Έπρεπε να διασχίσω τη λεωφόρο Συγγρού για να φτάσω στον προορισμό μου. Καμιά φορά, όταν την παρατηρώ έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου μου, σκέφτομαι, πόσο βαρετή είναι με τα γκρίζα παλιά κτίρια της και την ατελείωτη από κίνηση λεωφόρο. Βλέπει κανείς ανθρώπους βιαστικούς, με σκυφτά κεφάλια, να μπαινοβγαίνουν από το μετρό, να περιμένουν στις στάσεις των λεωφορείων κι ύστερα κι άλλα κτίρια κι άλλα κι άλλα, και κάπως μελαγχολώ με αυτή τη σκέψη. Σήμερα όμως, η διαδρομή μου φαίνεται αλλιώτικη, καθώς ο δρόμος μου με έβγαλε βόρεια, λίγο πιο πέρα από το ύψος του Δάσους Συγγρού, αρκετά μακριά από τη συνονόματη λεωφόρο, εκεί όπου βρίσκεται και το εκκλησάκι του Άγιου Ανδρέα. Τότε μόνο κατάλαβα πόσες ομορφιές και μυστικά μπορεί να κρύβει ένας μουντός δρόμος σε σύγκριση μ’ ένα δάσος.
Μένει μόνο να κάνεις μια βόλτα στο Δάσος για να καταλάβεις τι υπάρχει πίσω από την ιστορία αυτής της πόλης. Ένα Δάσος γεμάτο κυπαρίσσια και ελαιόδεντρα, πουρνάρια, φυστικιές και αμυγδαλιές. Κι εκεί, ανάμεσα στα ξέφωτά του, να ξεπροβάλλει το υπέροχο αυτό παρεκκλήσι. Ένας δάσος χωμένο μέσα σε μια πόλη δε θα μπορούσε να είναι τίποτα άλλο πέρα από τέχνη. Σαν πολύτιμος πίνακας ζωγραφικής σε κάποιο μουσείο. Κι εκεί, ανάμεσα στα πράσινά του, ξεπροβάλλει το αναπαλαιωμένο διαφορετικό εκκλησάκι. Σίγουρα πίνακας ζωγραφικής στα δικά μου μάτια.
Μένει μόνο να κάνεις μια βόλτα στο Δάσος, για να καταλάβεις τι υπάρχει πίσω από την ιστορία αυτής της πόλης.
Καθώς στέκομαι και το κοιτάζω, εντυπωσιάζομαι από τη μοναδικότητά του. Σχεδόν του βγάζω το καπέλο, που σε μια πελώρια πόλη γεμάτη ορθόδοξες εκκλησίες με τρούλους, αυτό προσφάτως ανακαινισμένο παραμένει αγέρωχα στη θέση του, να ξεχωρίζει, όχι μόνο για την κορμοστασιά του, αλλά και για την ιστορία του. Και έχει κάθε δικαίωμα να περηφανεύεται, αφού αποτελεί τον ένα και μοναδικό ορθόδοξο ναό γοτθικού ρυθμού στη χώρα μας.
Τοποθεσία
Παρόλο που η πρωταρχική εντύπωσή μου, θαρρώ και όποιου το επισκέπτεται για πρώτη φορά, δεν είναι άλλη παρά πως το Δάσος Συγγρού είναι παραμελημένο, αποτελεί κοινό μυστικό πως η κύρια ιδιότητα αυτού είναι η προσφορά του στην πόλη ως σημαντική πηγή πράσινου, ανάσα που σίγουρα τη χρειάζεται, τόσο το ίδιο το μέρος, όσο και οι πολίτες του, καθώς εκτείνεται σε 950 στρέμματα μεταξύ των δήμων Κηφισίας, Αμαρουσίου και της δημοτικής κοινότητας Μελισσίων. Δεν το λες και αμελητέο!
Τρίβω τα μάτια μου. Δεν είχα ιδέα πως υπάρχει ένα τόσο μεγάλο δάσος στην Αθήνα και σχεδόν μου φαίνεται αστείο που ανακάλυψα κάτι τέτοιο, ενώ γεννήθηκα και μεγάλωσα εδώ. Καμία δικαιολογία που δεν το γνώριζα. Καημένη μου Αθήνα! Πόσο αδικημένη νιώθεις που δε ξέρουμε βασικά πράγματα για εσένα. Τώρα όμως έμαθα, πως αν θελήσει κανείς να βρεθεί στο δάσος αυτό, αρκεί να διασχίσει τη λεωφόρο Κηφισίας και να εισέλθει στο κτήμα από την είσοδο που βρίσκεται στο ύψος του ΚΑΤ. Τόσο απλό. Κι ευτυχώς, που φοράω χαμηλά παπούτσια. Ευκαιρία για λίγο περπάτημα στη φύση και όχι κάπου μακριά και ψαγμένα. Έξοχο μου ακούγεται.
