Στις 28 Δεκεμβρίου 2019, ο Θάνος Μικρούτσικος «χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία» για τελευταία φορά. Από το τεράστιο έργο του, επέλεξα για το συγκεκριμένο άρθρο ορισμένα από τα τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος. Με μια πορεία στη δισκογραφία σχεδόν 50 χρόνων, κινήθηκε πάντα με αξιοπρέπεια, ήθος και πάθος εφήβου για τη μουσική.
Εισαγωγή στο Έργο του
Γεννήθηκε στην Πάτρα τον Απρίλιο του 1947. Η ζωή του περιγράφεται με ξεχωριστό τρόπο στο βιβλίο Ο Θάνος και ο Μικρούτσικος του καλού του φίλου και συνεργάτη Οδυσσέα Ιωάννου. Σπούδασε στο Μαθηματικό, ενώ παράλληλα διεύρυνε τη μουσική του παιδεία με δάσκαλο τον Γιάννη Παπαϊωάννου. Η μελοποίηση ποιημάτων φαίνεται ότι τον τράβηξε ήδη από το 1969, οπότε βρίσκουμε την πρώτη αναφορά για τον συνθέτη στη βιβλιογραφία και τη δισκογραφία του.
Το 1975, θα βγάλει τον πρώτο του δίσκο, τα «Πολιτικά Τραγούδια» σε ποίηση των Nazim Hikmet και Wolf Biermann. Ακολουθούν η «Καντάτα για τη Μακρόνησο/Σπουδή σε Ποιήματα του Vladimir Mayakovsky», η «Φουέντε Οβεχούνα» σε ποίηση του Lope de Vega, σε ελληνική απόδοση του Γιώργου Μιχαηλίδη, τα «Τροπάρια για Φονιάδες» σε ποίηση του Μάνου Ελευθερίου, τα «Τραγούδια της Λευτεριάς» σε ποιήματα των Bertold Brecht, Γιάννη Ρίτσου, Μανόλη Αναγνωστάκη, Άλκη Αλκαίου, Φώντα Λάδη, και η «Μουσική Πράξη Στον Μπρεχτ». Την περίοδο αυτή συνεργάστηκε με τη Μαρία Δημητριάδη και τον Γιώργο Μεράντζα.
Το 1979, θα κυκλοφορήσει τον «Σταυρό του Νότου», με τους Γιάννη Κούτρα, Αιμιλία Σαρρή και Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Ενώ τα προηγούμενα έργα είναι εξόχως πολιτικά, αφήνοντας ως παρακαταθήκη αρκετά εμβληματικά τραγούδια, ο Μικρούτσικος ξαφνικά «καταπιάνεται» με τον ναυτικό-ποιητή Νίκο Καββαδία, έναν γνωστό-άγνωστο στους κύκλους της ποίησης, που χρησιμοποιεί ναυτική ορολογία και εντάσσει στο έργο του πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Είναι γνωστές οι ειρωνείες που εισέπραξε για την έκδοση του δίσκου, ακόμα και από τον αδερφό του. Πόσο έξω έπεσαν!
Για να μην αναφέρω όλη τη δισκογραφία, το 1982 εκδίδει το «Εμπάργκο», έναν εμβληματικό δίσκο σε στίχους Άλκη Αλκαίου, με τους Μαρία Δημητριάδη, Κώστα Καράλη, Βλάσση Μπονάτσο και τον Μανώλη Μητσιά στο «Ερωτικό». Με τον Άλκη Αλκαίο θα δεθούν για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Ακολουθεί πλήθος δίσκων, πασίγνωστα τραγούδια και συνεργασίες. «Η Αγάπη Είναι Ζάλη», «Όσο Κρατάει ένας Καφές», «Όλα Από Χέρι Καμένα». Φτάνουμε στο 1991 και «Οι Γραμμές των Οριζόντων» θα σαρώσουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Στη μετεξέλιξη του «Σταυρού του Νότου», ο Μικρούτσικος επιλέγει τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, τον Γιώργο Νταλάρα και τους αδερφούς Κατσιμίχα. Η συνεργασία οδηγεί σε έναν από τους καλύτερους δίσκους του ελληνικού ρεπερτορίου.
