Η “Drama Queen” της αθηΝΕΑς Ντέπυ Κορεντίνη ταξίδεψε μέχρι τη Στοκχόλμη, όπου επιλέχθηκε από τη Διεθνή Ένωση Κριτικών Θεάτρου, για να παρακολουθήσει, μαζί με άλλους εννιά συναδέλφους από διάφορα μέρη του κόσμου, ένα θεατρικό workshop για νέους κριτικούς. Μας μεταφέρει την εμπειρία της μέσα από μια κριτική αναφορά στα θεατρικά πεπραγμένα των έξι ημερών που πέρασε στη Σουηδία, στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου στο Dramaten, αφιερωμένο στον Ingmar Bergman.
Έξι μερόνυχτα στη Στοκχόλμη. Έξι μερόνυχτα γεμάτα πολιτισμό. Θεατρικές παραστάσεις διαδέχτηκαν η μία την άλλη στο πλαίσιο του Bergman’s Festival, διαμορφώνοντας τον παράδεισο των κριτικών. Άλλωστε, ο Ingmar Bergman αποτελεί το σημείο αναφοράς για τους σινε-θεατρόφιλους και κριτικούς των περισσότερων χωρών. Δέκα κριτικοί από διαφορετικές χώρες ευτυχήσαμε να συμμετάσχουμε σε αυτό το workshop για τους νέους κριτικούς, με κοινό πάθος για το θέατρο και τη θέασή του και κοινό στόχο το να επικοινωνήσουμε τις ιδέες και τις απόψεις μας γι’ αυτό.
Σύμφωνα με τον Robert Musil, Αυστριακό συγγραφέα, το θέατρο έχει σχέση με όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας. Κι αυτό είναι πέρα ως πέρα αληθινό. Μέσα από κάθε θεατρικό έργο που παρακολουθήσαμε στο πλαίσιο του φεστιβάλ (“Safe”, “Fenix”, “Topographies of Paradise”, “Roma Armee”,”Last Child”, “Hearing”) αναδείχθηκαν, λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένα, διαχρονικά πολιτικό-κοινωνικά και θρησκευτικά θέματα, καθώς μια θεατρική παράσταση αναπόφευκτα εντάσσεται στο δημόσιο λόγο, ως ένα μέσο παραγωγής του, αποκτώντας έτσι κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα.
Η έναρξη του φεστιβάλ για τον Bergman έγινε με τη σκηνική παρουσίαση του έργου “Safe” σε σκηνοθεσία του Falk Richter, που προσωπικά μου άφησε μια σχετικά καλή εντύπωση. Γενικότερα, τα έργα του Richter (“Safe”, “Protect Me”) σπρώχνουν τα όρια του θεάτρου σε μια μαζική ροή, συνδέονται άμεσα με το παρόν και υιοθετούν κοινωνικές τάσεις, ενώ συχνά διαπραγματεύονται τα σημερινά κοινωνικοπολιτικά θέματα. Συγκεκριμένα, μέσω το έργου “Safe” κάνει σαφείς αναφορές στο πώς οι αλλαγές που υφίσταται ο κόσμος, σε επίπεδο οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και κλιματικό, επηρεάζουν τόσο το συναισθηματικό κόσμο του ατόμου, όσο και τον τρόπο που σκέφτεται και αλληλοεπιδρά στις σχέσεις του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον.
Ο Richter παρουσιάζει μια σύγχρονη παράσταση, μ’ ένα βλέμμα κριτικό και φιλοσοφικό για τις επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης στις προσωπικές, ενδοοικογενειακές, φιλικές και επαγγελματικές σχέσεις των ανθρώπων, σε σημείο που να “χρειαζόμαστε χρήματα και όχι ανθρώπους”, όσο κυνικό και ακραίο κι αν ακούγεται. Στο στόχαστρό του μπαίνουν οι σύγχρονες διαδικτυακές εφαρμογές (Facebook, Instagram, Tinder) και παραγωγές (Netflix), ενώ ασκείται έμμεση κριτική στο πολιτικό γίγνεσθαι, στην ψυχολογική κατάσταση του σύγχρονου Δυτικού ατόμου και την κλιματική αλλαγή ως απόρροια των ριζικά μεταβαλλόμενων χρόνων. Σύμφωνα με την οπτική του Richter, ζούμε σε μια μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και η συζήτηση για τη γενικότερη κρίση που βιώνουμε μοιάζει να μην έχει τελειωμό.Topographies of Paradise
Στην παράσταση “Roma Armee” του Maxim Gorki Theater, μια ομάδα ηθοποιών ένωσαν τις δυνάμεις τους για να σχηματίσουν έναν εναλλακτικό στρατό αυτοάμυνας απέναντι στη διαφορετικότητα την εθνοτική και την ατομική. Μια ομάδα ηθοποιών καταπολεμούν επί σκηνής τις διακρίσεις, τον ρατσισμό μέσω της τέχνης της μουσικής, του χορού και της υποκριτικής, παρουσιάζοντας μια διαφορετική, πιο καλλιτεχνική εκδοχή τους.