Κάπου εκεί, πολύ κοντά στο χώρο στάθμευσης του Δάσους με τα μεγάλα πεύκα, στο ύψος του ΚΑΤ, συναντάς και την ιστορικής σημασίας Βίλλα Συγγρού, αρχιτεκτόνημα του Ernst Ziller. Όχι, δεν είναι άλλο ένα μεγάλο σπίτι που εντυπωσιάζει. Είναι ένα σπίτι με ιστορία, που αξίζει κανείς να το παρατηρήσει. Να κλείσει τα μάτια και να φανταστεί τα δωμάτιά του. Να αφουγκραστεί τις σιωπές του. Να νιώσει τα τζιτζίκια που το περιτριγύριζαν τα καλοκαίρια, όταν παραθέριζε εκεί ο Ανδρέας Συγγρός με τη σύζυγό του. Διότι είναι γνωστό πως αυτή η βίλλα αποτέλεσε την εξοχική έπαυλη του Ανδρέα και της Ιφιγένειας Συγγρού τον 19ο αιώνα. Και λίγο παραδίπλα, να που ξεπροβάλλει κι ο ναός του Αγίου Ανδρέα, το μικρό αυτό παρεκκλήσι. Το μεγάλο αυτό αριστούργημα.
Κάπου εκεί, πολύ κοντά στο χώρο στάθμευσης του Δάσους με τα μεγάλα πεύκα, συναντάς και την ιστορικής σημασίας Βίλλα Συγγρού, αρχιτεκτόνημα του Ernst Ziller.
Θα πρέπει ίσως να διευκρινίσω ότι ως κτήμα Ανδρέα Συγγρού ονομάζουμε όλο τον περιβάλλοντα χώρο της έπαυλης Συγγρού, καθώς και τη δασική έκταση αυτού. Ανάμεσα στα μεγάλα δέντρα του, βλέπω να ξεπροβάλλουν τα αμαξοστάσια, έναν αλευρόμυλο, ένα ελαιοτριβείο, εργατικές κατοικίες. Μια ολόκληρη εποχή δηλαδή. Μήπως παίζω σε ταινία; Μήπως γύρισε ο χρόνος πίσω και βρίσκομαι σε μια άλλη Αθήνα;
Λίγα Λόγια για τον Ανδρέα Συγγρό
Μιας και κουβεντιάζουμε γι’ αυτόν, να σας πω κι ετούτο, ότι ο Ανδρέας Συγγρός, που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε στην Αθήνα, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1870. Αγοράζει ένα κτήμα λοιπόν και αποφασίζει να το μετατρέψει σε θερινή κατοικία του. Καθώς το σκέφτηκε πολύ έξυπνα, θα μπορεί ο πονηρός να παραμένει στην πόλη, αλλά μακριά από το κέντρο της τα καλοκαίρια. Πολύ καλή ιδέα, αν σκεφτεί κανείς τους σαράντα βαθμούς που βράζουν το τόπο, πόσο μάλιστα τα τσιμέντα!
Ο Ziller θα μελετούσε την εξοχική έπαυλη των Αναβρύτων ώστε ο Συγγρός να μπορέσει να το προσφέρει ως δώρο στη σύζυγό του Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου και να ζήσουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Μαθαίνω, και με χαροποιεί αυτή η πληροφορία, ότι σήμερα διασώζεται το σχεδιάγραμμα της έπαυλης στην Εθνική Πινακοθήκη, με τίτλο “Σχεδιάγραμμα της Επαύλεως του κ. Ανδρέα Συγγρού” δια χειρός Ernst Ziller.
Είναι σημαντικό να παραδίδονται στις νέες γενιές πληροφορίες του τότε. Να αναγνωρίζουμε στα κτίσματα, τις εκτάσεις, τους δρόμους, από τι είναι φτιαγμένες οι πόλεις.
