Η Χριστίνα Αργυρού είναι αρχιτέκτονας, αστική σχεδιάστρια και συγγραφέας. Πάντοτε ήταν πρώτη σε ό,τι έκανε: στο σχολείο, στον αθλητισμό και αργότερα στις σπουδές και στην καριέρα της. Έλαβε το πρώτο της πτυχίο από το Πανεπιστήμιο του Princeton στις ΗΠΑ και συνέχισε με το μεταπτυχιακό της στη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Yale.
Εργάστηκε σε βραβευμένα γραφεία, μεταξύ των οποίων ΟΜΑ και WORKac στη Νέα Υόρκη και Ateliers Jean Nouvel στο Παρίσι. Έχει διδάξει αρχιτεκτονικά στούντιο στα Πανεπιστήμια του Yale και του Cardiff, ενώ σήμερα διδάσκει στο Architectural Association (ΑΑ) στο Λονδίνο.
Το 2015 μετακόμισε στο Λονδίνο και ίδρυσε με τον εξίσου πολυτάλαντο σύζυγό της Ryan Neiheiser το δικό τους αρχιτεκτονικό γραφείο NEIHEISER ARGYROS, αναλαμβάνοντας project στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2018 εκπροσώπησαν επάξια την Ελλάδα στη Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας με την έκθεση τους “Σχολή των Αθηνών”, η οποία προσέλκυσε εξαιρετικές κριτικές.
Fast forward στο σήμερα, το υλικό που παρουσιάστηκε στη Βενετία εμπλουτίστηκε και φιλοξενείται ήδη από τα τέλη Φεβρουαρίου στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς 138. Το Μουσείο ανοίγει ξανά τις πόρτες του μετά από κάποιους μήνες και η έκθεση θα είναι εκεί για να την απολαύσετε μέχρι της 11 Οκτωβρίου. Με αυτή την αφορμή και ιδιαίτερη χαρά σας παρουσιάζω μια δυναμική, επιτυχημένη, δημιουργική γυναίκα – την καλύτερη μου φίλη, την κουμπάρα μου και τη μητέρα της βαφτισιμιάς μου (η οποία μας διακόπτει πολύ χαριτωμένα κατά τη διάρκεια της συνέντευξης).
Σκεφτόμουν σήμερα ότι από τότε που σε ξέρω, πάντα σου άρεσε το σχέδιο και ήθελες να ασχοληθείς με την αρχιτεκτονική. Τι σε ώθησε σ’ αυτήν;
Πράγματι, το σχέδιο μου άρεσε από πολύ μικρή ηλικία. Θυμάμαι χαρακτηριστικά μια κουβέντα που είχα κάνει με τον πατέρα μου όταν ήμουν περίπου 12 χρονών και τον ενθουσιασμό που μου είχε προκαλέσει η ιδέα του να γίνω αρχιτέκτονας. Τότε βέβαια δε γνώριζα την πλήρη εικόνα του επαγγέλματος, νόμιζα ότι οι αρχιτέκτονες απλώς χτίζουν σπίτια. Επειδή είμαι άνθρωπος που όταν του μπει κάτι στο μυαλό δύσκολα του βγαίνει, από εκείνη την ημέρα το έβαλα στόχο να ασχοληθώ με την αρχιτεκτονική.
Ούσα καλή στη Φυσική και στα Μαθηματικά στο σχολείο, θεώρησα ότι η αρχιτεκτονική είναι ένα ωραίο πάντρεμα της Τέχνης με τις Θετικές Επιστήμες κι έτσι κάπως ξεκίνησε αυτό το μακροχρόνιο ενδιαφέρον και ερέθισμα. Μεγαλώνοντας έμαθα πως η αρχιτεκτονική είναι πολλά περισσότερα απ’ αυτά τα δύο και πως σαν κλάδος καλύπτει μεγάλο εύρος επιστημών και επαγγελμάτων, όπως η κοινωνιολογία, η πολιτική, η φιλοσοφία – δεν είναι δηλαδή μόνο η τέχνη του να χτίζεις σπίτια! Αυτό είναι που την κάνει τόσο πλούσια και ενδιαφέρουσα.
Το περίπτερό μας στη Βενετία και η έκθεσή μας στο Μουσείο Μπενάκη είναι από τα πιο πρόσφατα highlights, καθώς αποτελούν ένα project που συνεχίζει και εξελίσσεται.