Στο πλαίσιο του εφηβικού θεάτρου, η παράσταση που προκάλεσε το ενδιαφέρον κοινού και κριτικών ήταν το “Last Child”, σε σκηνοθεσία του Erik Holmström, όπου η Rakel Bener Gadjusek, ως ένας μοναχικός έφηβος ιππότης, προβαίνοντας σ’ ένα one girl show, μεταχειρίζεται την τεχνολογία (smartphone, laptop, projector) ως κύριο μέσο έκφρασης, δίνοντας μια σύγχρονη θεατρικότητα στην καθημερινότητα ενός έφηβου μαθητή. Προσωπικά live video, selfies κι εφηβικά παιχνίδια επιστρατεύονται ως μέσα διαδήλωσης, με μοναδικό αίτημα τη διατήρηση της παιδικότητας. Το μήνυμα που στέλνεται στο κοινό μέσω των σύγχρονων gadget και (εκ)λαμβάνεται επιτυχώς είναι: ζήσε την ηλικία σου, απόκτησε δική σου ταυτότητα, μη βιάζεσαι να μεγαλώσεις.
Fenix/ Phoenix
Το Φεστιβάλ είναι αφιερωμένο στον Bergman, επομένως δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν και θεατρικές παραστάσεις βασισμένες στα έργα του όπως το “Smiles of a Summer (Swedish) Night”, το “Riten” και το “Seventh Seal Opera Production Concert” στο Modern Museum από την International Brazilian Opera Company.
Συνοψίζοντας, πέρα από την κριτική θέαση των παραστάσεων, στο πλαίσιο των συζητήσεων που ακολούθησαν τόσο μεταξύ των συμμετεχόντων όσο και με δραματουργούς, σκηνοθέτες, ηθοποιούς και θεατρικούς κριτικούς, εκτός από τη διεύρυνση των πνευματικών μας οριζόντων, επικαιροποιήθηκε ο τρόπος θέασης μας πάνω σε σύγχρονες διεθνείς θεατρικές προσεγγίσεις. Στο πλαίσιο αυτών των ανοιχτών συζητήσεων, η ενημέρωση σχετικά με τον Bergman και τη καλλιτεχνική συνεισφορά του τόσο στο σινεμά όσο και στο θέατρο υπήρξε διαρκής, ενώ κατέστη σαφής η επιρροή που έχει ο Bergman μέσω των έργων του τόσο στη Σουηδία, όσο και σε άλλες χώρες παγκοσμίως. Επίσης, ανταλλάχθηκαν ιδέες και απόψεις αναφορικά με τη σχέση του θεάτρου με την πολιτική και τη σημασία του να είσαι κριτικός, δεδομένων των πολιτικών συνθηκών σε κάθε χώρα στην εποχή που διανύουμε.
Ολοκληρώνοντας, το θέατρο πρέπει να είναι για όλους (καλλιτέχνες, σκηνοθέτες, δραματουργούς, κριτικούς και κοινό), ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων, ένας χώρος πνευματικής και πολιτικής συνάντησης, καθώς αποστολή του σε κάθε χώρα είναι να εκπαιδεύσει το κοινό, να του δώσει τροφή για σκέψη, να του δείξει μια άλλη οπτική γωνία, έναν άλλο τρόπο σκέψης, δημιουργώντας γέφυρες μέσα από την τέχνη. Κι όπως έχει πει και ένας Έλληνας κριτικός θεάτρου, ο Τάσος Λιγνάδης, μια θεατρική σκηνή είναι και πρέπει να συνεχίσει να είναι φορέας μιας ανοιχτής παιδείας, που εκθέτει το γυμνό γεγονός της ζωής σαν δραματικό μάθημα της αλήθειας.
Special thanks στην Alexandra Dunaeva και στο σκηνοθέτη και δραματουργό Magnus Florin, που ήταν υπεύθυνοι για το workshop και στάθηκαν αρωγοί στη διεκπεραίωση του. Αξίζει να αναφερθεί και η συμβολή της θεατρικής κριτικού και προέδρου της ένωσης κριτικών Margareta Sorenson, που ήταν εξίσου σημαντική.
