρόνια, ώστε με αυτό τον τρόπο να αποκαταστήσει η οικογένεια την τιμή της.
Ανδροκρατούμενη Αραβική Κοινωνία
Το πρόβλημα δεν βρίσκεται μόνο στο ότι η πολιτεία δεν προστατεύει επαρκώς τις γυναίκες, αλλά και στο ότι οι ίδιες οι γυναίκες πολλές φορές θεωρούν τον εαυτό τους άξιο τιμωρίας εξαιτίας της συμπεριφοράς τους. Παγιδευμένες στον ιστό της ανδροκρατούμενης αραβικής κοινωνίας, τα νεαρά κορίτσια βρίσκονται στη δύσκολη θέση να διαλέξουν ανάμεσα στην ελευθερία έκφρασης και ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους και στην «ασφαλή» θέση τους στην κοινωνία.
Μπορεί οι νόμοι να αλλάζουν προς το καλύτερο και ο αντίκτυπος των αγώνων των γυναικών να γίνεται ολοένα και πιο αισθητός, αλλά χωρίς αλλαγή στη συνείδηση του κόσμου καμία πρόοδος δεν μπορεί να θεωρηθεί ουσιαστική.
Δείτε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
Το «Όχι» Είναι Απλό σαν Ένα Φλιτζάνι Τσάι