Ποια είναι για εσένα τα κτίρια που θαυμάζεις πιο πολύ και πώς έχουν επηρεάσει την αισθητική των project του γραφείου σας;
Είναι δύσκολο να δώσω συγκεκριμένα παραδείγματα κτιρίων, αλλά μπορώ να σκεφτώ συγκεκριμένα αρχιτεκτονικά γραφεία και ειδικότερα την ΟΜΑ, όπου εργαστήκαμε και ο Ryan και εγώ, και σίγουρα έχουν επηρεάσει τον τρόπο σκέψης μας. Συγκεκριμένα, ο ιδρυτής της ΟΜΑ Rem Koolhas, ο οποίος είναι και ακαδημαϊκός, είναι ένα πρόσωπο τον οποίο μελετήσαμε στο πανεπιστήμιο και οι δυο, καθώς τα έργα του αποτελούν σημείο αναφοράς στην ύλη ενός φοιτητή αρχιτεκτονικής.
Άλλα γραφεία που έχουν επηρεάσει την αισθητική μας, εσκεμμένα ή μη, καθώς έχουμε εργαστεί σε αυτά, είναι το γραφείο του Jean Nouvel και των Diller Scofidio + Renfro. Ως γραφεία πάντα αναζητούν το κάτι καινούργιο και καινοτόμο, χωρίς να επαναλαμβάνονται, και αυτό είναι ένα στοιχείο που στη δουλειά μας έχει επηρεάσει και το δικό μας τρόπο σκέψης.
Ποια είναι τα highlight projects για εσένα στα οποία έχετε δουλέψει μέχρι στιγμής;
Είμαστε πολύ ευγνώμονες και ευχαριστημένοι διότι, έως τώρα, τα projects που έχουμε υλοποιήσει καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα από πολλές και διαφορετικές κλίμακες. Για παράδειγμα, από δημόσιο χώρο, όπως είναι το Τhe Tide, σε έκθεση όπως Η Σχολή των Αθηνών στην Μπιενάλε της Βενετίας, αλλά και σε κατοικίες, γραφεία, ακόμα και σε σχεδιασμό και κατασκευή επίπλων.
Κάθε ένα από αυτά, ως τώρα, αποτελούσε το πρώτο στο είδος του σε κάθε τομέα, και έτσι είχε για εμάς μια ιδιαίτερη συναισθηματική σημασία. Σίγουρα το περίπτερό μας στη Βενετία και η έκθεσή μας στο Μουσείο Μπενάκη είναι από τα πιο πρόσφατα highlights, καθώς αποτελούν ένα project που συνεχίζει και εξελίσσεται.
Η έκθεση “Η Σχολή των Αθηνών. Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής Βενετίας 2018” έχει πολύ ενδιαφέρον, από την ιδέα της, την υλοποίηση της, μέχρι και την πανέμορφη παρουσίασή της στους χώρους του μουσείου. Δημιουργήσατε επίσης και την ιστοσελίδα The School of Athens, όπου υπάρχουν σε τρισδιάστατη μορφή και τα 70 σχέδια των πανεπιστημίων που έχετε κάνει σε μακέτες. Πες μας τι σημαίνει ελεύθερος χώρος (που ήταν η θεματική της Βενετίας το 2018) για εσάς και τι θα θέλατε να αποκομίσει το κοινό από αυτήν την έκθεση.
Η έκθεση μας έχει δύο εκφάνσεις: η μια είναι η καλλιτεχνική και αισθητική όψη, καθώς θέλουμε ο επισκέπτης να δει έναν όμορφο χώρο και να εκτιμήσει τις μακέτες σαν γλυπτά, σαν αφαιρετικά καλλιτεχνικά αντικείμενα.
Η δεύτερη μορφή της είναι το ερευνητικό μας έργο για τους χώρους στα πανεπιστήμια. Ενώ έχουν εξεταστεί εκτενώς οι επίσημοι χώροι διδασκαλίας, θέλαμε να εξετάσουμε και να εστιάσουμε στους “ενδιάμεσους” χώρους, που για εμάς είναι εξίσου ή και πιο σημαντικοί για τη διδασκαλία, καθώς και τη δημιουργία της μαθητικής κοινότητας.