Το 1992, ακολουθεί το συγκλονιστικό «Συγγνώμη για την Άμυνα» σε στίχους Κώστα Τριπολίτη, με τον Γιώργο Νταλάρα, το 1994 η συνεργασία με τη Μίλβα και το 1996 το μοναδικό «Στου Αιώνα Την Παράγκα», με τον Δημήτρη Μητροπάνο. Ο Θάνος Μικρούτσικος θα συνεχίσει απτόητος να γράφει και να συνθέτει μέχρι το 2017, συμμετέχοντας σε πολλά live, πάντα ξεχωριστός επί σκηνής, και πάντα συνεργαζόμενος με τα μεγάλα ονόματα του τραγουδιού. Πραγματικά, ο κατάλογος των μουσικών, των τραγουδιστών και τραγουδιστριών με τους οποίους συνεργάστηκε είναι σαν μια dream team της μουσικής.
Ο Θάνος Τραγουδάει Μικρούτσικο
Ενώ δεν ήταν τραγουδιστής, η ερμηνεία του σε συγκεκριμένα τραγούδια έμεινε στην ιστορία. Να σημειώσω ότι τον παρακολούθησα μόνο μια φορά σε συναυλία, στα Λουτρά της Τήνου. Όταν απέμεινε μόνος με το πιάνο του για τους «7 Νάνους», ο συναυλιακός χώρος σιώπησε, βγήκαμε από τον χωροχρόνο και επανήλθαμε 8 λεπτά αργότερα, με εμένα να πετάγομαι από τις μπροστινές θέσεις σαν ελατήριο χειροκροτώντας, με τον Θάνο να με κοιτάει πάνω από τα γυαλιά του και να με δείχνει με το δάχτυλο. Το κράτησα για πάρασημο!
Ας θυμηθούμε κάποια από τα τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος και προσωπικά τα αγάπησα βαθιά. Στην εισαγωγή του «Εμπάργκο» τραγουδάει στίχους του Mayakovsky: «Η Τέχνη δεν πρέπει να αντανακλά σαν τον καθρέφτη, μα σαν φακός να μεγενθύνει». Από εκεί ξεκινούν όλα.
Άρλεκιν | στίχοι: Κώστας Τριπολίτης
Παιχνιδιάρικος και ερωτικός, με ήχο από το 1989, πάντα στη λογική των στίχων του Τριπολίτη.
Για τον Φτωχό Bertold Brecht
Η αγάπη του για τον Brecht μεγάλη, οπότε δεν θα μπορούσε παρά να το τραγουδήσει ο ίδιος, δίνοντας τον τόνο που του αρμόζει με αυτά τα παρατεταμένα «ο» και τη βαριά προφορά στο όνομα «Μπρεχτ».
Η Άνοιξη της Πάργας | στίχοι: Άλκης Αλκαίος
Μόνιμος κάτοικος Πάργας, ο ξεχωριστός και βασανισμένος (κυριολεκτικά) Άλκης Αλκαίος έδινε μοναδικά ερωτικά στιχάκια στον Θάνο Μικρούτσικο, με μια λεπτή δόση ειρωνείας στον τίτλο. Η αρχική αλλαγή από Ρε μινόρε σε Λα μινόρε δίνει έναν δραματικό τόνο που μου αρέσει πολύ.
Ωδή σε ένα Δρομέα Ημιαντοχής | στίχοι: Άλκης Αλκαίος
Δαιμονιώδης ρυθμός, φλάουτο και πιάνο με έντονη συνοδεία μπάσου. Σκωπτικό και περιπαικτικό, με τις περισσότερες αναφορές να το συσχετίζουν με τον Διονύση Σαββόπουλο, με τον οποίο ο Θάνος Μικρούτσικος είχε κόντρα επί πολλά χρόνια.
Μοναξιά | στίχοι: Αλέξανδρος Μπάρας
Μια ενδελεχής ανάλυση της μοναξιάς με τη φωνή του Μικρούτσικου και ένα πιάνο. Η μελωδία κυλάει σαν κύμα στην ανοιχτή θάλασσα, εκφράζοντας μια παράξενη αισιοδοξία σε ένα τραγούδι για τη μοναξιά.