Και στο σημείο αυτό, με γαργαλάει να παρατηρήσω πως είναι σημαντικό να παραδίδονται στις νέες γενιές πληροφορίες του τότε. Να αναγνωρίζουμε στα κτίσματα, τις εκτάσεις, τους δρόμους, από τι είναι φτιαγμένες οι πόλεις. Πίσω στο 2020 τώρα και στο σήμερα, η έπαυλη Συγγρού, η οποία πλέον έχει αποκατασταθεί, τελεί υπό τη διαχείριση του Ινστιτούτου Γεωργικών Επιστημών, που είναι επίσημος φορέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και πραγματοποιεί πλήθος μαθημάτων, όπως μελισσοκομία, αμπελουργία, οινολογία, δενδροκομία, ελαιοκομία και πολλά άλλα.
Η Γέννηση του Παρεκκλησίου
Ο Ziller είναι γνωστό πως υπήρξε ένας από τους μαθητές του τρανού Γερμανού αρχιτέκτονα Theophil Hansen. Ήρθε στην πόλη μας το 1861 και την αγάπησε τόσο ώστε να παραμείνει σε αυτήν, ως μόνιμος κάτοικος, για τα επόμενα εξήντα χρόνια της ζωής του. Εκείνος λοιπόν σχεδίασε το παρεκκλήσι αυτό, που θύμιζε τον τύπο της βασιλικής και που έμοιαζε σε πολλά με τον καθολικό ιερό ναό του Αγίου Λουκά στο Νέο Ηράκλειο Αττικής, εκκλησία που θεμελιώθηκε το 1842 και οικοδομήθηκε βάσει των σχεδίων του Hansen.
Ο Ziller ήταν μεγάλος θαυμαστής των τάσεων του γοτθικού ρυθμού και ίσως τελικώς το μικρό εκκλησάκι να ήταν ένα όνειρό του, που έγινε πραγματικότητα. Εξάλλου, ήταν γνωστό στους κύκλους ότι επισκεπτόταν τη Βιέννη συχνά πυκνά, μια πόλη όπου συναντά κανείς πολλούς τέτοιους ναούς, οπότε, μάλλον το λες και επιρροή. Ευχαριστούμε Ernst Ziller που μας “χάρισες” ένα εκκλησάκι διαφορετικού ρυθμού, να λέμε ότι έχουμε και “κάτι τέτοιο” στη συλλογή μας.
Ο Ziller ήταν μεγάλος θαυμαστής των τάσεων του γοτθικού ρυθμού και ίσως τελικώς το μικρό εκκλησάκι, να ήταν ένα όνειρό του που έγινε πραγματικότητα.
Τον ρυθμό αυτό, που ξεκίνησε το ταξίδι του τον 12ο αιώνα από τη Βόρεια Γαλλία, όχι μόνο σε ναούς αλλά και σε άλλα οικοδομήματα, τον ξεχωρίζει κανείς και από τις εκκλησίες του, έχουσες πελώριο μέγεθος και που η ανάτασή τους φτάνει σε μεγάλο ύψος, καταλήγοντας δηλαδή σε πύργους κωδωνοστάσια. Είναι στα σίγουρα πολύ ιδιαίτεροι ναοί, γι’ αυτό και τα εντυπωσιακότερα κτίρια, που είναι οι καθεδρικοί ναοί στις έδρες των επισκόπων, συνήθως χτίζονταν στο κέντρο των πόλεων.
Κοντολογίς…
Το Δάσος Συγγρού αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα δάσος-πνεύμονα φύσης και πρασίνου. Πρόκειται για το κοινό μυστικό, εκείνο ανάμεσα σε αθλητές και ποδηλάτες, σε ανθρώπους που τους αρέσει να απολαμβάνουν τα δέντρα, τον καθαρό αέρα, τους περιπάτους, ενώ δεν τους είναι εύκολο να αποδράσουν από την πόλη. Κι αν σου αρέσει να μαθαίνεις και τα κουτσομπολιά για τους παλιούς κατοίκους των Αθηνών και να “μπαίνεις” στα σπίτια τους, ακόμη καλύτερα! Ξέρεις τώρα που να πας.
Μόλις απομακρύνθηκα από τους άσκοπους βανδαλισμούς και εισχωρώντας βαθιά στον πυρήνα του δάσους, είχα την ευκαιρία επιτέλους να ανακαλύψω όμορφες γωνιές, πέρα από το περήφανο εκκλησάκι, που στέκεται αγέρωχο ανάμεσα στα δέντρα και στα χρώματά τους, που γνωρίζουν καλά πώς να πληθαίνουν την ομορφιά του.
Το πάρκο, καθώς και το εκκλησάκι, είναι επισκέψιμα από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου.