Τι είναι ο ελεύθερος χώρος για εμάς; Είναι ανοιχτός, ανεπίσημος, γενναιόδωρος. Είναι χώρος διδασκαλίας, αλλά και χώρος για κουβέντα και debate. Είναι χώρος απλός, χώρος ελευθερίας και χώρος απελευθερωτικός, είναι δημοκρατικός. Είναι ο συνδετικός ιστός μέσα στο πανεπιστήμιο και είναι το θεσμικό ισοδύναμο του καθιστικού στο σπίτι ή του δημόσιου χώρου των πόλεων.
…μένει να αποδειχθεί αν οι γυναίκες αρχιτέκτονες θα αναγνωρίζονται ισάξια για την δουλειά τους. Οι πρώτες ενδείξεις πάντως είναι πολύ ενθαρρυντικές!
Ως αφετηρία της έρευνάς σας υπήρξαν δυο αρχαία ελληνικά παραδείγματα, η Ακαδημία του Πλάτωνα και το Θέατρο του Διονύσου. Η ελληνική καταγωγή και εκπαίδευσή σου σίγουρα επηρέασαν τη θεματική της έκθεσης σας και φαντάζομαι ασκούν επιρροή και στο σύνολο της δουλειάς σου. Αν είχες την ευκαιρία να διαλέξεις όποιο έργο ήθελες στην Ελλάδα και να κάνεις μια πρόταση για την Αθήνα, τι θα διάλεγες και γιατί;
Έχουμε ένα γενικό ενδιαφέρον για τα ιδρύματα – πολιτιστικά, πολιτικά, ακαδημαϊκά. Στην Αθήνα συγκεκριμένα, επειδή την έχουμε μελετήσει σαν πόλη με τους φοιτητές μας στην ΑΑ, μας ενδιαφέρει πολύ η αρχιτεκτονική των πανεπιστημίων.
Μία από τις κυρίαρχες θεματικές που έχουμε εξετάσει στο studio στο οποίο διδάσκουμε είναι το πώς να φέρεις τα πανεπιστήμια μέσα στην πόλη και την πόλη μέσα στα πανεπιστήμια, έτσι ώστε ο δημόσιος χώρος του πανεπιστημίου να αποτελεί την αρμονική και φυσική συνέχεια του δημόσιου χώρου της πόλης. Ο τελευταίος άλλωστε υστερεί στην Αθήνα και σε ποιότητα και σε ποσότητα. Η δημιουργία καινούργιων ιδρυμάτων, αλλά και η διαμόρφωση των υπαρχόντων, αποτελούν για εμάς πολύ δελεαστικά έργα.
Θα ήθελα να μοιραστείς τη δικιά σου εμπειρία ως γυναίκα σ’ έναν ανταγωνιστικό κλάδο και να μας πεις αν αυτός είναι ανδροκρατούμενος.
Είναι σημαντικό να επισημάνω ότι το αντικείμενο της αρχιτεκτονικής παρ’ ότι είναι συνυφασμένο με το σχεδιαστικό κομμάτι, περιλαμβάνει και το κατασκευαστικό, και το τελευταίο είναι σίγουρα ανδροκρατούμενο. Στην οικοδομή είμαι συνήθως η μόνη γυναίκα μεταξύ ανδρών. Μέχρι στιγμής, έχω την τύχη να συνεργαστώ με ομάδες -από τον μπογιατζή μέχρι τον εργολάβο- που εκτιμούν και αξιολογούν τις γνώσεις και τις ικανότητες του αρχιτέκτονα ανεξαρτήτως φύλου. Ομολογώ πάντως ότι η παρουσία μιας γυναίκας σε ανδροκρατούμενες ομάδες μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά, ως ένα επιπλέον κίνητρο να δώσουν όλοι -συμπεριλαμβανομένης και της γυναίκας- τον καλύτερό τους εαυτό (γέλια).
Σε άλλους τομείς του επαγγέλματος, στο εκπαιδευτικό και στο θεωρητικό, μένει να αποδειχθεί αν οι γυναίκες αρχιτέκτονες θα αναγνωρίζονται ισάξια για τη δουλειά τους. Οι πρώτες ενδείξεις πάντως είναι πολύ ενθαρρυντικές! Για παράδειγμα, φέτος το Pritzker Price [σ.σ. ένα διεθνές αρχιτεκτονικό βραβείο, το οποίο απονέμεται ετησίως σε εν ζωή αρχιτέκτονες και θεωρείται το κορυφαίο στο κόσμο στον τομέα αυτό], το κατέκτησαν οι Ιρλανδές Yvonne Farrell και Shelley McNamara, συν-ιδρύτριες του αρχιτεκτονικού γραφείου Grafton Architects του Δουβλίνου. Μέχρι πρότινος, η μοναδική άλλη γυναίκα κάτοχος του βραβείου αυτού, το οποίο άρχισε να απονέμεται από το 1979, ήταν η Zaha Hadid το 2004.