Μπαλάντα του ποιητικού διαγωνισμού του Μπλουά | στίχοι: Francois Villon
Σε ένα σχετικά άγνωστο δίσκο του, ο Θάνος Μικρούτσικος με κλασικό, γι’ αυτόν, ρυθμό απαγγέλει το ποίημα του 15ου αιώνα σε απόδοση του Σπύρου Σκιαδαρέση. «Στον τόπο μου είμαι τέλεια ξένος».
Αρμίδα | στίχοι: Νίκος Καββαδίας
Πιο γνωστό ως «Το πειρατικό του κάπτεν Jimmy». Σε 1,50 λεπτό καταφέρνει να μας κλείσει το μάτι και να μας ανεβάσει στο πειρατικό. Μέχρι να φτάσουμε στο Περού, νιώθουμε όλοι μέλη του πληρώματος. Βιολί, ακορντεόν, κρουστά σαν ηχητικά παχνιδιάρικα εφέ και κάτι σαν ταξίμι στο τέλος από μπουζούκι!
Kuro Siwo | στίχοι: Νίκος Καββαδίας
Όταν η τζαζ συναντάει την ποίηση. Σαξόφωνο και πιάνο. Κάνεις δεν απάντησε αν «ο μπούσουλας είναι που στρέφει ή το καράβι». Τζαζίστικα ντραμς, επίμονα πιατίνια, έντονο μπάσο, όπως άρεσε μάλλον στον συνθέτη. Συναρπαστική η «επανέναρξη» του τραγουδιού στα 4,40 λεπτά. Μπορείς να φανταστείς τον Θάνο Μικρούτσικο στη γέφυρα στενοχωρημένο για την απώλεια των δύο παπαγάλων και του πιθήκου που ‘χε «με κούραση γυμνάσει».
Ένα Μαχαίρι | στίχοι: Νίκος Καββαδίας
Αν και το πρωτοτραγούδησε ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και αργότερα ο Γιάννης Κούτρας, στην εκτέλεση αυτή ο συνθέτης δεν τραγουδάει απλώς, αλλά σε οδηγεί μέσα σε ένα καράβι και σε κόσμους παράξενους. Αν ο Κόρτο Μαλτέζε είχε soundtrack, θα ήταν αυτή η εκτέλεση. Αλλόκοτοι θόρυβοι σε οδηγούν σε μια πιανιστική εισαγωγή, μετά την οποία μπαίνουν τα υπόλοιπα όργανα για 6 ολόκληρα λεπτά, μέχρι που ο ήχος απογειώνεται για να κορυφωθεί λίγο προτού μπει ο Μικρούτσικος για να αφηγηθεί την ιστορία του καταραμένου μαχαιριού.
Κακόηθες Μελάνωμα | στίχοι: Άλκης Αλκαίος
Γραμμένο για τον Νίκο Πουλαντζά, από τον δίσκο «Εμπάργκο». Το βάθος των στίχων και η στενοχώρια του Μικρούτσικου για την απώλεια του διανοητή αποτυπώνονται στη φωνή του και σε ολόκληρο το τραγούδι.
7 Νάνοι στο S/S Cyrenia | στίχοι: Νίκος Καββαδίας
Ο ύμνος όσων αγάπησαν τη θάλασσα, τη μοναξιά. Εκείνων που τόλμησαν να ταξιδέψουν. Και όμως, οι στίχοι αποτελούν ένα καπρίτσιο του ποιητή, ένα παραμύθι που σκάρωσε για την ανιψιά του. Ο Θάνος Μικρούτσικος ταυτίστηκε με αυτό και το απόλαυσε. Ξεκινούσε πάντα με αυτοσχεδιασμό. Ο ίδιος το περιέγραφε ως μυσταγωγία που τον απογείωνε μαζί με το πιάνο του και χαριτολογώντας πρόσθετε: «επιστρέφω στη Γη για το χειροκρότημα».
Τελετουργικό, μια πλημμύρα ήχων από ένα μόνο όργανο, σαν αεράκι στη θάλασσα που σηκώνει φύκια και άμμο. Πλατάγιασμα με τη γλώσσα του, εκστατικές κινήσεις, θαρρείς και όλα γίνονταν για να πηγαίνουν οι θεατές να τον δουν μόνο γι’ αυτό το κομμάτι. Απολαύστε το!
Διαβάστε ακόμα στην αθηΝΕΑ: Θάνος Ανεστόπουλος: “Τραγουδιστής Ροκ”
