Με αφορμή την πρόσφατη Δουνκέρκη του Christopher Nolan και το διχασμό που αυτή προκάλεσε στο κοινό -είχα πραγματικά καιρό να ακούσω και να διαβάσω τόσο αντιφατικές κριτικές για μια ταινία, με τους μεν υπέρμαχούς της να κάνουν λόγο για “αριστούργημα” και με αυτούς στην απέναντι όχθη να την περιγράφουν ως το πιο βαρετό και “ψυχρό” έργο των τελευταίων χρόνων- αναλογίστηκα για μια ακόμη φορά, τι είναι τελικά αυτό πού κάνει μια ταινία πραγματικά καλή;
Δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που κάποια ταινία διχάζει έντονα κοινό και κριτικούς. Στη -μάλλον ανεξάντλητη- λίστα με τα πιο αμφιλεγόμενα φιλμ των τελευταίων ετών φιγουράρουν, μεταξύ άλλων, το Nymphomaniac του Lars von Trier, το The Fountain του Darren Aronofsky, το Birdman του Alejandro González Iñárritu, το Boyhood του Richard Linklater, το The Tree of Life του Terrence Malick, αλλά και ο Κυνόδοντας του Γιώργου Λάνθιμου. Ταινίες κλασικές πλέον για μερικούς, υπερεκτιμημένες για κάποιους άλλους.
Ως θεατές με διαφορετικά βιώματα, ερεθίσματα, αισθητική και καλλιτεχνική αντίληψη, είναι λογικό συχνά οι απόψεις, τόσο των επαγγελματιών κριτικών, όσο και των ερασιτεχνών σινεφίλ, να διίστανται. Ποιο είναι, όμως, εκείνο το συστατικό που διαθέτουν οι ταινίες καθολικής αποδοχής; Είναι ενδιαφέρουσες, είναι η απάντηση. Αυτό, όμως, όσο απλό κι αν ακούγεται, προϋποθέτει την επιτυχή συνύπαρξη 6, τουλάχιστον, παραμέτρων:
1) Σενάριο
Βασικός συντελεστής της επιτυχίας μιας ταινίας είναι το δυνατό, ευφάνταστο, πρωτότυπο, σπονδυλωτό και σφιχτοδεμένο σενάριο, το οποίο πρέπει να έχει κάτι να σου πει, να σε βάλει σε διαδικασία σκέψης και να σε προβληματίσει, να ιντριγκάρει το μυαλό σου και να το ξαφνιάσει, να σε κάνει μέρος της πλοκής του. Εάν η αρχή είναι το ήμισυ το παντός, τότε αναμφίβολα ένα καλογραμμένο σενάριο είναι το ήμισυ -και παραπάνω- μιας καλής ταινίας.
2) Χαρακτήρες
Οι ενδιαφέροντες χαρακτήρες, με τους οποίους ο θεατής μπορεί να συνδεθεί, είναι επίσης σημαντικό κομμάτι μιας επιτυχημένης ταινίας. Άνθρωποι καθημερινοί, με πάθη και αδυναμίες, αλλά και με ιδιαίτερα χαρίσματα, που έχουν μια ξεχωριστή ιστορία να διηγηθούν, την οποία ως θεατής θες να την ακούσεις.
3) Ερμηνείες
Εδώ έχουμε να κάνουμε με την ερμηνευτική δεινότητα του ηθοποιού, γιατί μπορεί η πρώτη ύλη, ο χαρακτήρας, να είναι προνομιακός, αλλά αν ο ηθοποιός δεν καταφέρει να γίνει τελικά ο ρόλος του, θα αποτύχει να κάνει το θεατή συνοδοιπόρο του. Ο Adrien Brody, ως Władysław Szpilman στο The Pianist του Roman Polanski, προετοιμαζόμενος για το ρόλο του, εγκατέλειψε το διαμέρισμά του, πούλησε το αυτοκίνητό του και μετακόμισε στην Ευρώπη. Αντίστοιχα, ο Heath Ledger, για τις ανάγκες του ρόλου του ως Joker στο The Dark Knight μετακόμισε για ένα μήνα σε ξενοδοχείο, καταδικάζοντας τον εαυτό του σε απόλυτη μοναξιά. Ο δε Daniel Day Lewis, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του My Left Foot περιφερόταν σε αναπηρικό καροτσάκι, ενώ απαιτούσε να τον ταΐζουν στο στόμα με κουτάλι. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι τρεις κέρδισαν Όσκαρ ερμηνείας για τους αντίστοιχους ρόλους-ορόσημα στην ιστορία του σινεμά…
4) Ήχος-Μουσική
Βασικός είναι επίσης και ο ρόλος της μουσικής επένδυσης σε μια ταινία. Σκοπός της μουσικής, αλλά και των ηχητικών εφέ, είναι να αναδείξουν την εκάστοτε σκηνή και να δώσουν έμφαση σε μια καίρια στιγμή σεναριακά, αυξάνοντας τα επίπεδα συγκίνησης. Υπάρχουν σπουδαίες ταινίες που έχουν ταυτίσει απόλυτα την ύπαρξή τους με το soundtrack τους, και οφείλουν σε αυτό μεγάλο μέρος της επιτυχίας τους. Ταινίες, που όταν τις ανασύρεις από τη μνήμη σου, μουσικές αυτομάτως κατακλύζουν το μυαλό σου. The Godfather, Pulp Fiction, Trainspotting, The Virgin Suicides, είναι μερικές μόνο από αυτές…
5) Οπτικά Εφέ
Στον αντίποδα των ηχητικών εφέ, έχουμε και τα οπτικά, που είναι εξίσου σημαντικά. Το τι τελικά βλέπεις στη μεγάλη οθόνη με αυτό που πραγματικά απεικονίζεται, συχνά απέχει παρασάγγας. Ιδίως όταν τα γυρίσματα πραγματοποιούνται σε ένα στούντιο, ο ειδικός οπτικών εφέ καλείται να επιστρατεύσει όλη του τη φαντασία, αλλά και το ταλέντο, για να δώσει τη λάμψη, τη μαγεία και τη ζωή που απαιτείται στις σκηνές, δίνοντας σάρκα και οστά στο σενάριο.
6) Post Production
Last but not least… το post production και το βασικό κομμάτι αυτού, το μοντάζ! Δεν αρκεί να διαθέτει κανείς τα υλικά. Θα πρέπει να ξέρει πώς να τα μαγειρέψει, αλλά και τι συνδυασμούς να κάνει. Σίγουρα σας έχει τύχει αρκετές φορές να νιώσετε, βλέποντας μια ταινία, ότι κάτι δεν “κολλάει”, κάτι φαντάζει ξένο και παράταιρο. Δεν είναι ιδέα σας. Είναι αρκετά δύσκολο -και εκεί αποδεικνύεται η μαεστρία τόσο του σκηνοθέτη, όσο και του μοντέρ- να αιχμαλωτιστούν και να συγχρονιστούν απόλυτα τα πάντα σε μία σκηνή: η ατάκα, το κάδρο, ο ήχος, η μουσική, δίνοντάς της την αυτοτέλεια και την αρτιότητα που οφείλει να έχει. Κι είναι αυτή ακριβώς η επιτυχία ή όχι του συνδυασμού των επιμέρους στοιχείων, που ξεχωρίζει τις καλές από τις μέτριες ταινίες.