Επίσης, τα τελευταία τρία χρόνια βλέπουμε ότι στα καλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής, όπως στα Yale, Princeton, Columbia, RISD και Harvard, οι πρυτάνεις στο Αρχιτεκτονικό τμήμα είναι πλέον γυναίκες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Είσαι μητέρα δύο παιδιών, διδάσκεις στο πανεπιστήμιο και είσαι πετυχημένη στην καριέρα σου ήδη από νεαρή ηλικία. Πριν από κάθε μεγάλη σου επαγγελματική επιτυχία ζεις και μια προσωπική. Για παράδειγμα, όταν πήγατε στη Μπιενάλε της Βενετίας για την παρουσίαση σας, δυο μήνες πριν μόλις είχες γεννήσει την κόρη σου, και φέτος, πριν την παρουσίαση της έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη, περίμενες από μέρα σε μέρα το γιο σου. Πώς καταφέρνεις με τόση χάρη και “ευκολία” να έχεις ισορροπία στην προσωπική και επαγγελματική σου ζωή, πόσο μάλλον όταν δουλεύεις με τον σύζυγο σου;
Πριν κάνουμε παιδιά, η επαγγελματική και η προσωπική μου ζωή ταυτίζονταν πολύ – δουλεύαμε όλη την ώρα και όταν δεν ήμασταν στο γραφείο η αρχιτεκτονική μονοπωλούσε πάλι τις συζητήσεις μας. Αυτό είναι και ευλογία και κατάρα, διότι φέρναμε τη δουλεία στο σπίτι μας. Από την άλλη, μας έδινε τόσο μεγάλη ευχαρίστηση, μιας και στην ουσία ήταν σαν να μιλάς για το χόμπι σου. Κάθε project αποτελεί ένα καινούργιο, ξεχωριστό, αναζωογονητικό κεφάλαιο, οπότε δε βαριέσαι τη δουλειά σου.
Όταν κάναμε παιδιά, έπρεπε να κάνουμε προσπάθεια να ξεχωρίσουμε τη δουλειά μας από την προσωπική μας ζωή. Αυτό δεν έγινε αμέσως, αλλά πλέον τα Σαββατοκύριακα προσπαθούμε να μη δουλεύουμε -όσο γίνεται- και περνάμε χρόνο κάνοντας πράγματα που μας ευχαριστούν, εξερευνώντας το Λονδίνο. Κάθε Κυριακή, για παράδειγμα, είναι ημέρα μουσείου και τέχνης με τα παιδιά μας.
Ζεις πλέον 15 χρόνια στο εξωτερικό και το γραφείο σας αναλαμβάνει projects στην Αγγλία, την Ελλάδα και την Αμερική. Κοιτώντας μπροστά τα επόμενα χρόνια, πιστεύεις ότι η Ελλάδα θα παρουσιάσει ευκαιρίες στον κλάδο της αρχιτεκτονικής;
Τα τελευταία δυο χρόνια έχει ανακάμψει η ζήτηση για έργα στην Ελλάδα, το οποίο είναι πολύ θετικό. Παρ’ όλα αυτά υπάρχει αρκετός δρόμος μπροστά μας, μιας και είναι δύσκολο να καλυφθεί το εύρος και η κλίμακα των έργων της Αγγλίας. Μας ενδιαφέρει να δραστηριοποιούμαστε σε ένα διεθνές πλαίσιο, και προς το παρόν το Λονδίνο μας το προσφέρει αυτό.
Φιλοδοξία μας είναι την επόμενη δεκαετία να καθιερωθούμε πιο πολύ σαν γραφείο στη διεθνή σκηνή, έτσι ώστε στο μέλλον το γραφείο μας στην Αθήνα να αποτελεί την κύρια έδρα μας, συνεχίζοντας βέβαια να δραστηριοποιούμαστε και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Σας το ευχόμαστε και σας περιμένουμε!
